Włodzimierz Brayczewski

Włodzimierz Brayczewski

Pejcz

ppłk dypl. Włodzimierz Brayczewski
podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	29 stycznia 1894 Olkusz
Data i miejsce śmierci	12 maja 1947 Northwich
Przebieg służby
Lata służby	1915–1946
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego I Korpus Polski Wojsko Polskie (II RP) Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	Piotrkowski Okręgowy Pułk Piechoty 26 pułk piechoty Batalion Szkolny Piechoty Nr 6 Wyższa Szkoła Wojenna 32 pułk piechoty 14 pułk piechoty II Korpus Polski
Stanowiska	dowódca kompanii dowódca Batalionu Szkolnego Piechoty Nr 6 wykładowca w Wyższej Szkole Wojennej dowódca batalionu dowódca pułku I zastępca kwatermistrza II Korpusu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa) * bitwa nad Ossą * bitwa nad Bzurą
Późniejsza praca	Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia
Odznaczenia

Włodzimierz Brayczewski (ur. 29 stycznia 1894^[a] w Olkuszu, zm. 12 maja 1947 w Northwich) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej i Polskich Sił Zbrojnych; uczestnik walk I wojny światowej, wojny polsko-ukraińskiej, wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920 oraz kampanii wrześniowej 1939 roku.

Życiorys

Młodość

Urodził się w Olkuszu (w ówczesnym województwie kieleckim) jako syn Brunona i Konstancji Konstantynowiczówny^[2]. W roku 1906 rozpoczął naukę w Gimnazjum Państwowym w Łucku. W tym samym okresie rozpoczął działalność w nielegalnych polskich organizacjach niepodległościowych i samokształceniowych. Jako delegat tych organizacji brał udział, w 1912 r. w Kijowie, w powszechnym zjeździe delegatów polskich uczniowskich organizacji samokształceniowych z obszaru Wołynia, Podola i Ukrainy. W latach 1913-1914 zajmował stanowisko kierownicze w Uczniowskiej Korporacji Polskiej w Łucku. Zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. W maju 1915 r. został powołany do armii carskiej^[3][4][5].

I wojna światowa

Po ukończeniu szkoły oficerskiej, w dniu 1 września 1915 r. otrzymał stopień chorążego. Do kwietnia 1917 r. przebywał na froncie i uczestniczył w walkach z wojskami niemieckimi i austro-węgierskimi. W tym czasie starał się o przeniesienie do polskich formacji wojskowych walczących u boku Rosji. W kwietniu 1917 r. otrzymał przydział do 1 Pułku Strzelców Polskich, dowodzonego przez płk. Lucjana Żeligowskiego. Od maja do lipca 1917 r. brał czynny i bezpośredni udział w walkach - w składzie Dywizji Strzelców Polskich. Uczestniczył między innymi w bitwach z Niemcami i Austriakami pod Husiatynem, Kuropatnikami, Baranówką i Czabarówką. Wyróżnił się podczas walk pod Czabarówką, kiedy to dowodząc 10 kompanią 1 Pułku Strzelców Polskich utrzymał swoje stanowiska, mimo strat sięgających 30 % stanu kompanii. Następnie, już w ramach 1 Dywizji Strzelców Polskich I Korpusu Polskiego, walczył z bolszewikami, nadal dowodząc kompanią w 1 PSP. W czerwcu 1918 r. po rozbrojeniu I Korpusu Polskiego został internowany przez Niemców w Poniemoniu na Litwie Kowieńskiej. Zwolniony z obozu internowania, od 1 lipca 1918 r. do początkowych dni listopada tr. przebywał w miejscowości Komary w powiecie Wołkowyskim, będąc inwigilowanym przez władze niemieckie. W listopadzie 1918 r. przedarł się do Białegostoku i skupił wokół siebie byłych wojskowych z I Korpusu Polskiego. Nawiązał kontakt z miejscowymi organizacjami niepodległościowymi, uczestniczył w rozbrajaniu okupantów na terenie województwa białostockiego oraz w zajęciu stacji kolejowej Białystok i innych obiektów kolejowych. Około 24 listopada 1918 r. podporządkował się miejscowemu komendantowi Polskiej Organizacji Wojskowej i wziął udział w akcji opanowania białostockich składów broni i amunicji, co przyczyniło się do liczebnego rozrostu miejscowych oddziałów POW i poprawy stanu ich uzbrojenia. 28 listopada 1918 r. wyjechał z Białegostoku^[6].

