Władysław Zambrzycki

Grób Władysława Zambrzyckiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Władysław Zambrzycki (ur. 14 listopada 1891 w Radomiu, zm. 28 kwietnia 1962 w Warszawie) – polski pisarz i dziennikarz.

Życiorys

Na początku lat 20. zajął się dziennikarstwem, współpracując między innymi z „Expressem Porannym”, „Nowinami Codziennymi”, „Tygodnikiem Ilustrowanym” i „Naokoło Świata”.

W latach 1933–1939 wraz z Julianem Babińskim i Jerzym Braunem wydawali prawicowe tygodniki polityczno-społeczne: „Merkuriusz Polski Ordynaryjny” oraz „Nowe Wiadomości Ekonomiczne i Uczone". Publicystyka w tych tygodnikach była bardzo uszczypliwa i agresywna (w treści a nie w używanych słowach), skierowana głównie przeciwko osobom o poglądach lewicowych, demokratycznych oraz przeciw osobom pochodzenia żydowskiego (ale nie wyłącznie przeciwko takim osobom), przez co redaktorom wytaczano kilkukrotnie procesy sądowe[1]. Jeden z takich procesów zakończył się w czerwcu 1939 roku skazaniem Władysława Zambrzyckiego na 6 miesięcy aresztu[2].

Równolegle z wydawaniem własnego czasopisma, Zambrzycki zajmował stanowisko kierownika Oddziału Prasowo-Widowiskowego Komisariatu Rządu na m.st. Warszawę co oznaczało, że kierował cenzurą prasową gazet i czasopism warszawskich[3].

W czasie wojny był m.in. współwłaścicielem laboratorium chemicznego; w latach 1942-43 ukrywał się przed Gestapo.

W latach 1947–1959 prowadził w „Expressie Wieczornym” cotygodniową rubrykę zatytułowaną najpierw "Kto chce niech wierzy", później przemianowaną na "Kto chce niech czyta".

Twórczość

Studiował w Belgii, co znalazło odbicie w powieściach Mgła nad Skaldą i Kaskada Franchimont. W Warszawie pracował jako dziennikarz, w okresie międzywojennym był sprawozdawcą sądowym. Napisał na podstawie tych doświadczeń humoreski wydane jako zbiór Większa z kropelkami (1929). Był więc niejako poprzednikiem Stefana Wiecheckiego. Największą popularność zyskał jednak jako pisarz, autor powieści Nasza Pani Radosna (1931), która opisuje przygody głównych bohaterów przeniesionych w cudowny sposób do Pompei.

Po wojnie wydał kilka powieści: wspomnianą Mgłę nad Skaldą (1947, której nową wersją jest Kaskada Franchimont z 1962), a także powieść historyczną z okresu Księstwa Warszawskiego Pamiętnik Filipka (1956) oraz Kwaterę bożych pomyleńców (1959), w której pogoda i humor uwypuklają tragizm powstania warszawskiego[4]. Napisana w połowie lat 50. powieść W oficynie Elerta, dotykająca stosunków Rzeczypospolitej z Moskwą w XVII w. a inspirowana szkicem Ludwika Kubali Poselstwo Puszkina w Polsce (ze względów cenzuralnych niewydana za życia autora), pozostawała w maszynopisie aż do 2007 roku, kiedy to ukazała się nakładem wydawnictwa Antykwariat Książek www.cytat.pl. Książki Zambrzyckiego, napisane żywym językiem, przepełnione są sympatią do ludzi i świata. Jak napisał Piotr Kuncewicz (Agonia i nadzieja t. IV): "książki Zambrzyckiego [...] usiłują w koszmarze świata stworzyć enklawę piękna i rozumu".

W 2009 roku na podstawie "Kwatery Bożych Pomyleńców" powstał spektakl Teatru Telewizji; premierę w TVP1 miał 6 kwietnia tegoż roku. Wyreżyserował go Jerzy Zalewski, zagrali m.in. Jan Peszek, Jerzy Trela, Jerzy Radziwiłowicz, Daniel Olbrychski oraz Magdalena Cielecka.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 71-2-21/22)[5].

Publikacje książkowe

  • 1929 – Większa z kropelkami. Humoreski
  • 1931 – Nasza Pani Radosna, czyli dziwne przygody pułkownika armii belgijskiej Gastona Bodineau
  • 1947 – Mgła nad Skaldą. Powieść
  • 1956 – Pamiętnik Filipka
  • 1959 – Kwatera Bożych Pomyleńców (pierwsze, nieocenzurowane wydanie ukazało się dopiero w 2008 roku, nakładem wydawnictwa Antykwariat Książek)
  • 1962 – Kaskada Franchimont
  • 2007 – W oficynie Elerta. Luźne zapiski księgarskie z roku 1650

Przypisy

  1. ↑ Skazanie 'Merkuriusza' za zniesławienie dyrygenta Fitelberga, „Głos Poranny”, XI (143), 25 maja 1939, s. 2, Cytat: Przez 3 dni toczył się w sądzie proces o zniesławienie znanego dyrygenta Grzegorza Fitelberga [w artykule] 'Girsz-Girszowicz Fitelberg - chluba Polskiego Radia'. [...] Kawecki został skazany na 3 miesiące bezwzględnego aresztu a redaktora 'Merkuriusza' na 6 tygodni aresztu. Współoskarżony red. Zambrzycki został uniewinniony.
  2. ↑ 'Merkuriusz' znów skazany. Tym razem za zniesławienie min. Poniatowskiego i sen. prof. Bartla, „Głos Poranny”, XI (158), Łódź , 10 czerwca 1939, s. 3, Cytat: Sąd uznał winę redaktorów 'Merkuriusza' [...] i skazał [...] Władysława Zambrzyckiego na 6 miesięcy aresztu i 600 zł grzywny. Karę aresztu sąd wymierzył bez zawieszenia, podkreślając, że oskarżeni wyrządzili ciężką, nieuzasadnioną krzywdę, stawiając zarzuty z pełną świadomością ich nieprawdziwości.
  3. ↑ Narodziny tygodnika, [w:] Agnieszka J. Cieślikowa, O człowieku, który się nie zgadzał. Biografia pułkownika Januarego Grzędzińskiego 1891-1975., Warszawa: Wydawnictwo Neriton i Instytut Historii PAN, 2009, s. 167-168, ISBN 978-83-7543-100-1.
  4. ↑ Nostalgia za utraconym, naszdziennik.pl, 4-5 kwietnia 2009
  5. ↑ Cmentarz Stare Powązki: ADAM JASTRZĘBIEC-BOROWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-06-21].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Władysław Zambrzycki grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC0
Grób Władysława Zambrzyckiego na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie