Władysław Turowicz

Władysław Józef Marian Turowicz
Tur
Air Commodore Air Commodore
Data i miejsce urodzenia23 kwietnia 1908
Zudyra
Data i miejsce śmierci8 stycznia 1980
Karaczi
Przebieg służby
Lata służby1948–1967
Siły zbrojneOrzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Poland badge.jpg Polskie Siły Zbrojne
FormacjaRoundel of Poland (1921-1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego
RAF roundel.svg RAF
Roundel of Pakistan.svg Pakistańskie Siły Powietrzne
Stanowiskazastępca dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia
Późniejsza pracakierownik Space & Upper Atmosphere Research Committee
Odznaczenia
Sitara i Pakistan, Tamgha i Pakistan, Sitara i Khidmat, Sitara e Quaid e Azam

Władysław Józef Marian Turowicz (ur. 23 kwietnia 1908 w Zudyrze na Syberii, zm. 8 stycznia 1980 w Karaczi) – polski inżynier, generał Pakistańskich Sił Powietrznych (ang. Pakistan Air Force, PAF) i ich współtwórca.

Życiorys

Urodził się na Syberii, gdzie jego ojciec budował kolej transsyberyjską. W czasie wojny domowej w Rosji przedostał się z rodziną do Polski. Od najmłodszych lat zafascynowany lotnictwem, ukończył studia na Wydziale Lotnictwa Inżynieryjnego Politechniki Warszawskiej. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 48. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki, grupa liniowa[1].

Gdy rozpoczęła się wojna, był rezerwistą polskiego lotnictwa, potem służył w brytyjskim lotnictwie jako inspektor techniczny, organizując i testując samoloty, dokonywał też analiz wypadków lotniczych jako „crash inspector”. Miał numer służbowy RAF P-0881[2]. Żona, Zofia Turowicz, towarzyszyła mężowi w wyprawach do miejsc wypadków, pomagając mu często w nawigacji w czasie gęstej mgły[3].

Ze względu na słaby wzrok nie mógł być pilotem. Po zakończeniu II wojny światowej, kiedy sytuacja polityczna w Polsce nie zapowiadała się pomyślnie dla polskich żołnierzy walczących w Anglii, z zadowoleniem przyjął ofertę wyjazdu do Pakistanu, złożoną przez przywódcę Pakistanu Muhammada Ali Jinnaha[4]. Władysław Turowicz mający doświadczenie w organizowaniu i wyposażeniu sił powietrznych, które nabył w Anglii (Farnborough), wraz z grupą 30 polskich wyższych oficerów lotnictwa i techników przybył do Karaczi (w 1948 roku). Jego zadaniem było zorganizowanie i szkolenie sił powietrznych Pakistanu. Trzyletni kontrakt z Pakistańskimi Siłami Powietrznymi (PAF) przekształcił się w stałą i pełną awansów przez 18 lat pracę. Początkowo prowadził szkolenie techniczne w bazie lotniczej wraz z częścią polskich specjalistów w sekcji technicznej w Karaczi. Później zostali przeniesieni do Peszawaru[5][6].

W 1952 roku w randze porucznika objął stanowisko dowódcy bazy Pakistańskich Sił Powietrznych w Chaklala. Zofia Turowicz, która w marcu 1949 razem z córkami przyleciała do Pakistanu początkowo pracowała również w PAF jako instruktorka szybowcowa, później podjęła pracę nauczycielki przedmiotów ścisłych w Szkole Amerykańskiej w Karaczi[3].

W 1959 roku Władysław Turowicz awansował do stopnia Air Wing Captain (pułkownika). W 1960 roku objął stanowisko zastępcy dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia (Assistent Chief of Air Staff). W 1965 roku uruchomił produkcję części zapasowych do samolotów. Przeszedł na emeryturę w 1967 roku ze stanowiska zastępcy dowódcy Sztabu Sił Powietrznych do spraw szkolenia (Assistant Chief of Air Staff) w randze Air Commodore (generała).

