Włodzimierz Brus

Włodzimierz Brus

Beniamin Zylberberg

Data i miejsce urodzenia	23 sierpnia 1921 Płock, Polska
Data i miejsce śmierci	31 sierpnia 2007 Oksford, Wielka Brytania
Zawód, zajęcie	ekonomista
Małżeństwo	Helena Wolińska
Odznaczenia

Grób Włodzimierza Brusa i Heleny Wolińskiej na cmentarzu Wolvercote w Oksfordzie

Włodzimierz Brus, właściwie Beniamin Zylberberg(er) (ur. 23 sierpnia 1921 w Płocku, zm. 31 sierpnia 2007 w Oksfordzie) – polski ekonomista żydowskiego pochodzenia, profesor Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Oksfordzkiego.

Życiorys

Całą rodzinę stracił w Treblince w 1942. Był członkiem Komsomołu^[1]. Ekonomię studiował na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie oraz Instytucie Handlu we Lwowie. Należał do Związku Patriotów Polskich^[1]. Od 1941 do 1944 odbywał studia doktoranckie na Uniwersytecie Leningradzkim. W 1944 oficer polityczny armii Berlinga. Następnie był oficerem Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. Autor propagandowych broszur, m.in. Urojenia i rzeczywistość. Prawda o ZSRR i Polska 1918–1926, wychwalających sowiecką demokrację i gospodarkę^[2] i określających przedwojenne władze polskie jako bezwzględną faszystowską dyktaturę sanacji^[3]. W 1946, 1947 był w stopniu majora. 19 sierpnia 1946 został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy „za zasługi na polu pracy oświatowej i kulturalnej”^[4], a 9 stycznia 1947 Złotym Krzyżem Zasługi^[5]. Z wojska odszedł w 1947 w stopniu podpułkownika^[1]. Od 1947 do 1950 pracował w redakcji miesięcznika „Nowe Drogi”.

W 1949 został wykładowcą Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, w której od 1950 do 1956 kierował Katedrą Ekonomii. Od 1950 do 1957 był pracownikiem i kierownikiem Katedry Ekonomii Politycznej Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR^[1]. We wrześniu 1951 uzyskał stopień doktora, a w styczniu 1952 został profesorem nadzwyczajnym SGPiS^[1]. Od 1954 był także profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Pracował również w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR. Był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Pracowników Nauki^[1]. W okresie stalinowskim miał decydujący wpływ na decyzje o awansach naukowych ekonomistów w Polsce^[1].

Od 1945 do 1948 należał do Polskiej Partii Robotniczej, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, którą opuścił w 1967 w reakcji na wykluczenie z szeregów PZPR jego żony Heleny Wolińskiej^[6]. Był członkiem Komitetu Uczelnianego PZPR na Uniwersytecie Warszawskim^[7]. W atmosferze antysemickiej nagonki, będącej następstwem wydarzeń marcowych, zmuszony do emigracji w 1968. Był wykładowcą uniwersytetów w Europie Zachodniej (m.in. w Oksfordzie), gdzie zajmował się analizą gospodarki socjalistycznej. Od lat 70. wspierał opozycję demokratyczną w Polsce, jednocześnie podjął tajną współpracę ze wschodnioniemiecką służbą bezpieczeństwa Stasi jako tajny współpracownik Fakir^[8].

Jego głównym dziełem jest książka Od Marksa do rynku (ang. From Marx to the Market, 1989, wydanie polskie 1992, wspólnie z Kazimierzem Łaskim).

Poglądy

Poglądy ekonomiczne Brusa zwróciły uwagę chińskich ekonomistów i reformatorów, czego wynikiem były liczne zaproszenia do Chin zapoczątkowane w 1979 roku. W Kantonie spotkał się m.in. z Kazimierzem Mijalem^[9], byłym bliskim współpracownikiem Bolesława Bieruta, komunistą i maoistą, założycielem w 1965 prochińskiej, nielegalnej Komunistycznej Partii Polski (KPP), jednym z redaktorów Radia Tirana (1966–1978)^[10]. Brus proponował odejście od scentralizowanego i w pełni kontrolowanego modelu gospodarki socjalistycznej, na rzecz połączenia planu z rynkiem, a przy tym daleko idącą decentralizacją podejmowania decyzji i zarządzania. Obok czeskiego ekonomisty Oty Šika(ang.) (wicepremiera Czechosłowacji w czasie praskiej wiosny), a przede wszystkim Węgra Jánosa Kornaia, jest uznawany za głównych teoretycznych inspiratorów chińskiej transformacji ery Deng Xiaopinga^[11].

Życie prywatne

Był mężem Heleny Wolińskiej-Brus w jej pierwszym i trzecim związku małżeńskim^[12]. Został pochowany na cmentarzu Wolvercote(ang.) w Oksfordzie, rok później pochowano tam również jego małżonkę.

Przypisy

Bibliografia

• Jan Skórzyński, Paweł Sowiński, Małgorzata Strasz, Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–89: Tom 2, Ośrodek Karta 2002