Wały Jagiellońskie w Gdańsku

ulica Wały Jagiellońskie
Śródmieście
Ilustracja
Widok w kierunku północnym
Państwo

 Polska

Miejscowość

Gdańsk

Długość

460 m

Przebieg
Ikona ulica.svgul. Podwale Grodzkie
Ikona ulica z prawej.svg0ul. Podwale Grodzkie
Ikona ulica z prawej.svg300ul. Bastion św. Elżbiety
Ikona ulica skrzyżowanie.svgświatła430ul. Hucisko / Targ Drzewny
Ikona ulica z lewej.svgświatła660ul. Wojciecha Bogusławskiego
Ikona ulica.svgul. Okopowa
Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Wały Jagiellońskie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Wały Jagiellońskie”
Ziemia54°21′06,2″N 18°38′45,6″E/54,351720 18,646006

Wały Jagiellońskie (niem. Elisabethwall (część północna) + Dominikswall (część południowa)) – ważna ulica w dzielnicy Śródmieście w Gdańsku, o długości 460 m. Przebiega południkowo. Stanowi część drogi krajowej nr 91 (E75) E77.

Skrzyżowanie tej ulicy z ul. Hucisko uważane jest za centralny punkt miasta.

Przebieg

Wały Jagiellońskie zaczynają się na wysokości przejścia podziemnego łączącego Targ Węglowy z Targiem Siennym i są przedłużeniem ul. Okopowej. Następnie ulica krzyżuje się z Targiem Drzewnym oraz ul. Hucisko, tworząc jedno z najbardziej ruchliwych skrzyżowań w mieście, za którym Wały Jagiellońskie skręcają lekko w lewo. W ten sposób wchodzą w prosty, ok. 200-metrowy odcinek, na którym to występuje największe natężenie ruchu autobusów w całym mieście. Na wysokości ul. Bastion św. Elżbiety, droga skręca znacznie w prawo przechodząc w Podwale Grodzkie.

Historia

Widok Gdańska z ok. 1575, z Góry Gradowej, w kierunku wschodnim. Na miejscu nowożytnych umocnień miasta (wału i fosy) została zbudowana ul. Wały Jagiellońskie

Ulica Wały Jagiellońskie powstała z połączenia dwóch ulic wybudowanych pod koniec XIX w. Szerokie ulice, zabudowane reprezentacyjnymi gmachami, powstały według projektu niemieckiego urbanisty Jacoba Stübbena[1]. Nazwy ulicom zostały nadane w 1897 roku i pochodziły od nowożytnych, obronnych wałów miejskich, na miejscu których zostały utworzone. Do 1945 roku północna część nosiła niemieckojęzyczną nazwę Elisabethwall (Wały Elżbietańskie), ze względu na bliskie sąsiedztwo bastionu św. Elżbiety oraz kościoła i szpitala św. Elżbiety. Ulica południowa nosiła nazwę Dominikswall (Wały Dominika) i była reprezentacyjną aleją[2]. Usunięcie fortyfikacji skutkowało pojawieniem się nowych, atrakcyjnych inwestycyjnie terenów, położonych bezpośrednio przy centrum miasta[3]. Po Elisabethwall, później i po Dominikswall poruszały się tramwaje elektryczne[4].

Pod adresem:

  • Dominikswall 3 znajdował się Konsulat Generalny Niemiec (1927-1939),
  • Dominikswall 6 mieścił się od 1898 roku luksusowy hotel Danzigerhof.

W wyniku działań wojennych w marcu 1945 większa część zabudowy ulic została zniszczona, a później rozebrana.

27 listopada 1961 roku został oddany budynek pod numerem 2/4, będący wówczas sklepem meblowym[5], a następnie użytkowany jako biura LOT-u)[6]. Na 2018 przewidywano wyburzenie tego budynku i zastąpienie nowym, nie nawiązującym do historycznego otoczenia obiektem zaprojektowanym przez pracownię KD Kozikowski Design[7]. Inwestycję zablokował jednak w 2020 wojewódzki konserwator zabytków[8].

W 2021 rozpoczęto prace nad powstaniem przejścia przez ulicę dla pieszych w rejonie Bramy Wyżynnej[9][10]. Jego otwarcie nastąpiło 15 kwietnia 2022[11]. 15 dni później wydłużono buspas, zlokalizowany na zachodnim pasie północnej części ulicy[12].

Zabytki i historyczne obiekty

Nowy Ratusz, siedziba Rady Miasta
Wały Jagiellońskie - część północna (Elisabethwall), skrzyżowanie z ul. Hucisko, ok. 1900
Wały Jagiellońskie - część południowa (Dominikswall), ok. 1900
Po lewej kościół św. Elżbiety, po prawej dawna siedziba Komitetu Wojewódzkiego PZPR
  • zespół kościoła św. Elżbiety (XIV-XIX wiek): kościół, szpital (położony przy ul. Elżbietańskiej, wejście z Wałów Jagiellońskich)
  • Bastion św. Elżbiety z 1554 r. Otaczające go ziemne nasypy zostały zlikwidowane pod koniec XIX w. Obecnie właściciel planuje obudowanie obiektu[13] i przekształcenie go w centrum konferencyjne oraz browar.
  • portal i kamieniarka szczytu, ul. Wały Jagiellońskie 38 (z 1549 roku): detale kamienne elewacji[14]
  • Nowy Ratusz (zbudowany w latach 1898–1901), obecnie siedziba Rady Miasta Gdańska, dawniej m.in. siedziba Wysokiego Komisarza Ligi Narodów przy Wolnym Mieście oraz siedziba Klubu Studentów Wybrzeża „Żak”
  • budynek prokuratury okręgowej i apelacyjnej, dawniej siedziba Komitetu Wojewódzkiego PZPR, zbudowany jako siedziba Zachodniopruskiego Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia, a w okresie Wolnego Miasta Gdańska siedziba Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia „Gdańsk” (Danziger Feuersocietät) z ok. 1915 roku[15][16]. W okresie międzywojennym budynek pełnił rolę biurowca wynajmowanego wielu instytucjom i firmom, m.in. konsulatom - Stanów Zjednoczonych (1922-1939) i Wielkiej Brytanii (1931-1939).

Przebudowa w latach 2006-07

W okresie od lipca 2006 do lipca 2007 przeprowadzono gruntowną przebudowę północnej części Wałów Jagiellońskich wraz z północną częścią Podwala Grodzkiego, czyli odcinka głównej arterii komunikacyjnej Trójmiasta od skrzyżowania z Huciskiem do skrzyżowania z Wałami Piastowskimi.

Przebudowa objęła położenie od nowa nawierzchni asfaltowej drogi oraz mostu nad Kanałem Raduni, modernizację linii tramwajowej, remont przejścia podziemnego na wysokości przystanku tramwajowego Dworzec Główny oraz wybudowanie dodatkowego pasa ruchu przeznaczonego wyłącznie dla autobusów.

Przypisy

Media użyte na tej stronie

Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.92 N
  • S: 53.40 N
  • W: 16.65 E
  • E: 19.75 E
Ikona ulica z prawej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z prawej
Ikona ulica skrzyżowanie.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona skrzyżowania
Traffic lights icon.svg
Ikonka świateł na skrzyżowaniu
Ikona ulica z lewej.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy z lewej
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Gdańsk location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Gdańsk, Polska
Danzig Dominikswall.JPG
Ulica Wały Jagiellońskie w Gdańsku - część południowa.
Danzig Elisabethwall.JPG
Ulica Wały Jagiellońskie w Gdańsku - część północna (dawna ulica Elisabethwall).
Gdansk Nowy Ratusz z ukosa.jpg
Autor: Pumeks, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nowy Ratusz w Gdańsku.
Wały Jagiellońskie w Gdańsku 1575.JPG
Widok Gdańska z ok. 1575, z Góry Gradowej. Na pierwszym planie nowożytne umocnienia Gdańska, obecnie na miejscu wału i fosy przebiega ul. Wały Jagiellońskie.
Wały Jagiellońskie in Gdańsk.jpg
Wały Jagiellońskie Street in Gdańsk.
Gdańsk ulica Wały Jagiellońskie (część północna).JPG
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC BY-SA 3.0
Gdańsk Śródmieście, ul. Wały Jagiellońskie (część północna).
Ikona ulica.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy