WUWA

WUWA
Wohnungs- und Werkraumausstellung
Symbol zabytku nr rej. A/1003 z 28.03.2007
Ilustracja
Plan osiedla WuWa we Wrocławiu
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Dąbie (Wrocław)

Adres

Kopernika - Dembowskiego - Tramwajowa - Wróblewskiego - Zielonego Dębu

Styl architektoniczny

Modernizm

Inwestor

Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.

Rozpoczęcie budowy

1929

Ukończenie budowy

1929

Pierwszy właściciel

Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „WUWA”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „WUWA”
51,107591°N 17,084405°E/51,107591 17,084405
Strona internetowa

Wystawa mieszkaniowa WUWA (WuWa, niem. Wohnungs- und Werkraumausstellung = Wystawa mieszkania i miejsca pracy) we Wrocławiu – zorganizowana w 1929 przez śląski związek Deutscher Werkbund w dzielnicy Dąbie w pobliżu parku Szczytnickiego (obecne ulice Tramwajowa, Edwarda Dembowskiego, Mikołaja Kopernika i Zielonego Dębu) oraz na terenach targowych przylegających do Hali Stulecia. W wystawie wzięli udział zarówno awangardowi, jak umiarkowani architekci, uczestnikami byli jednak jedynie lokalni działacze Werkbundu. Do organizacji wystawy najbardziej przyczynił się Heinrich Lauterbach, założyciel śląskiego związku Werkbundu. Wraz z Adolfem Radingiem przejął kierownictwo artystyczne wystawy.

Celem wystawy było przedstawienie propozycji w zakresie małych i średnich mieszkań, nowej formy domów, uwzględniając aspekty technologiczne[1]. Wybudowane budynki miały być tanie; starano się, by każdy użytkownik mieszkania otrzymał własne pomieszczenie do spania, odizolowane od innych[1].

Budowę osiedla sfinansowało Towarzystwo Osiedlowe Wrocław S.A. (Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.), które następnie wynajmowało wzniesione nieruchomości[2].

Architektura

Na wystawie zaprezentowano 32 z 37 planowanych początkowo budynków mieszkalnych: modelowe domy jednorodzinne wolno stojące, bliźniacze i szeregowe, różne formy budynku wielorodzinnego, ponadto rozebrane po wystawie przykładowe biura i gospodarstwo rolne. Adolf Rading zaprojektował awangardowy wieżowiec, z powodu protestów administracji budowlanej zbudowany jednak jako budynek czteropiętrowy. Szczególnie interesującym obiektem wystawy jest dom dla samotnych i młodych małżeństw projektu Scharouna, jeden z pierwszych zrealizowanych budynków typu split levels w skali światowej. Również wyposażenie wnętrz poszczególnych obiektów zostało specjalnie zaprojektowane, m.in. przez Annę Rading, Josefa Vineckiego i Li Vinecky-Thorn. Autorem projektu prezentacji w pawilonie wystawowym był Johannes Molzahn.

Architektura osiedla jest niejednorodna – budynki noszą cechy pozwalające je przypisać do funkcjonalizmu podziałów prostopadłościennych, jak i do stylu międzynarodowego, architektury organicznej, białej architektury czy nurtu „kolorowych miast”[3].

W odróżnieniu od wystawy Werkbundu w Weißenhofie pamiętano o zorganizowanych terenach rekreacyjnych, zagospodarowaniu przestrzeni przydomowych (ogrody zaprojektowane przez architektów zieleni)[2], a nawet zbudowano modelowe przedszkole. Plan osiedla był jednak chaotyczny, orientacja budynków stosunkowo przypadkowa, a one same wykazywały znaczne niedostatki funkcjonalne. Mimo to wystawa odbiła się szerokim echem w czasopismach fachowych i prasie codziennej tamtego okresu, a niektóre realizacje (w szczególności domy jednorodzinne) zyskały uznanie krytyków[4].

Osiedle po zakończeniu wystawy

Po wojnie domy jednorodzinne i mniejsze budynki wielorodzinne zostały oddane w wieczyste użytkowanie osobom prywatnym, które dokonały na własną rękę pewnych zmian w architekturze obiektów. Jeden z domów zburzono, aby uzyskać miejsce na boisko; dziś miejsce to służy jako parking. Największe budynki wielorodzinne, Scharouna i Radinga, używane są z kolei jako hotel (ostatnio remontowany) oraz akademik.

W lipcu 2006 roku w zagadkowych okolicznościach spłonęło modelowe drewniane przedszkole przy ulicy Wróblewskiego. Miasto zobowiązało właściciela działki do odbudowania przedszkola zgodnie z przedwojennymi planami. Odbudowę zakończono w styczniu 2014 r.[5]

W 2020 roku osiedla Werkbundu, w tym WUWA, otrzymały Znak Dziedzictwa Europejskiego, przyznany przez Komisję Europejską[6].

Uczestnicy wystawy

Osiedle budynków wystawy

BudynekAdresOpisStan obecnyProjektanciZdjęcie
Dom nr 1ul. Tramwajowa 2Galeriowy dom czynszowy z poczekalnią dla oczekujących na tramwaj. Na trzech kondygnacjach mieszkalnych rozmieszczono 12 mieszkań o powierzchni 48 m² i 6 mieszkań o powierzchni 60 m², każda kondygnacja mieści sześć różnych wariantów mieszkań.Dom mieszkalny, dawna poczekalnia została zaadaptowana na zakład fryzjerskiBudynek: Paul Heim i Albert Kempter
Ogród: Erich Vergin
WuWA 1.jpg
Dom nr 2ul. Wróblewskiego 18Parterowy budynek z płaskim dachem i doświetlającym wnętrze świetlikiem, o drewnianej konstrukcji przeznaczony na przedszkole dla 60 dzieci.Budynek spłonął w nocy z 6 na 7 lipca 2006 r., odbudowany w 2013 z przeznaczeniem na siedzibę Centrum Szkoleniowo-Informacyjnego Dolnośląskiej Okręgowej Izby Architektów, które otwarto 21 stycznia 2014. Projekt rekonstrukcji wykonał Zbigniew Maćków.Budynek: Paul Heim i Albert Kempter
Ogród: Erich Vergin
WuWA Haus no. 2.jpg
Dom nr 3–6ul. Tramwajowa 2aWieloklatkowy, ośmiorodzinny dom czynszowyDom mieszkalnyBudynek: Gustav Wolf
Wnętrze: Ulrich Stein, Albert Müller, Rudolf Mestel i inni
Ogród: Erich Vergin
WUWA 3-6.jpg
Dom nr 7ul. Tramwajowa 2bCzteropiętrowy dom czynszowyBudynek znacznie przebudowany w stosunku do pierwotnej postaci. Do 2016 r. służył jako dom studencki „Pancernik” Uniwersytetu Wrocławskiego, obecnie własność prywatna.Budynek: Heinrich Lauterbach
Wnętrze: Adolf Rading, Josef Vinecký, Li Vinecký-Thon
Haus Nr 7 NW.jpg
Dom nr 8ul. TramwajowaGaraże – budynek nie został zrealizowanyAdolf Rading
Dom nr 9–22ul. Tramwajowa 4–30Zespół trzynastu szeregowych jednorodzinnych domów mieszkalnych (nr 10–22) oraz czterorodzinny czynszowy dom narożny (nr 9)Domy mieszkalneBudynek: Emil Lange (nr 9), Ludwig Moshamer (nr 10–12), Heinrich Lauterbach (nr 13–15), Moritz Hadda (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Theo Effenberger (nr 21–22)
Wnętrze: Emil Lange, Paul Heim, Eugen Weigt, Hilda Krebs (nr 9), H.E. Fritsche, Pohl Oels (nr 10 –12), Heinrich tischler (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Ulrich Roediger (nr 21–22)
Ogród: Erich Vergin (nr 9), Paul Hatt (nr 10–15 i 21–22)
Haus Nr 9 Emil Lange.jpg
Dom nr 23–25ul. TramwajowaSzeregowy dom czynszowy – nie został zrealizowanyTheo Effenberger
Dom nr 26–27ul. Dembowskiego 11/13Jednopiętrowy dom dwurodzinny z garażami, oba mieszkania o powierzchni 185 m²Dom mieszkalny – własność prywatnaBudynek: Theo Effenberger
Wnętrze: Ulrich Stein
Ogród: Paul Hatt
PL-Breslau-WUWA-11-13.jpg
Dom nr 28ul. Dembowskiego 9Jednopiętrowy dom jednorodzinny z garażem, przeznaczony dla 6–7-osobowej rodziny ze służącąDom mieszkalny – własność prywatnaBudynek: Emil Lange
Wnętrze: Wilhelm Stephan, Hilda Krebs, Emil Lange
Ogród: Kurt Schütze
WUWA28.jpg
Dom nr 29–30ul. Zielonego Dębu 23/25Jednopiętrowy dom dwurodzinny dla siedmioosobowej rodzinyDom mieszkalny – własność prywatnaBudynek: Paul Häusler
Wnętrze: Paul Häusler, Fritz Kleeman
Ogród: Julius Schütze
WuWA 29-30.jpg
Dom nr 31ul. Kopernika 9Dom hotelowy dla bezdzietnych małżeństw i osób samotnych. Dwupiętrowy budynek, który tworzyły dwa skrzydła, pierwsze przeznaczone dla bezdzietnych małżeństw posiadało 32 mieszkania o powierzchni 37 m2z balkonami, drugie dla osób samotnych mieściło 32 mieszkania o powierzchni 27 m².Obecnie w budynku mieści się hotelBudynek: Hans Scharoun
Wnętrze: Hans Scharoun
Wroclaw ul.KopernikaParkHotel-PIP.jpg
Dom nr 32–33ul. Kopernika 7/8Jednopiętrowy dom dwurodzinny z dwuspadowym dachem. Dom nr 32 przeznaczony dla artysty z rodziną, posiadał pomieszczenie przeznaczone na pracownię na poddaszu. Dom nr 33 przeznaczony był dla rodziny ze służącąBudynek został rozebrany w latach 60 XX wiekuBudynek: Gustav Wolf
Ogród: Fritz Hanisch
Dom nr 34ul. Zielonego DębuDom jednorodzinny – budynek nie został zrealizowanyHeinrich Lauterbach
Dom nr 35ul. Zielonego Dębu 17Budynek jednorodzinny dla dyrektora fabryki lub wyższego urzędnika i jego czteroosobowej rodziny i służącej.Dom mieszkalny – własność prywatnaBudynek: Heinrich Lauterbach
Wnętrze: Heinrich Lauterbach, Anna Rading
Ogród: Julius Schütze
WUWA Photo House 35 Heinrich Lauterbach South-West Façade Wrocław Poland 2006-04-15.JPG
Dom nr 36ul. Zielonego Dębu 19Dom jednorodzinny przeznaczony dla pracownika umysłowego i jego rodziny.Dom mieszkalny – własność prywatnaBudynek: Moritz Hadda
Wnętre: Moritz Hadda, Martin Rosenstein, Anna Rading
Ogród: Moritz Hadda
WuWA 36.jpg
Dom nr 37ul. Zielonego Dębu 21Dom jednorodzinny przeznaczony dla wyższego urzędnika, kupca lub osoby wykonującej wolny zawód.Dom mieszkalny – własność prywatnaBudynek: Ludwig Moshamer
Wnętrze: Ludwik Moshamer, H.E. Fritsche
Ogród: Julius Schütze
WuWA 37 Ogród.jpg

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 111–112.
  2. a b Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 121.
  3. Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 125.
  4. Jadwiga Urbanik (red.), Droga ku nowoczesności. Osiedla Werkbundu 1927-1932, Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu, 2016, s. 130–131.
  5. Arkadiusz Cichosz: Wzorcowa rekonstrukcja na wzorcowym osiedlu (pol.). www.wroclaw.pl, 2014-01-21. [dostęp 2014-01-22].
  6. Osiedla Werkbundu ze Znakiem Dziedzictwa Europejskiego, architektura.muratorplus.pl [dostęp 2020-12-14] (pol.).

Linki zewnętrzne

Literatura

  • Jadwiga Urbanik, WUWA 1929–2009. Wrocławska wystawa Werkbundu, Wrocław 2009.

Media użyte na tej stronie

Wrocław location map2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Wrocławia, Polska
Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
WuWA Haus no. 2.jpg
Przedszkole na wystawie WuWA
WUWA28.jpg
Autor: Volens nolens kraplak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wzorcowy dom nr 28 z wystawy WuWA przy ul. Dembowskiego 7
Wuwa mapa.svg
Autor: t, Licencja: CC BY-SA 4.0
plan osiedla WuWa we Wrocławiu
WuWA 36.jpg
Autor: Volens nolens kraplak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dom nr 36 wystawy WuWA
WUWA 3-6.jpg
Autor: Volens nolens kraplak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dom nr 3-6 wzorcowego osiedla wystawy WuWA
Haus Nr 9 Emil Lange.jpg
Autor: Volens nolens kraplak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dom nr 9 z wystawy WUWA
PL-Breslau-WUWA-11-13.jpg
Autor: SchiDD, Licencja: CC BY-SA 4.0
Werkbundsiedlung in Breslau. Wohnhäuser, errichtet 1929 anlässlich der Werkbundausstellung Wohnung und Werkraum (WuWa): Zwei Wohnhäuser von Theo Effenberger (1882–1968) in Breslau – Wrocław, ul. Dembowskiego 11/13
WuWA 29-30.jpg
Autor: Volens nolens kraplak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dom nr 29-30 wystawy WuWA
WuWA 1.jpg
Autor: Volens nolens kraplak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dawny dom nr 1 wzorowego osiedla WuWA
Haus Nr 7 NW.jpg
Autor: Heinrich Klette and others, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dom projektu Adolfa Radinga od północnego zachodu. Źródło: http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/form1929/0535
WuWA 37 Ogród.jpg
Autor: Heinrich Klette, Licencja: CC BY-SA 3.0
Domu wzorcowy nr 37 od strony ogrodu. Ilustracja z czasopisma Die Form nr 17, r. 1929, s. 471
Wroclaw ul.KopernikaParkHotel-PIP.jpg
Park-Hotel, Wroclaw, ul. Kopernika