Własność podzielona

Ten artykuł od 2022-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Własność podzielona – utworzona przez glosatorów odmiana własności, przysługującej jednocześnie więcej niż jednemu podmiotowi. Funkcjonuje (choć w odmiennym zakresie) do dziś.

Sensu stricto

Instytucja historyczna. Jej wzorcem była emfiteuza. Była gospodarczą podstawą ustroju feudalnego, dzieliła prawo własności według poszczególnych uprawnień. Dotyczyła wiejskich, a także miejskich nieruchomości gruntowych, które miały dwóch współwłaścicieli: zwierzchniego (dominus eminens, mającego prawo podmiotowe dominium directum) i użytkowego (dominus utilis, mającego dominium utile).

Właściciel użytkowy miał prawo do dziedzicznego posiadania, użytkowania, czerpania korzyści z nieruchomości gruntowej oraz zbierania z niej pożytków, zaś właściciel zwierzchni do pobierania części pożytków (co w praktyce oznaczało pobieranie od właściciela użytkowego określonych świadczeń czynszowych, danin itp.). Właściciel użytkowy miał pełne prawo własności do całego swojego wyposażenia, wszelkich owoców swojej własnej pracy, budynków i innych urządzeń oraz ulepszeń wzniesionych na gruncie oddanym w dziedziczną używalność, co sprawiało, że jego położenie było zbliżone do pełnego właściciela ziemi, podobnie jak w przypadku emfiteuty. Nie tylko zostawiał gospodarstwo w spadku, ale zapisywał je w testamencie lub miał prawo je sprzedać. Do zatwierdzania zawieranych kontraktów i umów związanych z użytkowanym gruntem było potrzebne pośrednictwo właściciela zwierzchniego danego terytorium, który przeważnie wpisywał je do księgi ziemskiej.

Własność podzielona sensu stricto zanikła wraz z zanikiem feudalizmu w XIX wieku i została zastąpiona przez typową dla gospodarki kapitalistycznej jednolitą własność ziemską.

W prawie obecnie obowiązującym

Własność może być podzielona:

• według zakresu uprawnień przysługujących poszczególnym współwłaścicielom (condominium pro indiviso) – współwłasność regulowana w prawie polskim przez art. 195–221 Kodeksu cywilnego. Charakteryzuje się tym, że każdemu ze współwłaścicieli przysługują w granicach jego udziału jednakowe prawa do rzeczy.
• czasowo – sytuacja, w której pełnia prawa własności przysługuje najpierw jednemu podmiotowi, a o określonym czasie zaczyna przysługiwać innemu podmiotowi, bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynności. Obecnie polskie prawo cywilne dopuszcza własność podzieloną czasowo tylko w stosunku do rzeczy ruchomych; pod rządem prawa zunifikowanego znana była również własność czasowa nieruchomości.