Władysław Orlicz

Władysław Orlicz
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Władysław Roman Orlicz

Data i miejsce urodzenia

24 maja 1903
Okocim, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 1990
Poznań, Polska

Miejsce spoczynku

Cmentarz Junikowo

Zawód, zajęcie

matematyk

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Pamiątkowa tablica

Władysław Orlicz (ur. 24 maja 1903 w Okocimiu, zm. 9 sierpnia 1990 w Poznaniu[1]) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek rzeczywisty PAN; prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego (1977–1979).

Orlicz należał do tzw. lwowskiej szkoły matematycznej. Jego prace dotyczą głównie analizy funkcjonalnej i szeregów ortogonalnych. Do jego najważniejszych osiągnięć należy opracowanie teorii pewnego typu przestrzeni funkcyjnych (przestrzenie Orlicza i Musielaka-Orlicza). Udowodnił też twierdzenie w teorii przestrzeni Banacha, nazwane potem twierdzeniem Orlicza-Pettisa.

Życiorys

Lata szkolne

W pierwszych dwudziestu latach XX w. rodzina Orliczów dość często zmieniała miejsca pobytu. Wiązało się to z koniecznością zmiany szkół, ale fakt ten nie wpływał w sposób istotny na postępy w nauce Władysława. Uczęszczał on do szkół w Tarnowie, morawskim Znaimiu i we Lwowie, gdzie Orliczowie osiedli tuż po I wojnie światowej. Władysław, szczególnie w starszych klasach, uczył się doskonale, a wstępny okres edukacji zakończył 10 czerwca 1920 roku, otrzymując maturę w Państwowej Drugiej Szkole Realnej we Lwowie, którą zdał z odznaczeniem. Latem 1920 rok ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Nie brał udziału w walkach z bolszewikami, ponieważ wojna się zakończyła.

Studia

Studia, które rozpoczął na Politechnice Lwowskiej, nie sprawiały mu kłopotów. Nie były one jednak dla niego dostatecznie fascynujące i już po roku podjął decyzję o zmianie uczelni. Zapisał się na Wydział Filozoficzny (przekształcony wkrótce w Wydział Matematyczno-Przyrodniczy) Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie rozpoczynając zgłębianie tajników matematyki.

Lwów był w okresie międzywojennym miastem bardzo szczególnym, o wyjątkowej atmosferze, jaką tworzyli wybitni naukowcy i twórcy kultury, osoby barwne, o silnych, wyrazistych, fascynujących osobowościach, stanowiące doskonały wzorzec dla młodzieży, również dla młodych matematyków. Studenci matematyki mieli możność uczenia się u mistrzów tej rangi co Stefan Banach, Hugo Steinhaus, Antoni Łomnicki, Stanisław Ruziewicz, Eustachy Żyliński czy Kazimierz Ajdukiewicz, prowadzący wykłady z zakresu logiki i metodologii nauk.

Okupacja

W czasie okupacji niemieckiej Lwowa (1941–1944), gdy zamknięte były lwowskie uczelnie, wraz z innymi uczonymi, m.in. Stefanem Banachem, był karmicielem wszy w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami profesora Rudolfa Weigla, zarabiając w ten sposób na utrzymanie i chroniąc się przed represjami hitlerowców.

Lata powojenne

W 1945 w wyniku przymusowych wysiedleń Polaków z Kresów Wschodnich opuścił Lwów, udając się do Poznania, gdzie objął Katedrę Matematyki na tamtejszym uniwersytecie. Od 1953 pracował także w Państwowym Instytucie Matematycznym w Warszawie. Od 1956 był członkiem korespondentem, od 1961 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk

23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[2].

Został pochowany 17 sierpnia 1990 w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu (pole AZ kwatera 2-L-07)[3].

Rodzina

Był synem Franciszka (zm. 1907) i Marii z Rossknechtów, która po śmierci Franciszka wyszła ponownie za mąż przyjmując nazwisko Patocka. Miał czterech braci: Kazimierza, Tadeusza, Zbigniewa i Michała. Od 12 lipca 1928 jego żoną była Zofia z Krzysików (1897–1999), fizyk, asystentka w Instytucie Fizyki UJK, nauczycielka gimnazjalna, porucznik Armii Krajowej i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, więzień polityczny w latach 1948–1953.

Ordery i odznaczenia[4]

Nagrody i wyróżnienia[4]

Przypisy

  1. Orlicz Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-10-02].
  2. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  3. Plan Poznania - Cmentarze, www.poznan.pl [dostęp 2021-08-25].
  4. a b Roman Duda: Matematycy XIX i XX wieku związani z Polską. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012, s. 77. ISBN 978-83-229-3316-9.
  5. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
  6. M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
  7. Doktorzy honoris causa Politechniki Poznańskiej. [dostęp 2016-09-20].

Bibliografia

  • Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 948.
  • Roman Duda: Matematycy XIX i XX wieku związani z Polską. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012, s. 349–354. ISBN 978-83-229-3316-9.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Order Sztandaru Pracy 1 klasy BAR.svg
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
POL Odznaka tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej BAR.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka odznaki tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
POL Odznaka tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej BAR.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka odznaki tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
Logo-PTM.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 4.0
To logo Polskiego Towarzystwa Matematycznego
Władyslaw Orlicz.jpg
Wladyslaw Orlicz (1903-1990) – Polish mathematician of Lwów School of Mathematics