Władysław Umiński

Władysław Umiński
Ilustracja
Władysław Umiński (ok. 1922)
Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1865
Przedecz

Data śmierci

31 grudnia 1954

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Grób Władysława Umińskiego

Władysław Jan Umiński (ur. 10 listopada 1865 w Przedczu, zm. 31 grudnia 1954) – polski pisarz tworzący fantastykę naukową (nazywany często polskim Juliuszem Verne’em), autor książek dla dzieci i młodzieży, publicysta i popularyzator nauki. Obok Antoniego Langego i Jerzego Żuławskiego prekursor fantastyki naukowej w literaturze polskiej[1].

Życiorys

Urodził się w małym miasteczku Przedecz w ubogiej rodzinie mieszczańskiej. Ojciec – Julian Umiński, pochodzący ze zubożałej rodziny szlacheckiej – był malarzem, matka – Tekla z Bogdańskich – pracowała jako nauczycielka.

Władysław uczył się w gimnazjum filologicznym i szkole realnej. Ukończył studia przyrodnicze na uniwersytecie w Petersburgu. Był niespełnionym konstruktorem maszyn. Swoje pierwsze konstrukcje zaprojektował w wieku 12 lat, jednak z powodu trudnej sytuacji finansowej, w którą popadli jego rodzice, marzenia spełzły na niczym. Przeprowadzał doświadczenia w laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (gdzie zetknął się z Marią Skłodowską-Curie), budował w latach osiemdziesiątych XIX w. modele machin latających.

Przez całe życie borykał się z kłopotami finansowymi. Pisał oraz zajmował się m.in. katalogowaniem książek w bibliotece Politechniki Warszawskiej, prowadzeniem przedstawicielstwa studzien artezyjskich, pracą jako referent w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Urzędzie Filmowym.

W 1889 roku założył w Warszawie Kółko Awiatyczne, do którego należał m.in. polski wynalazca oraz pionier lotnictwa w Polsce Czesław Tański[2]. Wprowadził polską nazwę aeroplanu – samolot[3][4]. Zajmował się popularyzacją nauki i techniki. Pierwszą jego książką popularnonaukową była Żegluga powietrzna (1894), a później opublikował ponad czterdzieści broszur i odczytów z dziedziny nauki, techniki i przemysłu. Współpracował z wieloma czasopismami – przed I wojną światową jego teksty ukazywały się w takich pismach, jak „Wieczory Rodzinne”, „Tygodnik Mód i Powieści”, „Kurier Codzienny”, „Kurier Warszawski”, „Prawda”, „Czytelnia dla Wszystkich”, „Miesiąc Ilustrowany”. W dwudziestoleciu międzywojennym jego aktywność na tym polu osłabła, tylko kilkakrotnie publikuje w „Płomyku”, „Naokoło Świata”, „Moim Pisemku”, „Iskrach”, „Locie”.

Był także autorem znanych adaptacji dzieł Gabriela Ferry’ego, A. Wildensteina, Anczyca, Friedricha Joachima Pajekena i innych. Był przyjacielem wiodącego wydawcy Michała Arcta.

Postanowieniem prezydenta Bolesława Bieruta z 17 marca 1952 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski z okazji 70-lecia twórczości literackiej[5].

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 73-1-1)[6][7].

Twórczość

Władysław Umiński pisał liczne odczyty popularnonaukowe, powieści przygodowe dla młodzieży, a także pionierskie polskie powieści fantastycznonaukowe. Przed wojną wychowało się na nich wiele pokoleń młodych Polaków.

Twórczość „polskiego Verne’a” w swej wymowie nastawiona była głównie na akcent patriotyczno-wolnościowy. Biegle łączył style pisarskie Verne’a, Reida i Coopera.

Jego fantastyka, zawsze ściśle adekwatna do rozmaitych dziedzin nauki okazała się wizjonerską. To właśnie w powieściach zawierał on projekty swoich maszyn, na których realizację nie było go stać finansowo. W roku 1952 rozpoczął pracę nad nową, monumentalną powieścią Świat za lat tysiąc, której jednak nie zdążył ukończyć.

Publikacje

  • Zwycięzcy oceanu (1891)
  • Balonem do bieguna (1894)
  • Podróż bez pieniędzy (1894)
  • W nieznane światy (1895, późniejsze wydania pt. Na drugą planetę)
  • Wędrowna wyspa (1895)
  • W kraju ludożerców (1896, opowiadania: W kraju ludożerców; Bumerang; Złośliwy słoń; Mój pierwszy jaguar; Polowanie na łosie; Między gorylami)
  • W pustyniach Australii (1896)
  • Na falach Atlantyku (1897)
  • Od Warszawy do Ojcowa (1897)
  • Pioruny i błyskawice, Pogadanki naukowe (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1897, s. 108)
  • Co człowiek wykształcony o elektryczności wiedzieć powinien (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1899, s. 133)
  • Podróż naokoło świata piechotą. T. 1: W podobłocznych krainach (1899, dalsze tomy nie ukazały się)
  • Podróż naokoło Warszawy (1901)
  • Tajemnicza bandera i flibustierowie (1901, późniejsze wydania pt. Flibustierowie)
  • Biały mandaryn (1903)
  • Człowiek leśny (1903)
  • Na szczytach (1904, współwyd.: Z odmętów morskich; Szczęście)
  • Co należy wiedzieć o elektryczności, Wykład popularny, wydanie II (Wyd. M. Arcta, Warszawa 1905, s. 216)
  • Wygnańcy (1906)
  • W czarnej otchłani (1908)
  • Przygody małego Australijczyka (1910, cz. 1 cyklu pt. Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
  • W puszczach Kanady (1910, cz. 2 cyklu pt. Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
  • W krainie wschodzącego słońca (1911, cz. 3 cyklu pt. Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata)
  • Samolotem naokoło świata (1911)
  • O elektryczności – wykład popularny (1911, Wyd. A.A. Paryski, Toledo, Ohio (USA), s. 132)
  • Krwawy chleb (1912, późniejsze wyd. pt. Znojny chleb)
  • Synowie puszczy (1912)
  • Krzyż i półksiężyc (1913)
  • Po kraju (1913)
  • Oświetlenie współczesne (Książki dla wszystkich Nr 27, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1903, s. 68)
  • Czarodziejski okręt (1916)
  • Krwawa dola (1918)
  • Przygody wojenne (1918, antydat. 1919)
  • W głębinach oceanu (1920)
  • Przygody łodzi podwodnej i inne opowiadania (1925, wznowienie opowiadań z tomu W kraju ludożerców z dodaniem opowiadania tytułowego)
  • Pod flagą polską samochodem naokoło świata (1929)
  • Zaziemskie światy (druk 1948, dystrybucja 1956)

Upamiętnienie

Przypisy

  1. ↑ Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, s. 166-172. ISBN 83-210-0892-5.
  2. ↑ Lucyna Smoleńska, Mieczysław Sroka: Wielcy znani i nieznani, rozdz. „Polski Ikar (1863-1942)”. Warszawa: Wydawnictwo Radia i Telewizji, 1988, s. 166-172.
  3. ↑ Po raz pierwszy użyta w powieści Samolotem naokoło świata z 1911.
  4. ↑ Janusz Kędzierski: Pod niebem własnym i obcym. Wyd. Min. Obrony Narodowej, 1978, s. 99.
  5. ↑ M.P. z 1952 r. nr 35, poz. 505.
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: WŁADYSŁAW UMIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2018-03-03].
  7. ↑ Cmentarz Stare Powązki: WŁADYSŁAW UMIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-12-19].
  8. ↑ Uchwała nr 49 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 31 stycznia 1979 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy", Warszawa, dnia 2 kwietnia 1979 r., nr 5, poz. 21, s. 3.

Bibliografia

  • Krystyna Kuliczkowska, Władysław Umiński, [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku seria 5, t. 3 (Wyd. Literackie, Kraków 1973).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Nagrobek wladyslaw uminiski.JPG
Grób Władysława Umińskiego
Władysław Umiński (-1922).jpg
Władysław Umiński (-1922)