Wojna polsko-ukraińska i polsko-bolszewicka

Do odrodzonego Wojska Polskiego wstąpił jako oficer w dniu 1 grudnia 1918 roku. Z dniem 8 grudnia 1918 r. został na mocy rozkazu Szefa Sztabu Generalnego - gen. dyw. Stanisława Szeptyckiego - przydzielony do Piotrkowskiego Okręgowego pułku piechoty^[7]. W tym samym miesiącu został powołany na dowódcę 10 kompanii strzeleckiej w tworzonym (na bazie Piotrkowskiego Okręgowego pp) 26 pułku piechoty. Równocześnie pełnił wówczas obowiązki dowódcy III batalionu 26 pp^[8]. W szeregach tegoż pułku wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej i wojnie polsko-bolszewickiej. W działaniach wojennych uczestniczył do sierpnia 1920 roku^[b]. W dniu 23 czerwca 1920 r. por. Włodzimierz Brayczewski, dowodzący 10 kompanią 26 pp, otrzymał rozkaz z dowództwa III batalionu swego pułku zajęcia i utrzymania wysuniętej pozycji w lesie na wschód od stacji kolejowej Rudnia-Radowelśka. Następnego dnia o godz. 1.00 w nocy bolszewicki 224 pułk piechoty wsparty baterią dział zaatakował pozycje 10 kompanii. Porucznik Brayczewski konno objeżdżał zagrożone placówki i mimo niekorzystnego położenia utrzymał swe pozycje, a o godzinie 4.00 po otrzymaniu wzmocnienia w postaci plutonu z rezerwowej 5 kompanii, siłami 3 plutonów wykonał kontratak. Podczas niego zdobył trzy karabiny maszynowe i zadał wrogowi duże straty, zmuszając go do panicznej ucieczki. Z przechwyconego później nieprzyjacielskiego raportu wynikało, że 224 pułk piechoty został kompletnie rozbity, a swoją bezładną ucieczką zdemoralizował również stojący za nim w rezerwie kolejny pułk bolszewicki^[9]. W sierpniu 1920 r. Włodzimierz Brayczewski został ciężko ranny w goleń i skierowany do szpitala. Dekretem Naczelnego Wodza L.2647 z dnia 28 lutego 1921 r. został odznaczony, za męstwo wykazane w walce pod Rudnią-Radowelśką, Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari^[10][11].

Okres międzywojenny

7 września 1920 roku dowódca Okręgu Generalnego Kielce zezwolił por. Brayczewskiemu na zawarcie małżeństwa z Zofią Grzębówną z Piotrkowa. Na ten czas pełnił już służbę w baonie zapasowym 26 pp w Radomsku^[12]. Na mocy rozkazu L.1285 wydanego w dniu 4 grudnia 1920 roku przez ministra spraw wojskowych - gen. por. Kazimierza Sosnkowskiego - porucznik piechoty Włodzimierz Brayczewski został formalnie przeniesiony z byłego Piotrkowskiego Okręgowego Pułku Piechoty do batalionu zapasowego 26 pułku piechoty^[13]. .

Na etacie lwowskiego 26 pułku piechoty znajdował się do końca 1929 roku^[14][15][16], będąc w tym okresie kilkukrotnie oddelegowywanym^[c]. Na dzień 1 czerwca 1921 r. pełnił (w randze porucznika) służbę w Dowództwie Okręgu Generalnego Kielce^[17]. Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. i 512. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[18]. W roku 1923 pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu, pozostając na ten czas oficerem nadetatowym 26 pp^[19] (zajmował wówczas 447. lokatę wśród kapitanów korpusu piechoty^[20]). W 1924 r. przeszedł pięciomiesięczne szkolenie na 8. kursie doskonalenia młodszych oficerów piechoty w Chełmnie^[21].

Rozporządzeniem Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego^[d] z dnia 1 grudnia 1924 roku został awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 r. i 155. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[22][23]. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wojskowych opublikowanym w dniu 20 września 1926 r. został wyznaczony na stanowisko dowódcy Batalionu Szkolnego Piechoty Nr 6, z pozostawieniem w korpusie oficerów piechoty jako nadetatowy oficer 26 pp^[24]. Marszałek Józef Piłsudski^[e] zarządzeniem ogłoszonym w dniu 23 grudnia 1927 r.^[f] przeniósł mjr. Brayczewskiego do kadry oficerów piechoty, z pozostawieniem na dotychczas zajmowanym stanowisku^[25]. W 1928 roku służył w Batalionie Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 6 w Zaleszczykach (był to dawny Batalion Szkolny Piechoty Nr 6 po kolejnej zmianie nazwy^[g])^[16], zajmując w tym czasie 137. lokatę wśród majorów piechoty ze swego starszeństwa^[26]. Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego z dnia 10 listopada 1928 r. odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi, w uznaniu zasług położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości^[27].

Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych opublikowanym w grudniu 1929 r., po ukończeniu kursu próbnego i odbyciu przewidzianego stażu liniowego, major Brayczewski został przyjęty do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza 2 letniego kursu 1929/31 (X Kurs Normalny)^[28]. W roku 1930, jako słuchacz WSWoj., zajmował 161. lokatę łączną pośród majorów korpusu piechoty (była to jednocześnie 86. lokata w starszeństwie)^[29]. Z dniem 1 września 1931 r., po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, został przeniesiony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie na stanowisko wykładowcy^[30][31]. Był między innymi asystentem nauczania przedmiotu „służba sztabów” (na I roczniku). Za ten okres był pozytywnie opiniowany przez komendanta WSWoj. gen. bryg. Tadeusza Kutrzebę^[32]. W roku 1932 zajmował 60. lokatę w swoim starszeństwie, wśród majorów korpusu piechoty^[33], a na dzień 1 lipca 1933 r. - 53. lokatę w starszeństwie (była to 83. lokata łączna pośród majorów piechoty)^[34]. Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych ogłoszonym dnia 7 czerwca 1934 r. został przeniesiony z WSWoj. do 32 pułku piechoty z Modlina, na stanowisko dowódcy III batalionu detaszowanego w Działdowie^[35]. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzeniem z 27 czerwca 1935 r. awansował mjr. dypl. Włodzimierza Brayczewskiego na podpułkownika, ze starszeństwem z dnia 1 stycznia 1935 r. i 8. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[36][37]. Jako oficer 32 pułku piechoty^[38] zajmował w dniu 5 czerwca 1935 roku - 266. lokatę łączną wśród podpułkowników piechoty (była to 8. lokata w starszeństwie)^[39]). Zarządzeniem Kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych^[h] opublikowanym w sierpniu 1935 r., ppłk dypl. Brayczewski został przeniesiony (z dniem 15 września 1935 r.) z 32 pułku piechoty i skierowany ponownie do Wyższej Szkoły Wojennej^[40], w której wykładał operacyjną służbę sztabów^[21][i]. W marcu 1939 roku piastował stanowisko kierownika przedmiotu „służba sztabów” na II kursie (kurs doskonalący dla oficerów dyplomowanych przy WSWoj. 1938–1939)^[41]. Na dzień 23 marca 1939 r. klasyfikowany był na 8. pozycji wśród podpułkowników piechoty w swoim starszeństwie^[42]. W lipcu 1939 r. objął dowództwo 14 pułku piechoty we Włocławku.

II wojna światowa

Na czele 14 pułku piechoty walczył w kampanii wrześniowej. Dowodził pułkiem podczas walk w korytarzu pomorskim (bitwy pod Mełnem i Grutą) i odwrotu przez Wisłę na południowy wschód^[43]. 11 września 1939 r. podczas bitwy nad Bzurą, prowadząc natarcie na folwark Przesławice, został ranny w nogę (poniżej kolana^[j])^[45][46]. Natarcie to stanowiło fragment zwycięskiej walki 14 pułku piechoty o dwór Walewice^[47]. Początkowo pozostawał przy pułku, lecz wskutek pogarszającego się stanu zdrowia został przewieziony do sochaczewskiego szpitala^[48][k].

Po kapitulacji Warszawy wstąpił w szeregi SZP (ps. „Pejcz”), w której przewidywany był na komendanta obszaru nr I Warszawa, lecz już w dniu 7 listopada 1939 r. został aresztowany przez władze okupanta^[50]. Następnie trafił do niemieckiej niewoli, którą przebył w oflagach: II C Woldenberg, VII A Murnau^[51] i IX C Molsdorf. W oflagu II C Woldenberg w lipcu 1940 r. rozpoczęła się tajna praca wojskowa. Inicjatorem powstającego ruchu oporu był płk Ignacy Misiąg, ówczesny Najstarszy Obozu. Został on również pierwszym konspiracyjnym dowódcą ruchu oporu, w którym ważną rolę odgrywali szefowie sztabu konspiracyjnego dowódcy. Pierwszym z nich był ppłk dypl. Jan Ciałowicz, a jego następcą na tym stanowisku został ppłk dypl. Włodzimierz Brayczewski^[52][21]. Funkcję tę pełnił do początków 1945 roku, podlegając obozowemu komendantowi ruchu oporu - gen. bryg. Janowi Chmurowiczowi^[53].

Okres powojenny

Po uwolnieniu z niewoli wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Początkowo pozostawał w dyspozycji Ekspozytury Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza, a z dniem 24 lipca 1945 roku został przeniesiony do II Korpusu. Przyjęty do służby czynnej z dniem 29 lipca 1945 r. i przydzielony do Sekcji Oficerów Łączności II Korpusu (Rozkaz Pers. II Korpusu Nr 137/45 z dnia 07.08.1945 r.). Z dniem 2 października 1945 roku został przeniesiony (Rozkaz Pers. II Korpusu Nr 145/45) do Dowództwa II Korpusu (na stanowisko I zastępcy kwatermistrza). Na dzień 31 sierpnia 1946 r. pełnił funkcję II zastępcy kwatermistrza II Korpusu Polskiego^[54]. Następnie wyznaczony został na stanowisko pełniącego obowiązki zastępcy dowódcy Grupy Brygadowej Nr 2 (Rozkaz L.dz. 9946/Pers./15.11.1946). Po zdemobilizowaniu ppłk dypl. Włodzimierz Brayczewski zamieszkał w Anglii i wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Zmarł 12 maja 1947 roku w Northwich i pochowany został na tamtejszym cmentarzu Northwich Cemetery Cheshire (znajdującym się w dzielnicy Witton). Symboliczny grób ppłk. Brayczewskiego znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[l] (kwatera 266-3-15)^[55].

Rodzina

Włodzimierz Brayczewski był żonaty z Zofią Ferdynandą Grzębo^[12][m] (ur. 1901, zm. 15 listopada 1967). Z ich związku narodziło się dwóch synów: Witold Jerzy (ur. 17 września 1927 w Zaleszczykach, zm. 4 czerwca 1993 w Warszawie) - po wojnie powrócił z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie do Polski oraz Bohdan (ur. 19 czerwca 1932 w Warszawie, zm. 15 lipca 1999 we Francji). Żona Zofia i syn Witold spoczywają na Starych Powązkach w Warszawie^[55]. Młodszy syn Bohdan pochowany został we Francji.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1921)^[10]
• Krzyż Niepodległości (29 grudnia 1933)^[56]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[27][33]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[57]
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)^[58][16]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[59]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[60]

Zobacz też

• Ośrodki kształcenia podchorążych rezerwy w latach 1922–1939

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2018-11-05].
• Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 13 z 23 grudnia 1918 r.. [dostęp 2020-09-22].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921: dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z dnia 24 września 1921 r.. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie - spis zamieszczony na stronie Małopolskiego Towarzystwa Genealogicznego, 1921. [dostęp 2017-02-10].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2017-02-10].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 7, lipiec 1930 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2017-03-03].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2017-03-04].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwiec 1935 r. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2017-01-22].
• Rocznik oficerski 1923. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1923. [dostęp 2017-01-22].
• Rocznik oficerski 1924. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1924. [dostęp 2017-01-22].
• Rocznik oficerski 1928. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1928. [dostęp 2017-01-22].
• Rocznik oficerski 1932. Ministerstwo Spraw Wojskowych. Warszawa, 1932. [dostęp 2017-01-22].
• Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
• Stanisław Abramowicz, Józef Kreis: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918–1920. 26 Pułk Piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929. [dostęp 2018-02-02].
• Igor Kraiński, Jacek Pekról: 14 Pułk Piechoty. Wydawnictwo „Egros”, 1992. ISBN 83-85253-13-0.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Andrzej Toczewski. Podziemie obozowe w Oflagu II C Woldenberg w Dobiegniewie. „Zeszyty Naukowe”. Nr 6, 2006. Gorzów Wielkopolski: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gorzowie Wielkopolskim. ISSN 1733-1730. [dostęp 2020-09-22]. 
• Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Wydawnictwo „Adam Marszałek”, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
• Krzysztof Filipow. Sztandar 18 Lwowskiego Batalionu Strzelców. „Białostockie Teki Historyczne”. 9, 2011. Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku. ISSN 1425-1930. [dostęp 2017-01-02]. 
• Radosław Gil, Marcin Kubicki. Piotrkowski garnizon Wojska Polskiego w latach 1918–1939. „Bellona”. 2(689), 2017. Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1897-7065. [dostęp 2020-09-22]. 
• Eugeniusz Frąckiewicz: Z Włocławka nad Bzurę. Dziennik z września 1939 roku. Warszawa: VEDA Sp. z o.o., 2018. ISBN 978-83-64109-43-0.
• Zbiory Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Opinie o oficerach pracujących w Wyższej Szkole Wojennej sygnatura 701/1/121 s. 26, poz. 15. [dostęp 2016-12-31].
• Zbiory Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Obsada personalna - piechota - część 2A sygnatura 701/1/116 s. 36, poz. 290. [dostęp 2017-01-14].
• Zbiory Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. 14 pułk piechoty sygn. archiwalna B.I.31/C. [dostęp 2022-02-26].
• Lista więzionych w oflagu VII A Murnau. Nazwiska na lit. A i B. Wingfoot. [dostęp 2018-01-31].

Linki zewnętrzne

• Grób Włodzimierza Brayczewskiego na cmentarzu Northwich Cemetery Cheshire. forum Find A Grave. [dostęp 2022-01-18].
• Cmentarz Stare Powązki: ZOFIA BRAYCZEWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2022-01-18] .