Jeszcze w 1966 został skierowany do pracy w renomowanym i prestiżowym Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), w 1967 został jego komendantem. Kierował przygotowaniem programu rakietowego i kosmicznego (satelity) oraz pakistańskich astronautów. Blisko współpracował z Abdusem Salamem, pakistańskim fizykiem teoretycznym, późniejszym noblistą. W Stanach Zjednoczonych przekonał kierownictwo NASA do szkolenia pakistańskich specjalistów rakietowych. Przy współpracy z Amerykanami stworzył projekt rakiet balistycznych krótkiego i średniego zasięgu, w tym pierwszych pakistańskich rakiet typu „Rehbar-1”[6]. Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego[7] i orbitalnych lotów bezzałogowych. W SUPARCO stworzył szkołę kształcącą inżynierów astronautyki.

Za wkład w rozwój pakistańskiego lotnictwa i programu rakietowych pocisków balistycznych[7] otrzymał wiele odznaczeń, m.in. ordery: Sitara i Pakistan (Gwiazdę Pakistanu, 1965), Tamgha i Pakistan (Medal Pakistanu, 1967), Sitara i Khidmat (Gwiazdę służby cywilnej, 1967), Sitara e Quaid e Azam (Gwiazdę Wielkiego Przywódcy, 1971). Promował też walkę z narkotykami[8].

Późniejsze lata Turowicza upłynęły w cieniu bólu i niepełnosprawności spowodowanej urazem kręgosłupa, co prawdopodobnie było skutkiem wypadku motocyklowego, któremu uległ jeszcze w czasie studiów[8]. Zofia Turowicz przestała pracować w 1970, aby zająć się chorym mężem[3].

Władysław Turowicz zmarł 8 stycznia 1980 roku wskutek wypadku samochodowego, w którym ucierpiał także jego kierowca. Pochowano go na cmentarzu chrześcijańskim Gora Qabristan w Karaczi. 14 sierpnia 2006 roku (w dniu Święta Niepodległości Pakistanu oraz w przeddzień Dnia Wojska Polskiego) odsłonięto pomnik generała Władysława Turowicza w sali głównej Muzeum Pakistańskich Sił Powietrznych w Karaczi upamiętniający jego zasługi dla PAF[7]. Inny pomnik stoi w SUPARCO w Lahore.

Czworo dzieci Turowiczów otrzymało wykształcenie w szkołach w Karaczi i Wielkiej Brytanii. Syn jest naukowcem w SUPARCO.

W Polsce jego postać jest mało znana. W IPN odnaleziono zapisy SB dotyczące generała i jego żony. Dokumentacja sporządzona przez Departament I MSW (wywiad) ma nr OCH-002349/70[4].

Przypisy

  1. Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 174.
  2. Krzystek 2012 ↓, s. 584.
  3. a b c Ishrat Hyatt: A woman full of spirit and brave heart (ang.). The News International, November 11, 2008. [dostęp 2015-08-16].
  4. a b Anna T. Pietraszek: Chwała polskich orląt większa niż Himalaje. Radio Maryja, 11 listopada 2011. [dostęp 2015-09-09].
  5. Karachi: Cemetery renovated (ang.). Dawn, 09-10-2005. [dostęp 2015-09-09].
  6. a b The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz (ang.). Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09].
  7. a b c Mateusz Biskup: Z RAF do RPAF – polscy lotnicy na niebie Pakistanu. Blog Biszopa, 16.11.2010. [dostęp 2015-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  8. a b Ishrat Hyatt: Documentary on the services of Air Commodore W. Turowicz completed (ang.). The News International, October 25, 2008. [dostęp 2015-08-17].

Bibliografia

  • Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
  • Ishrat Hyatt: Documentary on the services of Air Commodore W. Turowicz completed (ang.). The News International, October 25, 2008. [dostęp 2015-08-17].
  • Ishrat Hyatt: A woman full of spirit and brave heart (ang.). The News International, November 11, 2008. [dostęp 2015-08-17].

Linki zewnętrzne

City Secret – Hello Mr. Władysław Turowicz (ang.). The Karachi Walla, 2011-10-06. [dostęp 2013-02-03].

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Poland badge.jpg
Poland badge. Second World War period Polish Army (post-1939 Free Polish Army) shoulder title.
Roundel of Pakistan.svg
Roundel of the Pakistan Air Force.
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
UK-Air-OF6 infobox.svg
Insygnia stopnia Air Commodore (Royal Air Force).
RAF roundel.svg
Royal Air Force Roundel