Światowa Organizacja Zdrowia

Światowa Organizacja Zdrowia
World Health Organization
Logotyp / flaga

     Członkowie WHO      Obserwatorzy      Zaproszone delegacje
Siedziba

Genewa

Członkowie

194

Dyrektor generalny

Tedros Adhanom Ghebreyesus

Utworzenie

7 kwietnia 1948

Strona internetowa
Budynek centrali WHO w Genewie

Światowa Organizacja Zdrowia, WHO (ŚOZ; ang. World Health Organization) – organizacja wyspecjalizowana Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) z siedzibą w Genewie, odpowiedzialna za zdrowie publiczne.

W 1946 ONZ zwołała Międzynarodową Konferencję Zdrowia w Nowym Jorku, na której 61 państw ratyfikowało konstytucję WHO[a]. W 1948 roku, gdy organizacja rozpoczęła działalność, liczba członków wynosiła 88 państw. Do WHO należą obecnie (stan na lipiec 2020) 194 państwa[1]. W lipcu 2020 Stany Zjednoczone oficjalnie wyraziły zamiar jej opuszczenia[2][3], jednak następca Donalda Trumpa, prezydent Joe Biden odwołał planowane wycofanie się i ogłosił w styczniu 2021 r., że USA wznowią finansowanie organizacji[4][5].

Głównym obchodem, organizowanym co roku przez WHO 7 kwietnia, jest Światowy Dzień Zdrowia, w rocznicę złożenia w 1948 r. 26 ratyfikacji, co oznaczało nabranie mocy przez Konstytucję według art. 80[6].

Zadania i cele WHO

Zadaniem WHO jest działanie na rzecz zwiększenia współpracy między państwami w dziedzinie ochrony zdrowia i zwalczania epidemii chorób zakaźnych, a także ustalanie norm dotyczących składu lekarstw i jakości żywności. Organizacja dąży również do zapewnienia opieki medycznej ludności świata oraz zmniejszenia umieralności niemowląt[7]. WHO walczy także z AIDS[8].

Do największych sukcesów tej organizacji należy zwalczanie epidemii groźnych chorób, takich jak: ospa prawdziwa, gruźlica, malaria, cholera czy dżuma poprzez masowe szczepienia[9].

Struktura organizacyjna

Biura regionalne oraz ich zasięg terytorialny

Struktura WHO obejmuje Światowe Zgromadzenie Zdrowia, Radę Wykonawczą i Sekretariat oraz 6 biur regionalnych. Wyniki działalności WHO są ogłaszane w wydawnictwie periodycznym Official Records of the World Health Organization.

Oprócz centrali mieszczącej się w Genewie, WHO posiada biura regionalne: dla Afryki – w Brazzaville, dla obu Amerykw Waszyngtonie, dla Azji Południowo-Wschodniejw Nowym Delhi, dla Europy w Kopenhadze, dla regionu śródziemnomorskiegow Kairze, dla regionu zachodniego Pacyfikuw Manili[10].

Członkostwo w WHO

Państwa członkowskie WHO wyznaczają delegacje do Światowego Zgromadzenia Zdrowia – najwyższego organu decyzyjnego WHO. Wszystkie państwa członkowskie ONZ mogą stać się członkami WHO, a zgodnie z informacjami na stronie internetowej WHO pozostałe państwa także mogą być przyjęte do Organizacji, jeśli ich wniosek zostanie poparty przez zwykłą większość głosów Światowego Zgromadzenia Zdrowia.

Państwa nie należące do ONZ mogą stać się członkami zrzeszonymi, uzyskując pełne spektrum informacji, jednakże ograniczone prawo głosu. Muszą one uprzednio zyskać aprobatę Zgromadzenia. Można także uzyskać status obserwatora.

Republika Chińska (Tajwan) była jednym z członków-organizatorów WHO, jednakże została zmuszona do opuszczenia Organizacji po tym, jak Chińska Republika Ludowa została przyjęta do ONZ w 1972, a Tajwan opuścił Organizację. Od 2007 roku Tajwan corocznie wnioskował o przyjęcie go do Organizacji jako „podmiot zdrowotny”, ale jego wniosek był odrzucany ze względu na naciski Chin. Chiny roszczą pretensje co do suwerenności Tajwanu i reprezentują stanowisko, iż Tajwan ma swoje przedstawicielstwo w systemie Organizacji w postaci Chin[11].

