Władysław Węgorek

Władysław Węgorek

Data i miejsce urodzenia	16 lutego 1918 Nowoczerkask
Data i miejsce śmierci	16 lipca 2001 Poznań
Zawód, zajęcie	entomolog
Odznaczenia

Władysław Józef Węgorek (ur. 16 lutego 1918 w Nowoczerkasku nad Donem, zm. 16 lipca 2001 w Poznaniu) – polski entomolog, dyrektor Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Był profesorem i rektorem Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu, która po przekształceniu w Akademię Rolniczą wyróżniła go doktoratem honoris causa.

Życiorys

Urodził się w Nowoczerkasku, ale od wczesnego dzieciństwa mieszkał w Puławach. Tamże uczęszczał do Gimnazjum im. Adama Jerzego Czartoryskiego (1931-1937). Po maturze podjął studia na Wydziale Ogrodniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Należał do Legii Akademickiej. Studia przerwała mu wojna; w latach okupacji, pod pseudonimem Baśkiewicz, zaangażowany był w działalność konspiracyjną, służył w Armii Krajowej, od czerwca 1943 do lipca 1944 kierował komórką Biura Informacji i Propagandy przy obwodzie Puławy. Jednocześnie od 1940 pracował w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, gdzie pod kierunkiem Stanisława Minkiewicza i Jana Ruszkowskiego konkretyzował swoje przyszłe zainteresowania naukowe. Zaraz po wojnie powrócił na studia i w 1946 uzyskał dyplom ich ukończenia, pozostając jednocześnie asystentem w instytucie puławskim. Objął tam także kierownictwo Oddziału Ochrony Roślin. W 1948 na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie obronił rozprawę doktorską na temat fauny pędraków chrabąszczy (Melolontha spp.); przez kilka lat na Wydziale Rolniczym tej uczelni prowadził zajęcia dydaktyczne. Był również pracownikiem Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i kierownikiem Zakładu Entomologii Stosowanej.

W 1951, w związku z reformami organizacyjnymi w polskiej nauce rolniczej, Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego został zlikwidowany, a w jego miejsce utworzono Instytut Ochrony Roślin z kilkoma ośrodkami na terenie całego kraju; jeden z ośrodków umiejscowiono w Puławach i Węgorek objął jego kierownictwo, zarazem pełniąc funkcję kierownika Pracowni Badania Szkodników Roślin Przemysłowych. W 1952 przystąpił do organizowania oddziału poznańskiego Instytutu, czyniąc to na tyle skutecznie, że w 1956 ustanowiono w Poznaniu siedzibę instytucji i powierzono mu stanowisko dyrektora naczelnego. W związku z tym Węgorek zakończył pracę w SGGW (gdzie w 1954 powołany został na docenta) i przeniósł się na stałe do Poznania. Obowiązki dyrektora Instytutu Ochrony Roślin łączył z pracą naukowo-dydaktyczną w Wyższej Szkole Rolniczej (późniejsza Akademia Rolnicza i wreszcie Uniwersytet Przyrodniczy), gdzie zorganizował i kierował Katedrą Entomologii. W 1959 mianowany profesorem nadzwyczajnym, w tym samym roku powierzono mu obowiązki rektora uczelni, które pełnił do 1965. Przyczynił się do podniesienia znaczenia Wyższej Szkoły Rolniczej w nauce krajowej. W 1967 został profesorem zwyczajnym, a także członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk. W 1976 przyjęty został w poczet członków rzeczywistych PAN. Pracę w Instytucie Ochrony Roślin zakończył w 1988 w związku z przejściem na emeryturę, jego następcą na stanowisku dyrektora został Stefan Pruszyński.

Węgorek powołany został na dyrektora Instytutu Ochrony Roślin jako wyróżniający się specjalista zwalczania stonki ziemniaczanej z tytułem pełnomocnika rządowego ds. zwalczania stonki. Zadanie to zdeterminowało prace organizacyjne i badawcze w Instytucie u progu jego działalności; Węgorek prowadził badania biologii i ekologii stonki, jako pierwszy zwrócił uwagę na rolę fotoperiodu w rozwoju szkodnika, określił jego rytm życiowy oraz fizjologiczne podstawy diapauzy. W rezultacie badań wypracowane zostały nowe metody prognozowania pojawu stonki. Już po kilku latach pracy w Instytucie Węgorek opublikował obszerną monografię stonki (1959), będącą ówcześnie najobszerniejszym i najnowocześniejszym opracowaniem dotyczącym tego gatunku na świecie.

Prowadził ponadto m.in. badania faunistyczne nad chrabąszczami (Melolonthinae) i rolnicami (Agrotinae). Przeprowadził prace aklimatyzacyjne nad nowym w Polsce gatunkiem drapieżnego owada Perillus bioculatus. Zajmował się także zdolnością owadów do przenoszenia roślinnych chorób wirusowych; na tym polu znaczącym jego osiągnięciem było ustalenie, jaki czas żeru potrzebny jest do nabycia przez owada zdolności przenoszenia poszczególnych wirusów. Był pionierem krajowych badań nad odpornością roślin na szkodniki. Zajmował się także ekonomiką stosowania pestycydów w ochronie roślin oraz krążeniem pestycydów w środowisku naturalnym, w tym wpływem tych substancji na plon roślin, skażenie gleby, skażenie wody.

Ogłosił około 600 publikacji – rozpraw i artykułów naukowych, podręczników, ekspertyz, recenzji. Poza wspomnianą monografią o stonce (Researches on the factors conditioning the life rhythm of the Colorado beetle (Leptinotarsa Decemlineata Say), 1959) był autorem lub współautorem m.in. książek Ochrona roślin (1953), Poradnik ochrony roślin (1957), Encyklopedia ochrony roślin (1957), Nauka o szkodnikach roślin (1977), Terminarz ochrony roślin rolniczych (1977). Większość z tych książek była wielokrotnie wznawiana. Uczestniczył też w tłumaczeniach obcojęzycznych podręczników. Pod kierunkiem prof. Węgorka powstały 94 prace dyplomowe oraz 35 prac doktorskich. W 1961 zainicjował coroczne Sesje Naukowe Instytutu Ochrony Roślin. Był redaktorem i członkiem kolegiów redakcyjnych periodyków naukowych: "Roczników Nauk Rolniczych" (seria E: ochrona roślin), "Prac Naukowych Instytutu Ochrony Roślin", "Materiałów Sesji Naukowych Instytutu Ochrony Roślin", "Zaleceń Instytutu Ochrony Roślin", wschodnioniemieckiego "Archiv für Phytopathologie und Pflanzeschutz", francuskiego "Agronomie".

W Polskiej Akademii Nauk był członkiem Wydziału V – Nauk Rolniczych i Leśnych. W latach 1972-1980 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego, a 1981-1989 przewodniczącego Oddziału Akademii w Poznaniu. Był także wieloletnim przewodniczącym Komitetu Ochrony Roślin PAN. W kadencji 1987-1989 zasiadał w Prezydium PAN. Uczestniczył w pracach Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej, Komitetu Prognoz "Polska XXI wieku", Rady Głównej przy Ministrze Szkolnictwa Wyższego, Rady ds. Nauki przy Prezydencie RP. Był członkiem Komitetu Wykonawczego Europejskiej Organizacji Ochrony Roślin (EPPO) z siedzibą w Paryżu, a także redakcji "Biuletynu EPPO". Wszechzwiązkowe Towarzystwo Entomologiczne ZSRR obdarzyło go godnością członka honorowego. Analogiczny tytuł nadało mu Polskie Towarzystwo Entomologiczne, w którym przewodniczył Oddziałowi Poznańskiemu. Był ponadto członkiem m.in. Poznańskiego Towarzystwa Entomologicznego, Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Należał do "Solidarności".

Łączył z pracą naukowca-biologa zainteresowania historyczne. Na początku lat 50. XX wieku, w czasie prac organizacyjnych Instytutu Ochrony Roślin, wspólnie z profesorem Zdzisławem Wiluszem wyszukał i doprowadził do renowacji oraz zaadaptowania na cele naukowe chylącego się ku ruinie pałacu generała Dezyderego Chłapowskiego w Turwi. Dekadę później w podobnych okolicznościach przyczynił się do uratowania pałacu w Winnej Górze, dawnej posiadłości Jana Henryka Dąbrowskiego; Węgorek był członkiem Stowarzyszenia Miłośników Tradycji Mazurka Dąbrowskiego i jednym z inicjatorów otwarcia w pałacu izby pamięci generała Dąbrowskiego, później przekształconego w muzeum.

Grób na cmentarzu junikowskim

W 1986 Akademia Rolnicza w Poznaniu nadała profesorowi Węgorkowi tytuł doktora honoris causa. Wydział V Polskiej Akademii Nauk wyróżnił uczonego Medalem im. Michała Oczapowskiego, a Prezydium Akademii – Medalem im. Mikołaja Kopernika. Węgorek był także laureatem zespołowej nagrody państwowej II stopnia (1978) za zorganizowanie krajowego systemu rejestracji i prognozowania występowania chorób i szkodników roślin, nagrody Prezesa Rady Ministrów za całokształt pracy naukowej oraz nagród resortowych (Ministra Rolnictwa i Ministra Edukacji). Odznaczony został m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Orderem Sztandaru Pracy I i II klasy, Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, odznaką "Zasłużony Pracownik Rolnictwa", francuskim orderem L'Ordre du Merit Agricole de France. Za działalność w okresie II wojny światowej otrzymał Medal Wojska (czterokrotnie) oraz Krzyż Armii Krajowej.

Był żonaty z Haliną Awramienko, historykiem sztuki. Córka Maria Julia (ur. 1955) została również historykiem sztuki, natomiast syn Paweł (ur. 1957) wybrał zawód ojca i podjął pracę w Instytucie Ochrony Roślin. Jako swoje zainteresowania Władysław Węgorek wymieniał astronomię i wędkowanie, pisał wspomnienia.

Zmarł 16 lipca 2001 w Poznaniu. Jego imię nadano poznańskiej ulicy, przy której znajduje się siedziba Instytutu Ochrony Roślin (wcześniej nosiła ona imię Iwana Miczurina).

Został pochowany na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu w Alei Zasłużonych^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Wolny, Patron ulicy – Prof. dr Władysław Węgorek, sylwetka na stronie Instytutu Ochrony Roślin. ior.poznan.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-07)]. (dostęp: 27 stycznia 2009)
• Jacek Piszczek, Dariusz Górski, Monika Michel, 35-lecie Terenowej Stacji Doświadczalnej Instytutu Ochrony Roślin w Toruniu, Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu, Toruń 2008, s. 39-40
• Kto jest kim. Poznański Słownik Biograficzny. Informator biograficzny, edycja 1, Wydawnictwo Intergraf, Łódź 1992, s. 177-178
• Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, edycja 3, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1993, s. 781
• Członkowie Polskiej Akademii Nauk. Informator, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1987, s. 9, 100

Linki zewnętrzne

• Prof. zw. dr czł. rz Władysław Węgorek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2009-04-26] .