WUWA

WUWA

Wohnungs- und Werkraumausstellung

nr rej. A/1003 z 28.03.2007
Plan osiedla WuWa we Wrocławiu
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Dąbie (Wrocław)
Adres	Kopernika - Dembowskiego - Tramwajowa - Wróblewskiego - Zielonego Dębu
Styl architektoniczny	Modernizm
Inwestor	Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.
Rozpoczęcie budowy	1929
Ukończenie budowy	1929
Pierwszy właściciel	Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.
Położenie na mapie Wrocławia WUWA
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de WUWA
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego WUWA
51,107591°N 17,084405°E/51,107591 17,084405
Strona internetowa

Wystawa mieszkaniowa WUWA (WuWa, niem. Wohnungs- und Werkraumausstellung = Wystawa mieszkania i miejsca pracy) we Wrocławiu – zorganizowana w 1929 przez śląski związek Deutscher Werkbund w dzielnicy Dąbie w pobliżu parku Szczytnickiego (obecne ulice Tramwajowa, Edwarda Dembowskiego, Mikołaja Kopernika i Zielonego Dębu) oraz na terenach targowych przylegających do Hali Stulecia. W wystawie wzięli udział zarówno awangardowi, jak umiarkowani architekci, uczestnikami byli jednak jedynie lokalni działacze Werkbundu. Do organizacji wystawy najbardziej przyczynił się Heinrich Lauterbach, założyciel śląskiego związku Werkbundu. Wraz z Adolfem Radingiem przejął kierownictwo artystyczne wystawy.

Celem wystawy było przedstawienie propozycji w zakresie małych i średnich mieszkań, nowej formy domów, uwzględniając aspekty technologiczne^[1]. Wybudowane budynki miały być tanie; starano się, by każdy użytkownik mieszkania otrzymał własne pomieszczenie do spania, odizolowane od innych^[1].

Budowę osiedla sfinansowało Towarzystwo Osiedlowe Wrocław S.A. (Siedlungsgesellschaft Breslau A.G.), które następnie wynajmowało wzniesione nieruchomości^[2].

Architektura

Na wystawie zaprezentowano 32 z 37 planowanych początkowo budynków mieszkalnych: modelowe domy jednorodzinne wolno stojące, bliźniacze i szeregowe, różne formy budynku wielorodzinnego, ponadto rozebrane po wystawie przykładowe biura i gospodarstwo rolne. Adolf Rading zaprojektował awangardowy wieżowiec, z powodu protestów administracji budowlanej zbudowany jednak jako budynek czteropiętrowy. Szczególnie interesującym obiektem wystawy jest dom dla samotnych i młodych małżeństw projektu Scharouna, jeden z pierwszych zrealizowanych budynków typu split levels w skali światowej. Również wyposażenie wnętrz poszczególnych obiektów zostało specjalnie zaprojektowane, m.in. przez Annę Rading, Josefa Vineckiego i Li Vinecky-Thorn. Autorem projektu prezentacji w pawilonie wystawowym był Johannes Molzahn.

Architektura osiedla jest niejednorodna – budynki noszą cechy pozwalające je przypisać do funkcjonalizmu podziałów prostopadłościennych, jak i do stylu międzynarodowego, architektury organicznej, białej architektury czy nurtu „kolorowych miast”^[3].

W odróżnieniu od wystawy Werkbundu w Weißenhofie pamiętano o zorganizowanych terenach rekreacyjnych, zagospodarowaniu przestrzeni przydomowych (ogrody zaprojektowane przez architektów zieleni)^[2], a nawet zbudowano modelowe przedszkole. Plan osiedla był jednak chaotyczny, orientacja budynków stosunkowo przypadkowa, a one same wykazywały znaczne niedostatki funkcjonalne. Mimo to wystawa odbiła się szerokim echem w czasopismach fachowych i prasie codziennej tamtego okresu, a niektóre realizacje (w szczególności domy jednorodzinne) zyskały uznanie krytyków^[4].

Osiedle po zakończeniu wystawy

Po wojnie domy jednorodzinne i mniejsze budynki wielorodzinne zostały oddane w wieczyste użytkowanie osobom prywatnym, które dokonały na własną rękę pewnych zmian w architekturze obiektów. Jeden z domów zburzono, aby uzyskać miejsce na boisko; dziś miejsce to służy jako parking. Największe budynki wielorodzinne, Scharouna i Radinga, używane są z kolei jako hotel (ostatnio remontowany) oraz akademik.

W lipcu 2006 roku w zagadkowych okolicznościach spłonęło modelowe drewniane przedszkole przy ulicy Wróblewskiego. Miasto zobowiązało właściciela działki do odbudowania przedszkola zgodnie z przedwojennymi planami. Odbudowę zakończono w styczniu 2014 r.^[5]

W 2020 roku osiedla Werkbundu, w tym WUWA, otrzymały Znak Dziedzictwa Europejskiego, przyznany przez Komisję Europejską^[6].

Uczestnicy wystawy

Osiedle budynków wystawy

Budynek	Adres	Opis	Stan obecny	Projektanci	Zdjęcie
Dom nr 1	ul. Tramwajowa 2	Galeriowy dom czynszowy z poczekalnią dla oczekujących na tramwaj. Na trzech kondygnacjach mieszkalnych rozmieszczono 12 mieszkań o powierzchni 48 m² i 6 mieszkań o powierzchni 60 m², każda kondygnacja mieści sześć różnych wariantów mieszkań.	Dom mieszkalny, dawna poczekalnia została zaadaptowana na zakład fryzjerski	Budynek: Paul Heim i Albert Kempter Ogród: Erich Vergin
Dom nr 2	ul. Wróblewskiego 18	Parterowy budynek z płaskim dachem i doświetlającym wnętrze świetlikiem, o drewnianej konstrukcji przeznaczony na przedszkole dla 60 dzieci.	Budynek spłonął w nocy z 6 na 7 lipca 2006 r., odbudowany w 2013 z przeznaczeniem na siedzibę Centrum Szkoleniowo-Informacyjnego Dolnośląskiej Okręgowej Izby Architektów, które otwarto 21 stycznia 2014. Projekt rekonstrukcji wykonał Zbigniew Maćków.	Budynek: Paul Heim i Albert Kempter Ogród: Erich Vergin
Dom nr 3–6	ul. Tramwajowa 2a	Wieloklatkowy, ośmiorodzinny dom czynszowy	Dom mieszkalny	Budynek: Gustav Wolf Wnętrze: Ulrich Stein, Albert Müller, Rudolf Mestel i inni Ogród: Erich Vergin
Dom nr 7	ul. Tramwajowa 2b	Czteropiętrowy dom czynszowy	Budynek znacznie przebudowany w stosunku do pierwotnej postaci. Do 2016 r. służył jako dom studencki „Pancernik” Uniwersytetu Wrocławskiego, obecnie własność prywatna.	Budynek: Heinrich Lauterbach Wnętrze: Adolf Rading, Josef Vinecký, Li Vinecký-Thon
Dom nr 8	ul. Tramwajowa	Garaże – budynek nie został zrealizowany		Adolf Rading
Dom nr 9–22	ul. Tramwajowa 4–30	Zespół trzynastu szeregowych jednorodzinnych domów mieszkalnych (nr 10–22) oraz czterorodzinny czynszowy dom narożny (nr 9)	Domy mieszkalne	Budynek: Emil Lange (nr 9), Ludwig Moshamer (nr 10–12), Heinrich Lauterbach (nr 13–15), Moritz Hadda (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Theo Effenberger (nr 21–22) Wnętrze: Emil Lange, Paul Heim, Eugen Weigt, Hilda Krebs (nr 9), H.E. Fritsche, Pohl Oels (nr 10 –12), Heinrich tischler (nr 16–17), Paul Häusler (nr 18–20), Ulrich Roediger (nr 21–22) Ogród: Erich Vergin (nr 9), Paul Hatt (nr 10–15 i 21–22)