Polska jest państwem członkowskim WHO od początku jej działalności (7 kwietnia 1948). Jest również członkiem Biura Regionalnego Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy (WHO EURO) z siedzibą w Kopenhadze. Polskie biuro zostało utworzone w lipcu 1992 roku.

Władze WHO

Władzą naczelną WHO jest Światowe Zgromadzenie Zdrowia, które stanowią przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, które zbiera się raz do roku w Genewie. Zgromadzenie wybiera na okres 3 lat Komitet Wykonawczy, w którego skład wchodzi 34 ekspertów w dziedzinie zdrowia, proponowanych przez państwa członkowskie. Zadaniem Komitetu jest realizacja decyzji i wytycznych Zgromadzenia. Zazwyczaj posiedzenia Zgromadzenia odbywają się corocznie w maju. Zgromadzenie zatwierdza strategię finansową Organizacji, weryfikuje i zatwierdza przedłożony projekt budżetu oraz mianuje Dyrektora Generalnego.

Sekretariat obejmuje około 8000 fachowców w dziedzinie zdrowia i dziedzinach pokrewnych, którzy pracują w centrali w Genewie, w biurach regionalnych i państwach członkowskich. Na czele Sekretariatu WHO stoi Dyrektor Generalny, wybierany co pięć lat przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia.

Spektrum działania

Obok koordynowania międzynarodowych działań w celu monitorowania wybuchów epidemii chorób, takich jak SARS, malaria i AIDS, WHO sponsoruje programy mające na celu zapobieganie i leczenie tych chorób. WHO wspiera rozwój i rozprowadzanie bezpiecznych i efektywnych szczepionek i leków. Po przeszło dwóch wiekach walki z ospą, organizacja zadeklarowała w 1980 roku, że choroba została zwalczona[12] – pierwsza choroba w historii wyeliminowana dzięki ludzkiemu wysiłkowi. Celem WHO jest też całkowite wyeliminowanie choroby Heine-Medina (w 2015 roku ogłoszono wyeliminowanie na całym świecie dzikiego szczepu polio typu II[13]). W lutym 2007 specjaliści spotykali się w siedzibie głównej WHO w Genewie i donieśli, że ich praca nad szczepionką przeciwko ptasiej grypie wykazała zachęcające pozytywne rezultaty. Przeprowadzono więcej niż 40 badań klinicznych wśród osób starszych i dzieci. Wszystkie szczepionki jak dotąd wydają się być bezpieczne i całkowicie tolerowane we wszystkich grupach, które poddano badaniu[14]. W październiku 2006 WHO przekazała pierwszy oficjalny światowy zestaw narzędzi dla Zimbabwe (problem AIDS), czyniąc je tym samym międzynarodowym standardem[15].

Od 2005 roku WHO udostępnia na platformie internetowej International Clinical Trials Registry Platform (ICTRP) przeglądy tysięcy zarejestrowanych medycznych badań klinicznych, wykonanych na świecie zgodnie z zaleceniami CONSORT. Platforma działa zgodnie z zasadą, że rejestracja wszystkich wiarygodnych badań dotyczących interwencji medycznych jest naukowym, etycznym i moralnym obowiązkiem[16][17].

Obok swojej pracy przy eliminacji chorób, WHO realizuje wiele kampanii związanych z prewencyjną ochroną zdrowia – dla przykładu, kampania, aby podnieść konsumpcję owoców i warzyw na świecie oraz zniechęcić do stosowania tabaki[18].

WHO także prowadzi badania mające na celu ustalić, czy pole elektromagnetyczne otaczające telefony komórkowe ma negatywny wpływ na zdrowie. Niektóre z tych badań mogą być kontrowersyjne, jak pokazał w kwietniu 2003 roku wspólny raport WHO i FAO, który zaleca, aby cukier stanowił nie więcej niż 10% dziennego spożycia. Raport ten doprowadził do lobbingu przemysłu cukierniczego przeciwko zaleceniom[19], na co WHO odpowiedziało załączając do raportu oświadczenie „Konsylium uznaje, iż cel bezcukrowej populacji lub dziennego spożycia mniej niż 10% cukru jest kontrowersyjny”, ale także pozostało przy swoich rekomendacjach opierając się na własnych analizach badań naukowych[19][20].

Światowy plan działań na rzecz zdrowia pracownika

Przy współpracy z 60. światowym zgromadzeniem zdrowia, WHO nakreśliło światowy plan działania na rzecz zdrowia pracownika, aby chronić i promować zdrowie w miejscu pracy oraz, aby poprawić realizację i dostęp do usług medycyny pracy, włączyć zagadnienie zdrowia pracownika do innych głównych zasad. WHO kładzie nacisk na starania, ponieważ wbrew dyspozycyjności efektywnych interwencji, mających na celu zapobieganie niebezpieczeństwom związanym z pracą, istnieją wielkie luki między i w obrębie państw z pominięciem statusu zdrowia pracowników i ich wystawianiem go na niebezpieczeństwa zawiązane z pracą. Zgodnie z WHO jedynie mniejsza część kadry pracowniczej ma dostęp do usług medycyny pracy. Plan działania WHO traktuje o aspektach zdrowia pracownika, włączając podstawowe zapobieganie niebezpieczeństwom związanym z pracą, obronę i promocję zdrowia w pracy, warunków zatrudnienia i lepszej reakcji ze strony systemu zdrowia względem zdrowia pracownika[21].

Dodatkowe zadania

Oprócz ustalonej misji, międzynarodowe traktaty wyznaczają organizacji różne dodatkowe zadania. Dla przykładu Jednolita konwencja o środkach odurzających oraz Konwencja o substancjach psychotropowych skłoniły WHO do publikacji wiążących ocen medycznych i naukowych psychoaktywnych leków oraz zaleceń, jak powinny być regulowane. W taki sposób działa WHO kontrolując kierunek polityki narkotykowej Komisji ds. Środków Odurzających.

WHO stosuje się do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ang. ICD). W 1992 roku dziesiąta rewizja tejże klasyfikacji została opublikowana i jej wersja do wglądu jest dostępna w trybie on-line[22] na stronie internetowej WHO.

W 2014 roku Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła rezolucję WHA67.8 Comprehensive and coordinated efforts for the management of autism spectrum disorders, w sprawie zaspokojenia potrzeb społeczno-ekonomicznych osób z zaburzeniami ze spektrum autystycznego i innymi zaburzeniami rozwojowymi oraz powiązanymi niepełnosprawnościami (ochrona godności, potrzeby finansowe i administracyjne, edukacja i in.)[23][24].

WHO także przechowuje wzór listy najważniejszych leków, które wszystkie krajowe systemy zdrowia powinny udostępniać dla społeczeństwa w przystępnej cenie.

Finansowanie

WHO jest finansowane poprzez składki państw członkowskich oraz dotacje podmiotów zewnętrznych. Od 2020 roku największym kontrybutorem są Stany Zjednoczone, które przekazują ponad 400 milionów dolarów rocznie.[25] Składki USA na WHO są finansowane poprzez Departament Stanu USA. W 2018 roku największymi kontrybutorami były Stany Zjednoczone, Bill & Melinda Gates Foundation, Wielka Brytania, Niemcy i Gavi (Vaccine Alliance).[26] Rada Wykonawcza WHO utworzyła w 2021 roku Grupę Roboczą ds. Zrównoważonego Finansowania, której zadaniem było ponowne przemyślenie strategii finansowania WHO i przedstawienie rekomendacji.[27] Jej zalecenia zostały przyjęte przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2022 roku.[28]

Reforma Światowej Organizacji Zdrowia

Od 2010 roku WHO prowadzi kompleksowe reformy mające na celu sprostanie istniejącym problemom i podjęcie nowych wyzwań zdrowotnych XXI wieku. Reformy te zgrupowane są w następujących trzech dziedzinach[29]:

  • definiowanie priorytetów i programów zdrowotnych[30],
  • reforma zarządzania strategicznego[31],
  • reforma struktur i procedur organizacyjnych[32].

Dyrektorzy generalni Światowej Organizacji Zdrowia

Lp.Imię i nazwiskoOkres urzędowaniaKraj pochodzenia
1Brock Chisholm(ang.)1948–1953 Kanada
2Marcolino Gomes Candau1953–1973 Brazylia
3Halfdan Mahler1973–1988 Dania
4Hiroshi Nakajima1988–1998 Japonia
5Gro Harlem Brundtland1998–2003 Norwegia
6Lee Jong-wook2003–2006 Korea Południowa
7Anders Nordström(ang.)2006–2007 Szwecja
8Margaret Chan2007–2017 Chiny
9Tedros Adhanom Ghebreyesus[33]od 2017 Etiopia

Kontrowersje

  • W styczniu 2010 roku Rada Europy przesłuchała przedstawicieli WHO oraz koncernów farmaceutycznych. Zarzucono im nagłośnienie zagrożenia zachorowaniami na grypę H1N1 oraz nieuzasadniowe zdaniem Rady Europy ogłaszanie pandemii[34]. Zdaniem Rady Europy powyższe działania miały na celu umożliwienie sprzedaży szczepionek firmom farmaceutycznym. W trakcie przesłuchania doradca WHO ds. pandemii grypy Keiji Fukuda oświadczył, że oenzetowska organizacja „nie była przesadnie naciskana przez koncerny farmaceutyczne” oraz powtórzył, że eksperci proszeni o konsultacje, muszą podpisać deklarację o braku konfliktu interesów. Ponadto Fukuda oświadczył, że pandemia została „formalnie ogłoszona i nie zakończyła się”, a wirus A/H1N1 „jest obecny na całym świecie”. Komisja ekspertów wybranych przez WHO oceniła jednomyślnie, że spełnione zostały wszystkie kryteria potrzebne by ogłosić pandemię – mówił Fukuda. Z kolei w opinii uczestniczących w przesłuchaniu ekspertów – epidemiologów doktorów Wolfganga Wodarga oraz Ulricha Keila nie było realnych podstaw do ogłoszenia pandemii. Ich zdaniem, na tę decyzję miały wpływ koncerny farmaceutyczne, które finansują badania[35].
  • W 2019 roku na stronie internetowej agencji Reuters, ukazał się artykuł informujący o tym, że według WHO e-papierosy nie pomagają w redukcji częstości występowania raka[36]. Niestety temat budzi wiele kontrowersji, a nadal nie zostały przeprowadzone wystarczające badania pozwalające zbadać częstość występowania raka wśród osób które od zawsze pala tylko e-papierosy i nigdy nie paliły tytoniu.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

  1. Countries. World Health Organization (WHO). [dostęp 2020-07-15]. (ang.).
  2. Karolina Kołodziejczyk (oprac.): Stany Zjednoczone wycofują się ze Światowej Organizacji Zdrowia. Senator o ruchu Białego Domu. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. Grupa WP, 2020-07-07. [dostęp 2020-07-15].
  3. Brett Samuels: Trump administration moves to formally withdraw US from WHO. [w:] The Hill [on-line]. Capitol Hill Publishing Corp., 2020-07-07. [dostęp 2020-07-15]. (ang.).
  4. Karen Weintraub, Biden administration renewed support for World Health Organization is 'good news for America and the world,' scientists say, USA TODAY [dostęp 2022-10-22] (ang.).
  5. Christina Morales, Biden restores ties with the World Health Organization that were cut by Trump., „The New York Times”, 21 stycznia 2021, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-10-22] (ang.).
  6. Konstytucja WHO [dokument PDF], 22 lipca 1946.
  7. What we do, www.who.int [dostęp 2022-03-11] (ang.).
  8. Investments in HIV, health and pandemics are vital for economic recovery in Africa - World, ReliefWeb [dostęp 2022-03-11] (ang.).
  9. History of Smallpox | Smallpox | CDC, www.cdc.gov, 21 lutego 2021 [dostęp 2022-03-11] (ang.).
  10. WHO Organizational structure, www.who.int [dostęp 2022-03-11] (ang.).
  11. Taiwan’s WHO entry breakthrough by Ian H. McDougall, News Weekly, May 16, 2009.
  12. Zack S. Moore, Jane F. Seward, J. Michael Lane, Smallpox, „The Lancet”, 367 (9508), 2006, s. 425–435, DOI10.1016/S0140-6736(06)68143-9, ISSN 1474-547X, PMID16458769 [dostęp 2017-10-05].
  13. Global eradication of wild poliovirus type 2 declared. polioeradication.org. [dostęp 2016-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-19)]. (ang.).
  14. WHO reports some promising results on avian influenza vaccines.
  15. Zimbabwe launches world’s 1st AIDS training package
  16. Welcome to the WHO ICTRP. [w:] International Clinical Trials Registry Platform (ICTRP) [on-line]. World Health Organization. [dostęp 2019-12-29].
  17. Davina Ghersi (IER/RPC) and Lisa Askie (Australian and New Zealand Clinical Trial Registry): International Standards for Clinical Trial Registries (WHO International Clinical Trials Registry Platform). Geneva: WHO, 2012, s. 1-48. ISBN 978-92-4-150-429-4.
  18. Ramowa Konwencja Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu sporządzona w Genewie 21 maja 2003 (Dz.U. 2007 nr 74, poz. 487). W art. 1 f) wyroby tytoniowe określone są jako wyroby całkowicie lub częściowo wytworzone z liści tytoniu jako surowca, wykonane w celu ich palenia, ssania, żucia lub wąchania.
  19. a b Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health.
  20. Sugar industry threatens to scupper WHO.
  21. Workers’ health: global plan of action. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-20)]., 23 May 2007 (data dostępu: 2016-10-13)
  22. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision.
  23. GENEVA, 19–24 MAY 2014: Comprehensive and coordinated efforts for the management of autism spectrum disorders. [w:] Rezolucja WHA67.8 The Sixty-seventh World Health Assembly [on-line]. WHO. [dostęp 2018-05-26]. (ang.). (wrsja polska w pdf)
  24. Valentina Della Fina, Rachele Cera: Protecting the Rights of People with Autism in the Fields of Education and Employment: International, European and National Perspectives. Springer, 2015. ISBN 3-319-13791-3.
  25. Global Criticism for Trump's W.H.O. Cuts Over Coronavirus Response, The New York Times, 15 kwietnia 2020 [dostęp 2022-11-13] (ang.).
  26. WHO, WHO Results Report – Programme Budget 2018–2019 [dostęp 2022-11-13].
  27. Lawrence O Gostin i inni, Financing the future of WHO, „The Lancet”, 399 (10334), 2022, s. 1445–1447, DOI10.1016/S0140-6736(22)00533-5 [dostęp 2022-11-13] (ang.).
  28. World Health Assembly agrees historic decision to sustainably finance WHO, WHO [dostęp 2022-11-13].
  29. About WHO > WHO reform. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-13)]..
  30. Programmes and priority setting. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-02)]..
  31. Governance reform. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-17)]..
  32. Managerial reform. who.int. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-12)]..
  33. WHO Director-General, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus. [w:] Strona internetowa WHO [on-line]. [dostęp 2018-12-09]. (ang.).
  34. Rada Europy: WHO ogłosiło fałszywą pandemię, Wprost, 26 stycznia 2010 [dostęp 2022-03-11] (pol.).
  35. prot, tm, IAR, PAP: Pandemia A/H1N1 sztucznie rozdmuchana? Przesłuchanie w Radzie Europy. [w:] Gazeta.pl [on-line]. Agora SA, 26.01.2010. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2016-08-06)].
  36. WHO says e-cigarettes, 'smoke-free' products do not help reduce cancer. reuters.com. [dostęp 2019-07-31].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie