Władysław Skierkowski

Władysław Skierkowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 marca 1886
Głużek

Data i miejsce śmierci

20 sierpnia 1941
Obóz koncentracyjny w Działdowie

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

23 czerwca 1912

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi Srebrny Wawrzyn Akademicki

Władysław Skierkowski (ur. 12 sierpnia 1886 we wsi Głużek k. Mławy, zm. 20 sierpnia 1941 w Soldau (KL) w Działdowie) – polski duchowny katolicki, badacz i popularyzator kultury kurpiowskiej, członek Towarzystwa Naukowego Płockiego. Autor zbioru pieśni kurpiowskich Puszcza kurpiowska w pieśni, sztuki teatralnej Wesele na Kurpiach oraz innych opracowań dotyczących Kurpiów Zielonych.

Życiorys

Młodość

Władysław Skierkowski urodził się w chłopskiej rodzinie we wsi Głużek jako syn Jana i Ewy z Woźniaków. Rodzice zajmowali się kilkunastohektarowym gospodarstwem. Władysław był najstarszym z sześciorga rodzeństwa, miał dwóch braci i trzy siostry. Uczył się w szkole elementarnej w Wojnówce[1]. Od wczesnej młodości wykazywał zainteresowania muzyczne. Uczył się muzyki w Mławie[2]. W latach 1903–1904 uczył się pod kierunkiem ks. Eugeniusza Gruberskiego w tajnej szkole organistowskiej działającej przy Towarzystwie Muzycznym w Płocku[3]. Następnie zaczął pracować jako organista w kościele seminaryjnym w Płocku[4].

Kapłaństwo

Władysław Skierkowski zaliczył egzamin wstępny na stopień dostateczny, co pozwoliło mu na wstąpienie do Seminarium Duchownego w Płocku, gdzie został przyjęty 7 września 1906 roku. 23 czerwca 1912 roku w katedrze płockiej przyjął święcenia kapłańskie, które otrzymał z rąk biskupa płockiego Antoniego Juliana Nowowiejskiego[1]. W 1912 roku pracował w parafii Dzierzgowo. W 1913 roku przeniesiono go do parafii Myszyniec, gdzie pracował do 1915 roku[5]. Następnie do 1917 pracował w Krasnosielcu, w latach 1917–1920 w Różanie, a w latach 1920–1925 w Ciachcinie. W 1925 roku został proboszczem parafii w Imielnicy i pozostał nim do śmierci w 1941 roku[6].

Ostatnie lata życia

Wybuch II wojny światowej przerwał działalność społeczną i plany naukowe Skierkowskiego. 6 marca 1941 roku do plebanii parafii w Imielnicy weszli niemieccy żandarmi i zabrali ks. Skierkowskiego do szkoły w Borowiczkach, gdzie więziono już innych księży. Duchownych zawieziono następnie do obozu koncentracyjnego w Działdowie. Ks. Władysław Skierkowski umarł na zapalenie płuc 20 sierpnia 1941 roku. Ciało ks. Skierkowskiego, podobnie jak i innych zamordowanych tam duchownych, najprawdopodobniej spalono[7].

Popularyzacja kultury kurpiowskiej

Karta tytułowa Puszczy Kurpiowskiej w pieśni z 1929 roku

Puszcza Kurpiowska w pieśni

W czasie pobytu w Myszyńcu (od 31 lipca 1913 roku do połowy października 1915 roku) ks. Władysław Skierkowski zainteresował się folklorem kurpiowskim. Już w 1913 roku zaczął zapisywać teksty pieśni kurpiowskich. Po latach wspominał swoją fascynację[8]:

Radość moja granic nie miała, kiedy usłyszałem smutną, jak tylko może być smutna ta Puszcza Kurpiowska i rozciągła jak ciemne bory i lasy, a tak miłą i swojską i tak dziwnie ujmującą za serce melodię pieśni „Leć głosie po rosie...”

W czasie działań wojennych w 1914 roku Skierkowski musiał wraz z parafianami ukrywać się w okolicznych lasach, co sprzyjało budowaniu zaufania, jakim z czasem parafianie obdarzyli wikariusza. Po przeniesieniu się z Myszyńca, szczególnie kiedy został proboszczem w Imielnicy, corocznie przyjeżdżał na Kurpie, często w wakacje, by gromadzić kolejne pieśni z uwzględnieniem ich różnych wariantów[9]. Pod wpływem uwag prof. Adolfa Chybińskiego ks. Skierkowski udoskonalił zapisy utworów: notował osobę, jej wiek i miejsce zamieszkania oraz sposób zapisania melodii[10]. Początkowo jeździł po regionie z kamertonem, ale od 1935 roku do zapisu melodii używał fonografu, który podarował mu muzykolog z Uniwersytetu Warszawskiego dr. Julian Pulikowski[11]. Gromadzenie zbiorów ułatwiła ks. Skierkowskiemu znajomość z ks. Klemensem Sawickim. Skierkowski był wikariuszem u boku Sawickiego, gdy ten był proboszczem w Różanie. Następnie ks. Sawicki został proboszczem w Myszyńcu (od 1925 roku) i dzięki temu ks. Skierkowski uzyskał potrzebne wsparcie w gromadzeniu zbiorów kurpiowskich[10].

Od 1926 roku ks. Skierkowski wygłaszał odczyty w Towarzystwie Naukowym Płockim na temat obyczajów i pieśni Kurpiów Zielonych. Odczyty te wzbudziły znaczne zainteresowanie wśród członków towarzystwa i zaowocowały wydaniem w latach 1928–1934 przez Towarzystwo Naukowe Płockie dzieła Puszcza Kurpiowska w pieśni[12]. W czterech zeszytach umieszczono 790 utworów, choć łącznie w latach 1913–1939 ks. Skierkowski zebrał 2178 pieśni[11]. Dzieło zyskało znaczny rozgłos. Zainteresował się nim kompozytor Karol Szymanowski, który w 1929 roku opublikował 6 pieśni kurpiowskich na chór a capella, a w pięć lat później 12 pieśni kurpiowskich na głos z fortepianem. Oprócz Szymanowskiego ze zbiorów pieśni ks. Skierkowskiego korzystali m.in. Witold Lutosławski i Tadeusz Sygietyński, który włączył niektóre z pieśni kurpiowskich do repertuaru zespołu „Mazowsze”[13].

W latach 1997–2003 Związek Kurpiów wydał opracowane przez Henryka Gadomskiego pieśni i teksty dotyczące kultury Kurpiów Zielonych zebrane przez ks. Władysława Skierkowskiego. Trzy tomy opublikowano pt. Puszcza Kurpiowska w pieśni. Obejmują zarówno wydane przed wojną materiały, jak i te, których wówczas nie opublikowano[14][15][16].

Wesele na Kurpiach

Karta tytułowa Wesela na Kurpiach z 1933 roku
Scena Wesela na Kurpiach w wykonaniu teatru regionalnego z 1929 roku

Dużym zainteresowaniem cieszyła się także sztuka teatralna ks. Władysława Skierkowskiego pt. Wesele na Kurpiach. Do powstania tego widowiska przyczyniła się Marcelina Rościszewska, dyrektorka gimnazjum im. Reginy Żółkiewskiej w Płocku, która zaproponowała ks. Skierkowskiemu opracowanie kurpiowskich obrzędów weselnych w formie scenicznej. Widowisko mieli przedstawiać uczniowie okolicznych szkół[17]. Kapłan zajął się stroną muzyczną Wesela, a libretto napisał Adam Chętnik[18]. Opracowaniem autorstwa ks. Skierkowskiego zainteresował się dyrektor Teatru Miejskiego w Płocku, Tadeusz Skarżyński. Premiera sztuki w Płocku odbyła się 10 marca 1928 roku[19].

Od 1928 roku Skarżyński regularnie wystawiał Wesele na Kurpiach na deskach teatrów w Płocku i Warszawie[19], a także w innych miastach w Polsce, spotykając się z życzliwym przyjęciem. W samym Płocku Wesele na Kurpiach grano 30 razy[17]. 13 lipca 1928 roku Wesele na Kurpiach transmitowały polskie stacje radiowe[19]. Sztuka była wystawiana w 1935 roku podczas Tygodnia Sztuki Ludowej w Brukseli i Antwerpii. Występujący tam zespół pod dyrekcją Tadeusza Warchałowskiego zaproszono na Międzynarodową Wystawę Folklorystyczną do Londynu, a także na wyjazd do Holandii[9].

Wesele na Kurpiach zyskało znaczny rozgłos w kraju i pochlebne recenzje wśród ówczesnych krytyków teatralnych. Pochwały na temat dzieła ks. Skierkowskiego wygłaszali m.in. Wilam Horzyca i Tadeusz Boy-Żeleński, który pisał[20]:

„Wyczuł mianowicie (ks. Skierkowski), jak przedziwny dramat teatralny tkwi w samej obrzędowej stronie wesela; zrozumiał, że przydać tu jakąkolwiek bajeczkę, znaczyłoby rzecz osłabić. I nie dzieje się dosłownie nic ponad to, co mówią tytuły aktów: „Wypyty” – „Rajby” – „Rozpleciny” – „Oczepiny”. Mało znam rzeczy równie patetycznych jak ten moment oczepin na scenie. I te melodie...”

W uznaniu zasług dla teatrologii ks. Władysław Skierkowski został członkiem zarządu Instytutu Teatrów Ludowych, który powstał w 1929 roku. Instytucja organizowała pracę naukową, instruktażową i wydawniczą na rzecz teatrów ludowych, wspierała placówki działające na wsi[11].

Wesele na Kurpiach jest dostępne w Polonie[21]. W 2021 roku Towarzystwo Przyjaciół Myszyńca wydało reprint publikacji[22].

Inne opracowania

W 1933 roku w „Kwartalniku Muzycznym” ukazał się artykuł ks. Władysława Skierkowskiego pt. Muzykalność ludu kurpiowskiego[23]. W 1936 roku w „Polskim Roczniku Muzykologicznym” ukazał się artykuł ks. Skierkowskiego pt. O niektórych tańcach kurpiowskich[24].

Po referacie, który w 1934 kapłan wygłosił w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego, „Głos Mazowiecki” opublikował jego streszczenie pt. Gody na Kurpiach. Tekst dotyczył zwyczajów bożonarodzeniowych[25].

W 1936 roku ks. Skierkowski opracował Zwyczaje i wierzenia żniwne na Kurpiach. Wygłosił na ten temat referat w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego[11]. Materiał został wydany w 2022 roku dzięki Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Wiktora Gomulickiego w Ostrołęce. W książce Życie codzienne Kurpiów umieszczono też inne niepublikowane wcześniej zapiski kapłana[26].

Ks. Władysław Skierkowski interesował się także obrzędami pogrzebowymi na Kurpiach. Wyniki swoich badań opublikował w odcinkach w „Głosie Mazowieckim”. Osobna publikacja na ten temat miała ukazać się w 1939 roku, lecz plany zniweczyła wojna[18].

Działalność badawcza ks. Skierkowskiego wpłynęła na utworzenie w Towarzystwie Naukowym Płockim działu kurpiowskiego. Gromadzono w nim m.in. eksponaty pozyskane w 1914 roku podczas wyjazdu Aleksandra Macieszy i Marii Macieszyny na zachodni skraj Puszczy Zielonej oraz przedmioty zgromadzone przez Sierkowskiego. Zorganizowano izbę kurpiowską z meblami, sprzętem, narzędziami, strojem kurpiowskim[11][27].

W 1933 roku ks. Władysław Skierkowski został członkiem Komisji Rewizyjnej Komitetu Stacji Badań Naukowych Dorzecza Środkowej Narwi w Nowogrodzie. Następcą stacji jest Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie[11].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Tablica na budynku RCCK w Myszyńcu

W siódmą rocznicę wywiezienia ks. Skierkowskiego do obozu w Działdowie (1948) parafianie z Imielnicy ufundowali w przedsionku kościoła tablicę upamiętniającą proboszcza. W 1978 roku w pięćdziesiątą rocznicę wydania Puszczy Kurpiowskiej w pieśni w głównym budynku Towarzystwa Naukowego Płockiego odsłonięto marmurową tablicę poświęconą Skierkowskiemu[30].

19 listopada 2000 roku w kościele parafialnym w Bogurzynie, gdzie Władysław Skierkowski przyjął chrzest, umieszczono tablicę pamiątkową. W Myszyńcu znajdują się dwie tablice na cześć ks. Skierkowskiego. Pierwszą odsłonięto 10 listopada 2001 roku w miejscowej kolegiacie, a druga od 15 sierpnia 2013 roku zdobi ścianę siedziby Regionalnego Centrum Kultury Kurpiowskiej. Ks. Skierkowski jest patronem tej instytucji[31][32].

W Myszyńcu na skwerze w pobliżu kolegiaty umieszczono kamień upamiętniający ks. Władysława Skierkowskiego wystawiony w 2014 jako element parku bohaterów kurpiowskich[33]. Skwer znajduje się u zbiegu ulicy ks. Adama Bargielskiego i Placu Konstantego Rynarzewskiego[34].

Upamiętnienie w parku bohaterów kurpiowskich w Myszyńcu

W 2021 Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu zorganizowało w myszynieckiej bazylice konferencję naukową pt. Etnograf Kurpiowszczyzny[35][36][37]. Był to element obchodów Roku ks. Władysława Skierkowskiego w gminie Myszyniec[38][39][40].

Szkoła podstawowa w Bogurzynie nosi imię ks. Władysława Skierkowskiego[41]. W 2021 we wsi, z okazji osiemdziesiątej rocznicy śmierci kapłana, odsłonięto jego pomnik[42][43].

W 2016 Związek Kurpiów apelował o nazwanie ulic we wsiach i miastach na terenie regionu nazwiskami ważnych dla Kurpiów postaci historycznych, wśród nich ks. Skierkowskiego[44]. Ulica jego imienia była w Myszyńcu, ale w 2011 zmieniono patrona ulicy na Władysława Reymonta[45]. Ks. Skierkowski patronuje ulicy w Płocku[46].

Przypisy

  1. ↑ a b Kowalski 2000 ↓, s. 48.
  2. ↑ Pajka 1999 ↓, s. 39.
  3. ↑ Stęszewski 1997-1998 ↓, s. 152.
  4. ↑ Domagała i Jeleń 2004 ↓, s. 19.
  5. ↑ Gadomski 2004 ↓, s. 212.
  6. ↑ Stogowska 1995 ↓, s. 22.
  7. ↑ Gadomski 1984 ↓, s. 12.
  8. ↑ Gadomski 2004 ↓, s. 213.
  9. ↑ a b Żebrowski 2011 ↓, s. 219.
  10. ↑ a b Żebrowski 2011 ↓, s. 217-219.
  11. ↑ a b c d e f Maria Weronika Kmoch, Ks. Władysław Skierkowski na Kurpiach. Czy wiesz już wszystko? [dostęp 2022-08-19].
  12. ↑ Żebrowski 2011 ↓, s. 218.
  13. ↑ Gadomski 2004 ↓, s. 217-220.
  14. ↑ Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni, Henryk Gadomski (red.), t. 1, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 1997 [dostęp 2022-08-19].
  15. ↑ Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni, Henryk Gadomski (red.), t. 2, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2000 [dostęp 2022-08-19].
  16. ↑ Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni, Henryk Gadomski (red.), Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2003 [dostęp 2022-08-19].
  17. ↑ a b Stogowska 1995 ↓, s. 24.
  18. ↑ a b Kielak 1996 ↓, s. 26.
  19. ↑ a b c Barański 2011 ↓, s. 54.
  20. ↑ Gadomski 1984 ↓, s. 11.
  21. ↑ Władysław Skierkowski, Wesele na Kurpiach, polona.pl, Płock 1933 [dostęp 2022-08-20].
  22. ↑ Władysław Skierkowski, Wesele na Kurpiach. Reprint, Myszyniec: Towarzystwo Przyjaciół Myszyńca, 2021.
  23. ↑ Władysław Skierkowski, Muzykalność ludu kurpiowskiego, „Kwartalnik Muzyczny” (17–18), 1933 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  24. ↑ Władysław Skierkowski, O niektórych tańcach kurpiowskich, „Polski Rocznik Muzykologiczny”, 2, www.sbc.org.pl, 1936, s. 159–161 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  25. ↑ Łukasz Gut, „Gody na Kurpiach” według ks. Władysława Skierkowskiego (1934 r.), Kurpie – historia i trwanie, 30 grudnia 2020 [dostęp 2022-08-19].
  26. ↑ Maria Weronika Kmoch, Badania ks. Władysława Skierkowskiego w gminie Jednorożec cz. 1 [dostęp 2022-08-19].
  27. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Podróż Aleksandra i Marii Macieszów na „Kurpie przasnyskie”, 1914 r. [dostęp 2022-08-19].
  28. ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 347 „za zasługi na polu pracy publicystycznej i literacko-muzycznej”.
  29. ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
  30. ↑ Gadomski 1984 ↓, s. 13.
  31. ↑ Kowalski 2001 ↓, s. 45.
  32. ↑ aw 2013 ↓.
  33. ↑ Tablice pamiątkowe, „Kurpik” (72), 2014, s. 8.
  34. ↑ Ks. Adama Bargielskiego · 07-430 Myszyniec, Polska, Ks. Adama Bargielskiego · 07-430 Myszyniec, Polska [dostęp 2022-08-19].
  35. ↑ Etnograf Kurpiowszczyzny. Konferencja naukowa o księdzu Władysławie Skierkowskim. Materiały konferencyjne, Myszyniec 2021.
  36. ↑ „Etnograf Kurpiowszczyzny” – Konferencja Naukowa o ks. Władysławie Skierkowskim. [dostęp 2022-08-19].
  37. ↑ Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej w Myszyńcu – „Etnograf Kurpiowszczyzny” – Konferencja Naukowa o ks. Władysławie Skierkowskim – referaty, rckkmyszyniec.pl [dostęp 2022-08-19].
  38. ↑ Gmina Myszyniec: Wspominają ks. Władysława Skierkowskiego - Radio Nadzieja, 11 czerwca 2021 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  39. ↑ Rok 2021 ogłoszony rokiem księdza Władysława Skierkowskiego w gminie Myszyniec, Moja Ostrołęka [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  40. ↑ Program kulturalny "KIERC" - odcinek 11 | Podsumowanie 2021 roku. [dostęp 2022-08-19].
  41. ↑ Aktualności | Szkoła Podstawowa w Bogurzynie, spbogurzyn.edupage.org [dostęp 2022-08-19].
  42. ↑ Włodzimierz Piętka, Bogurzyn i Kurpie pamiętają o ks. Skierkowskim, plock.gosc.pl, 11 września 2021 [dostęp 2022-08-19].
  43. ↑ Bogurzyn. Odsłonięcie pomnika ks. Skierkowskiego, Codziennik mławski - Mława, 15 września 2021 [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  44. ↑ Związek Kurpiów apeluje: Nazwijmy ulicę imionami naszych bohaterów, www.eostroleka.pl [dostęp 2022-08-19] (pol.).
  45. ↑ UCHWAŁA NR IX/63/11 RADY MIEJSKIEJ W MYSZYŃCU z dnia 27 czerwca 2011 r. w sprawie zmiany nazw ulic i placów w mieście Myszyniec.
  46. ↑ Księdza Władysława Skierkowskiego · 09-408 Płock, Polska, Księdza Władysława Skierkowskiego · 09-408 Płock, Polska [dostęp 2022-08-19] (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Wesele na Kurpiach.jpeg
Władysław Skierkowski, "Wesele na Kurpiach" (1933) - okładka książki
Ks. Władysław Skierkowski Myszyniec.jpg
Autor: Maria Weronika Kmoch, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica powstała w ramach projektu unijnego realizowanego przez samorząd miasta Myszyniec i Zespół Szkół Powiatowych w Myszyńcu, została odsłonięta 30 czerwca 2014
Władysław Skierkowski.jpg
Władysław Skierkowski - (1886-1941) polski duchowny katolicki, badacz Kurpiowszczyzny.
Puszcza Kurpiowska w pieśni.JPG
Karta tytułowa "Puszczy Kurpiowskiej w Pieśni" Władysława Skierkowskiego
Wesele kurpiowskie 1929.jpg
Scena "Wesela Kurpiowskiego" w 1929 roku w wykonaniu teatru regionalnego
Tablica pamiątkowa (ks. Skierkowski).jpg
Autor: Tomasz Mierzejek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica umieszczona przed wejściem do budynku Regionalnego Centrum Kultury Kurpiowskiej upamiętniająca patrona instytucji - ks. Władysława Skierkowskiego.