Władysław Szujski

Władysław Szujski

Władysław Szujski i nieznane dzieci
starszy szeregowy
Data i miejsce urodzenia	25 września 1865 Kraków
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1914 okopy Sillery
Przebieg służby
Lata służby	1914
Siły zbrojne	Legia Cudzoziemska
Formacja	batalion C 2RM/1RE
Jednostki	2 kompania (Legion Bajończyków)
Stanowiska	chorąży
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa
Odznaczenia

Mogiła Szujskiego w Aubérive

Władysław Szujski (ur. 25 września 1865 w Krakowie, zm. 29 listopada 1914 w okopach pod Sillery) – prawnik, przedsiębiorca, st. szereg. Legii Cudzoziemskiej, pierwszy chorąży Bajończyków.

Rodzina

Syn Józefa Szujskiego (1835–1883), historyka, profesora i rektora UJ i Joanny z d. Jełowieckiej (1841–1926). Żonaty (ślub 18 listopada 1890) z Józefą Heleną Zielińską (ur. 1860). Mieli córkę Janinę (1891–1896) i drugą o nieznanym imieniu. Obie zmarły w dzieciństwie^[1].

Życiorys

Kariera zawodowa

Ukończył Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, gdzie uzyskał maturę w 1885. Działał tam w ruchu „Sokoła”. Studiował prawo na UJ i zdał państwowy egzamin prawniczy w 1887. Po dodatkowych studiach we Lwowie i Wiedniu w 1890 uzyskał na UJ stopień doktora praw ^[1].

Początkowo pracował w zawodzie w Prokuratorii Skarbu w Krakowie. Był tam przez jakiś czas zastępcą przewodniczącego w dwóch komisjach. Jednocześnie od 1893 prowadził w Krakowie wraz z S. Neigerem fabrykę zapałek^[1], którą po odejściu Neigera i wejściu do spółki S. Moraczewskiego zmodernizował i ponownie otworzył w 1905^[2].

W 1891 podarował większość księgozbioru swego zmarłego ojca (2942 woluminy) miastu Nowy Sącz. Zapoczątkował w ten sposób bibliotekę publiczną w Nowym Sączu^[3]. Rozczarowany austriackim systemem podatkowym, który obciążał Galicję nieproporcjonalnie wysokimi podatkami, napisał na ten temat artykuł krytyczny i w 1898 rozstał się ze swym dotychczasowym pracodawcą ^[1][4].

W 1893 kupił dobra w Mszanie Dolnej dokąd przeniósł się w 1900. W Mszanie założył w 1895 Towarzystwo Zaliczkowe i wszedł w skład jego dyrekcji^[5]. W 1905 sprzedał majątek w Mszanie i przeniósł się do Drohobycza^[1].

Od 1902 był przedsiębiorcą naftowym początkowo w Chomranicach w Nowosądeckiem^[1][6], potem w okolicach Borysławia. W 1903 założył spółkę z kapitałem polsko-litewskim i rozpoczął wiercenia w dotąd niezbadanych Tustanowicach k. Borysławia^[4]. Wkrótce jego szyb Litwa okazał się dużym sukcesem i zapoczątkował nowe pole naftowe^[7]. W 1907 kupił tam kolejną działkę i rozpoczął wiercenia w trzech szybach Szujski I, Szujski II i Malgré tout ^[8].

W lutym tegoż roku przyjęto go na członka Krajowego Towarzystwa Naftowego we Lwowie^[9]. W 1909 należał też do Związku Techników Wiertniczych w Borysławiu ^[10]. W latach 1911–1912 był jego sekretarzem^[11]. Należał też do Izby Naftowej^[12] i Krajowego Związku Producentów Ropy^[13].

Wydał trzy książki poświęcone zagadnieniom przemysłu naftowego (Przemysł naftowy galicyjski w roku 1907, Lwów 1908 i oraz Die galizische Rohölindustrie, ihre Gegenwart und ihre Zukunft, Berlin 1908 - jako autor oraz Projekt utworzenia w drodze ustawy Krajowego Biura Sprzedaży ropy pod kontrolą Rządu, Drohobycz 1909 – jako współautor). Jak napisał dr Stefan Bartoszewicz, red. dwutygodnika „Nafta”: Szujski, uważany słusznie za odkrywcę Tustanowic, miał charakter nadzwyczaj bujny, niespokojny i prawdziwie szlachecką fantazję^[4]. Przedstawiał się jako inżynier mimo iż był doktorem prawa. Rozczarowany stosunkami w przemyśle naftowym w 1913 opuścił spółkę zachowując w niej udziały i został korespondentem czasopisma branży naftowej w Berlinie.

W 1913 wyjechał do Paryża jako przedstawiciel przemysłu naftowego Galicji w poszukiwaniu kapitału francuskiego dla inwestycji w Galicji. Będąc w Paryżu w 1914 przekazał w darze książki dla Biblioteki Polskiej w Paryżu^[14]. Prawdopodobnie wiązało się to z jego kolejną decyzją.

Wśród Bajończyków

Po wybuchu I wojny światowej na wezwanie Komitetu Wolontariuszy Polskich stawił się 3 sierpnia 1914 jako ochotnik do walki w planowanym Legionie Polskim. Ponieważ miał już wtedy 49 lat na komisji lekarskiej zaniżył sobie wiek do 40 lat. Na pytanie o zawód odparł:
- Jestem, jestem... tragarzem.
Lekarz spojrzał na białe, pańskie ręce Szuyskiego...
- Jesteś pan dzielnym, szczerym Polakiem! Zanim zapiszę pana na listę, pozwól niech uścisnę twoją rękę...^[15].
Na komisję udał się z własnoręcznie sporządzonym prowizorycznym sztandarem^[15][16]. Pod tym sztandarem przemaszerował przez Paryż pierwszy oddział ochotników polskich, jeszcze w cywilu.

W Bajonnie, miejscu szkolenia ich oddziału zwanego stąd Bajończykami, w tajnym głosowaniu wybrano go chorążym i powierzono nowy sztandar z Orłem Białym. Poza okazjami formalnymi nosił złożony sztandar w plecaku. Na docinki kolegów mawiał: Orzeł nasz nie żaba, jeno ptak. Niech no raz spróbuje powietrza, obaczycie, że się przyzwyczai^[15]. Chorąży (porte-drapeau) nie był jego stopniem wojskowym lecz funkcją. Szujski miał stopień soldat 1^re classe – st. szeregowiec ^[17].

Jesienią 1914 w okopach pod Sillery (Szampania, ok. 12 km od Reims), Szujski i Malcz byli inicjatorami nawiązania kontaktu i nakłonienia do przejścia na stronę francuską Polaków służących w jednostce niemieckiej, znajdującej się naprzeciw ich pozycji. W tym celu niewielki (24 ludzi) oddział Bajończyków, w tym Szujski ze sztandarem, pod dowództwem Malcza udał się na pierwszą linię. Wieczorem nawiązano głosowy kontakt z Polakami a na ich żądanie, następnego dnia okazano im sztandar. Niestety w nocy dowództwo niemieckie wymieniło tę jednostkę na czysto niemiecką. Niemcy ostrzelali sztandar wbity w nasyp okopu. Szujski próbował wyciągnąć drzewce z ziemi, wychylił się zanadto i zginął trafiony kulą w twarz. Ppor. Lucjan Malcz, dowódca tej akcji, tak opisał to zdarzenie w liście do redakcji paryskiej „Polonii”^[18]:

Grób Szujskiego przeniesiono po wojnie na polski cmentarz wojenny w Aubérive^[19].

Upamiętnienie

Jan Styka przedstawił Szujskiego na obrazie „Śmierć Władysława Szujskiego w bitwie pod Sillery” (zob. Bajończycy). Udramatyzowany obraz nie odpowiada prawdzie historycznej gdyż pod Sillery nie było bitwy ani ataku bajończyków.

Odznaczenia

Został odznaczony pośmiertnie następującymi odznaczeniami:

• Krzyż Wojenny (Croix de guerre avec palme)
• Krzyż srebrny Virtuti Militari (5 kl.) nr 5709^[20]
• Krzyż Niepodległości nr 512^[21].

Zobacz też

• Bajończycy

Przypisy

Bibliografia

• Historia polskiego przemysłu naftowego T.2, Praca zbiorowa pod red. Ryszarda Wolwowicza, Brzozów-Kraków 1995 ISBN 978-83-901139-9-9
• Gabriel Garçon, Bajończycy –Les Bayonnais. Les Volontaires Polonais dans la Légion étrangère 1914-1915, Les Éditions Nord Avril, 2017 ISBN 978-2-36790-083-4
• Bajończycy i inni... Szkice z dziejów polskiej irredenty, Praca zbior. pod red. Jarosława Cielebona i Macieja Hubki, Piotrków Trybunalski-Ujazd 2020 ISBN 978-83-942655-3-3