Włodzimierz Gedymin

Włodzimierz Gedymin
Włodek, Włodek I, Powała
3 1/2 zwycięstwa
Ilustracja
płk Włodzimierz Gedymin w roku 2000
pułkownik pilot pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia

23 czerwca 1915
Petersburg

Data i miejsce śmierci

17 czerwca 2012
Pułtusk

Przebieg służby
Lata służby

1937–1945

Siły zbrojne

Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Roundel of Poland (1921-1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego
Kotwica symbol.svg Armia Krajowa

Jednostki

57 pułk piechoty Wielkopolskiej
132 eskadra myśliwska
131 eskadra myśliwska ZWZ-Armia Krajowa

Stanowiska

dowódca klucza

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
kampania wrześniowa

Późniejsza praca

Polskie Radio Bydgoszcz
Polskie Linie Lotnicze LOT

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941) Krzyż Partyzancki
Medal za Warszawę 1939–1945 Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Medal „Pro Memoria”
Odznaka Grunwaldzka

Włodzimierz Gedymin (ur. 10 czerwca?/ 23 czerwca 1915 w Piotrogrodzie, zm. 17 czerwca 2012 w Pułtusku)[1]pułkownik pilot Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, pilot doświadczalny, pilot komunikacyjny (PLL LOT) samolotowy i śmigłowcowy pilot sanitarny, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari. Honorowy Obywatel Miasta Poznania.

Lata 1915-1939

Syn Wacława i Janiny z domu Szarskiej. Rodzina Gedyminów znalazła się na terytorium carskiej Rosji w ramach represji za udział dziadka Włodzimierza w powstaniu styczniowym. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przenieśli się do Poznania, gdzie Włodzimierz był uczniem prywatnej szkoły podstawowej pani Rozmuskiej, a następnie ukończył Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego[2]. Sukcesy polskich pilotów Żwirki i Wigury były pierwszą inspiracją lotniczą młodego ucznia. Kurs teoretyczny ukończył z trzecią lokatą, wybierając na miejsce zajęć praktycznych poznańskie lotnisko Ławica. w klasie maturalnej został członkiem Aeroklubu Poznańskiego[3].

Po zdaniu matury (1934) zamierzał poświęcić się karierze inżynierskiej. Zdał egzaminy wstępne na Politechnikę Warszawską, ale przed rozpoczęciem studiów postanowił odbyć szkolenie wojskowe. Kurs podchorążych rezerwy odbył w 57 pułku piechoty Wielkopolskiej, skąd został skierowany do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Naukę ukończył w 1937 z 3. lokatą[4]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z dniem 1 października 1937 i 3. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa[5]. W 1939 pełnił służbę w 3 pułku lotniczym w Poznaniu na stanowisku pilota 131 eskadry myśliwskiej[6].

II wojna światowa

W czasie kampanii wrześniowej walczył na samolocie PZL P.11 o numerze bocznym 6, w składzie 131 eskadry myśliwskiej. W chwili wybuchu II wojny światowej zajmował stanowisko dowódcy klucza[7].

W nocy z 1 na 2 września 1939 roku sześć samolotów eskadry dostało polecenie udania się na małe lotnisko polowe we wsi Kobylepole (obecnie w granicach administracyjnych Poznania) w celu przygotowania zasadzki na nadlatujące samoloty niemieckie. Około godziny 11 w okolicy pojawił się bombowiec Dornier Do17F-2 wykonujący prawdopodobnie lot rozpoznawczy. Gedymin wystartował i dogonił Dorniera w okolicach Kórnika, gdzie po krótkiej walce samolot wroga został zestrzelony. Jeszcze tego samego dnia nastąpiła druga walka powietrzna, tym razem z samolotem rozpoznania meteorologicznego Heinkel He 111. Trafienie w zbiornik paliwa spowodowało pożar samolotu Luftwaffe, który rozbił się w okolicy wsi Złotkowo[8].

Ze względu na nacierające wojska niemieckie jednostka ppor. Gedymina została wycofana najpierw w okolice Kleczewa, a później na przedmieścia Koła. W dniu 6 września podczas lotu patrolowego na trasie SłupcaKłodawa klucz dowodzony przez Gedymina napotkał lecące na wschód samoloty Heinkel 111. W krótkiej walce powietrznej Gedymin zestrzelił jeden z samolotów oraz, wspólnie z innym lotnikiem, drugi. Podczas dalszej walki został ciężko ranny w nogę, ale udało mu się wylądować na lotnisku w Krośniewicach[9]. Został przewieziony do szpitala w Poznaniu, a następnie przeniesiony do szpitala w Warszawie. Po zajęciu Warszawy przez Niemców ukrywał się pod przybranym nazwiskiem Bogdan Lepejko. Po kilku bezskutecznych próbach przedarcia się do Anglii podjął działalność konspiracyjną w ramach ZWZ a następnie AK. Przyjął pseudonim „Włodek” (później „Włodek I” i „Powała”) i pracował w Wydziale Lotniczym KG AK, gdzie zajmował się między innymi obsługą odbioru zrzutów alianckich[10].

Był oficerem startowym w dwóch operacjach Most II i Most III[11], polegających na przyjęciu, na improwizowanym lądowisku koło Tarnowa, samolotu Douglas C-47 Skytrain, który wiózł kurierów Rządu RP na uchodźstwie i zaopatrzenie dla AK, w drugą stronę zabierając kurierów i materiały wywiadowcze, między innymi części niemieckiego pocisku rakietowego V2. Podczas drugiej akcji, samolot ugrzązł na rozmiękłym po deszczu lądowisku i udało się go oswobodzić dzięki sprawnej organizacji i pomocy oddziału W. Gedymina, którego członkowie podkopali koła maszyny i podłożyli deski z rozebranej pobliskiej szopy, ułatwiając w ten sposób start[12].

Losy powojenne

Po zakończeniu wojny krótko pracował w Polskim Radio w Bydgoszczy, a następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie rozpoczął pracę jako pilot cywilny w PLL LOT. Latał na samolotach transportowych Li-2 oraz otrzymanych z demobilu amerykańskich DC-3. Był jednym z pierwszych powojennych kapitanów w PLL LOT. Był pierwszym pilotem komunikacyjnym przeszkolonym na czterosilnikowym samolocie SNCASE SE.161 Languedoc, pierwszy samolot tego typu przyprowadził lotem do Warszawy (nawigator Janusz Badowski). Brał udział w akcji opylania lasów na Śląsku przeciwko mniszce brudnicy. Startując z lotniska Muchowiec pomyślnie wylądował z pełnym ładunkiem chemikaliów, gdy tuż po starcie uległ awarii silnik samolotu Li-2. Otrzymał za to podziękowanie na piśmie, a w niespełna miesiąc później, 21 lipca 1950 roku został z pracy zwolniony na fali masowych zwolnień. Pełnił też funkcję pilota doświadczalnego oblatując samoloty w Instytucie Lotnictwa (praca na zlecenie). Badał m.in. właściwości LWD Junak-2 w korkociągu plecowym[13]. W latach 1949-1950 należał do zespołu wykonującego próby państwowe motoszybowca HWL Pegaz[14].

Przez pewien czas pracował przy budowie Nowej Huty oraz odbudowie Zakładów im. H. Cegielskiego w Poznaniu (noszących wówczas nazwę Zakłady im. Stalina w Poznaniu – ZISPO). Po Październiku 1956 wrócił do latania – najpierw w lotnictwie sanitarnym. Latał na samolotach jedno i dwusilnikowych (Samoloty CSS-13, L-60 Brygadyr, Jak-12, Aero Ae-45, Aero Ae-145). W 1958 r przeszedł przeszkolenie na śmigłowcu SM-1 (instruktor płk. Jedynak), a następnie rolniczym, gdzie w ramach akcji rolniczych latał m.in. w Algierii, Egipcie i Libii (najczęściej na samolocie An-2)[15]. Odbywał też loty na samolocie Ił-14 SP-LNG tzw. „papugą” przystosowaną do pomiarów lotniczych urządzeń naziemnych Zarządu Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych[16]. Na emeryturę odszedł w wieku 67 lat. W roku 2006 Rada Miasta Poznania nadała mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta Poznania[17]. Mieszkał w Pułtusku. Zmarł 17 czerwca 2012 roku. Był ostatnim żyjącym pilotem kampanii wrześniowej[18]. Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan[19].

Wylatał ponad 9000 godzin na kilkudziesięciu typach samolotów i śmigłowców. Na liście Bajana został sklasyfikowany na 61. miejscu[20].

Ordery i odznaczenia

Za swą służbę otrzymał odznaczania[21]:

Przypisy

  1. ar: Zmarł jeden z ostatnich pilotów kampanii wrześniowej. rp.pl, 2012-06-21. [dostęp 2012-06-21]. (pol.).
  2. Chyliński 2016 ↓, s. 133.
  3. Jędrzejewski 2014 ↓, s. 231.
  4. Pawlak 2009 ↓, s. 164.
  5. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 220.
  6. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 780.
  7. Pawlak 1991 ↓, s. 86.
  8. Pawlak 1991 ↓, s. 87-89.
  9. Pawlak 1991 ↓, s. 90.
  10. Chyliński 2016 ↓, s. 134.
  11. Olejko, Mroczkowski 2011 ↓, s. 356, 362.
  12. Szołdarska 1986 ↓, s. 94-95.
  13. Jędrzejewski 2014 ↓, s. 233.
  14. Chyliński 2016 ↓, s. 114.
  15. Jędrzejewski 2014 ↓, s. 234.
  16. Chyliński 2016 ↓, s. 135-137.
  17. Uchwała nr CVI/1213/IV/2006 z dnia 2006-10-24 - bip.poznan.pl, bip.poznan.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
  18. Grzegorz Gerek: Opowieść o pilocie. pultusk24.pl, 2012-06-18. [dostęp 2012-06-21]. (pol.).
  19. Informacje na stronie um.poznan.pl
  20. „Lista Bajana”. Polskie siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2021-08-18]. (pol.).
  21. Jędrzejewski 2014 ↓, s. 237.

Bibliografia

  • Rafał Chyliński: Motoszybowiec Pegaz i jego konstruktor Tadeusz Chyliński. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2016. ISBN 978-83-7339-150-5. OCLC 946341829.
  • Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
  • Andrzej Olejko, Krzysztof Mroczkowski: Szachownice nad okupowaną Europą. Rzeszów: Wydawnictwo Libra, 2011. ISBN 978-83-89183-69-9. OCLC 730035695.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of Poland (1921–1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Kotwica symbol.svg
Autor: Liftarn, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kotwica symbol
POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
POL Krzyż Partyzancki BAR.svg
Baretka: Krzyż Partyzancki
POL Za Warszawę 1939-1945 BAR.svg
Baretka: Medal za Warszawę 1939-1945
POL Medal Zwycięstwa i Wolności BAR.svg
Baretka: Złoty Medal Zwycięstwa i Wolności
Odznaka Grunwaldzka whole.JPG
Autor: User:Jurek281, Licencja: CC BY 3.0
Odznaka Grunwaldzka (zdjęcie pierwotnie wikipedysty Jurek281)
Naramiennik Pulkownik lotn.svg
Naramiennik pułkownika Sił Powietrznych RP.
POL Medal Za udział w wojnie obronnej 1939 BAR.svg
Baretka: Medal Za udział w wojnie obronnej 1939
Gedymin.jpg
Autor: Tomasz O., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pułkownik Włodzimierz Gedymin w roku 2000
POL Medal Pro Memoria BAR.png
Baretka Medalu "Pro Memoria"