Dom nr 23–25	ul. Tramwajowa	Szeregowy dom czynszowy – nie został zrealizowany		Theo Effenberger
Dom nr 26–27	ul. Dembowskiego 11/13	Jednopiętrowy dom dwurodzinny z garażami, oba mieszkania o powierzchni 185 m²	Dom mieszkalny – własność prywatna	Budynek: Theo Effenberger Wnętrze: Ulrich Stein Ogród: Paul Hatt
Dom nr 28	ul. Dembowskiego 9	Jednopiętrowy dom jednorodzinny z garażem, przeznaczony dla 6–7-osobowej rodziny ze służącą	Dom mieszkalny – własność prywatna	Budynek: Emil Lange Wnętrze: Wilhelm Stephan, Hilda Krebs, Emil Lange Ogród: Kurt Schütze
Dom nr 29–30	ul. Zielonego Dębu 23/25	Jednopiętrowy dom dwurodzinny dla siedmioosobowej rodziny	Dom mieszkalny – własność prywatna	Budynek: Paul Häusler Wnętrze: Paul Häusler, Fritz Kleeman Ogród: Julius Schütze
Dom nr 31	ul. Kopernika 9	Dom hotelowy dla bezdzietnych małżeństw i osób samotnych. Dwupiętrowy budynek, który tworzyły dwa skrzydła, pierwsze przeznaczone dla bezdzietnych małżeństw posiadało 32 mieszkania o powierzchni 37 m2z balkonami, drugie dla osób samotnych mieściło 32 mieszkania o powierzchni 27 m².	Obecnie w budynku mieści się hotel	Budynek: Hans Scharoun Wnętrze: Hans Scharoun
Dom nr 32–33	ul. Kopernika 7/8	Jednopiętrowy dom dwurodzinny z dwuspadowym dachem. Dom nr 32 przeznaczony dla artysty z rodziną, posiadał pomieszczenie przeznaczone na pracownię na poddaszu. Dom nr 33 przeznaczony był dla rodziny ze służącą	Budynek został rozebrany w latach 60 XX wieku	Budynek: Gustav Wolf Ogród: Fritz Hanisch
Dom nr 34	ul. Zielonego Dębu	Dom jednorodzinny – budynek nie został zrealizowany		Heinrich Lauterbach
Dom nr 35	ul. Zielonego Dębu 17	Budynek jednorodzinny dla dyrektora fabryki lub wyższego urzędnika i jego czteroosobowej rodziny i służącej.	Dom mieszkalny – własność prywatna	Budynek: Heinrich Lauterbach Wnętrze: Heinrich Lauterbach, Anna Rading Ogród: Julius Schütze
Dom nr 36	ul. Zielonego Dębu 19	Dom jednorodzinny przeznaczony dla pracownika umysłowego i jego rodziny.	Dom mieszkalny – własność prywatna	Budynek: Moritz Hadda Wnętre: Moritz Hadda, Martin Rosenstein, Anna Rading Ogród: Moritz Hadda
Dom nr 37	ul. Zielonego Dębu 21	Dom jednorodzinny przeznaczony dla wyższego urzędnika, kupca lub osoby wykonującej wolny zawód.	Dom mieszkalny – własność prywatna	Budynek: Ludwig Moshamer Wnętrze: Ludwik Moshamer, H.E. Fritsche Ogród: Julius Schütze

Zobacz też

• Wystawa Ziem Odzyskanych
• Wystawa „Europa to nasza historia”
• Wystawa mieszkaniowa w Weißenhof
• Nový dům
• Osiedle Baba w Pradze

Przypisy

Linki zewnętrzne

• WuWA Mieszkanie i Miejsce Pracy (pol.). wuwa.eu. [dostęp 2015-09-13].
• tajemnicza WUWA (pol.). sjp.pwn.pl. [dostęp 2015-09-13]. – Omówienie pisowni i odmiany skrótowca WUWA

Literatura

• Jadwiga Urbanik, WUWA 1929–2009. Wrocławska wystawa Werkbundu, Wrocław 2009.