Wacław Jan Przeździecki

Wacław Jan Przeździecki

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1883 Leśmierz, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 1964 Penley, Wielka Brytania
Przebieg służby
Lata służby	1918–1936 1939–1947
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Formacja	Armia Wielkopolska
Jednostki	5 pułk strzelców wielkopolskich 2 Dywizja Strzelców Wielkopolskich XXIX Brygada Piechoty XIII Brygada Piechoty XXIV Brygada Piechoty Inspektorat Armii Nr 2 21 Dywizja Piechoty Górskiej
Stanowiska	dowódca pułku piechoty inspektor piechoty dywizyjnej dowódca brygady piechoty I oficer sztabu inspektoratu armii dowódca dywizji piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa, agresja ZSRR na Polskę)
Odznaczenia

Wacław Jan Przeździecki (ur. 15 lipca 1883 w Leśmierzu, zm. 29 czerwca 1964 w Penley) – generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys

Wacław Jan Przeździecki urodził się 15 lipca 1883 w Leśmierzu, w powiecie łęczyckim ówczesnej guberni kaliskiej, w rodzinie szlacheckiej h. Pierzchała, pozbawionej przez władze rosyjskie majątku ziemskiego. Rodzicami byli Jan, pracownik cukrowni, i Matylda z Kleinszmidt-Zarzyckich.

Kształcił się w Wyższej Szkole Rzemieślniczej w Łodzi – ukończył ją w 1903, a następnie w Instytucie Technologicznym w Charkowie, skąd w 1904 wydalono go za przynależność do organizacji niepodległościowej. W latach 1904–1906 uczył się w szkole wojskowej w Kazaniu, po jej ukończeniu w stopniu podporucznika otrzymał przydział do 260 pułku piechoty w Batumi, jako adiutant przy batalionie szkoły podoficerskiej. W 1913 awansował na kapitana. W czasie I wojny światowej dowodził kompanią, a następnie batalionem. Po ciężkim ranieniu w Prusach został uznany za niezdolnego do służby liniowej i zwolniony z armii. Od maja 1915 przebywał w Warszawie, gdzie pracował w komisji wojskowej. Po rewolucji lutowej działał w różnych polskich organizacjach w Rosji, m.in. w I Korpusie Polskim. W czerwcu 1917 był członkiem Polskiego Wojskowego Komitetu Wykonawczego^[1]. Był między innymi szefem sztabu twierdzy Bobrujsk, a później szefem sztabu 2 Dywizji Strzelców Polskich.

25 października 1918 został przyjęty przez Radę Regencyjną do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia kapitana ze starszeństwem z dniem 22 marca 1917^[2]. 21 listopada 1918 został wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału (Oddziału) I Organizacyjnego Sztabu Generalnego w Warszawie. 18 grudnia 1918 został przesunięty na stanowisko szefa Oddziału VII Naukowego SG.

Na początku 1919, razem z grupą oficerów byłego I Korpusu Polskiego w Rosji, został skierowany do Poznania celem udzielenia pomocy w organizacji Armii Wielkopolskiej. 15 stycznia 1919 został oficerem do zleceń głównodowodzącego Siłami Zbrojnymi w byłym zaborze pruskim, generała porucznika Józefa Dowbor-Muśnickiego. 6 marca 1919 został mianowany dowódcą 5 pułku strzelców wielkopolskich^[3]. 23 marca 1919 został mianowany inspektorem piechoty 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich^[4]. 6 czerwca 1919 Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, na wniosek głównodowodzącego, przyjął go oficjalnie do Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim, w stopniu pułkownika^[5].

W czasie wojny z bolszewikami dowodził kolejno: XXIX Brygadą Piechoty (lipiec 1919 – lipiec 1920), XIII Brygadą Piechoty (lipiec – sierpień 1920)^[6] i XXIV Brygadą Piechoty (wrzesień 1920 – październik 1921). 11 czerwca 1920 Naczelny Wódz zatwierdził go w stopniu podpułkownika z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w „grupie byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”, a 21 czerwca 1920 Minister Spraw Wojskowych zezwolił mu „korzystać tytularnie ze stopnia pułkownika”^[7]. Dowodząc XXIV Brygadą Piechoty pozostawał w ewidencji 54 pułku piechoty^[8].

W latach 1921–1922 był słuchaczem I Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. 3 maja 1922 został zatwierdzony w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 108. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[9]. We wrześniu 1922, po ukończeniu kursu i uzyskaniu „pełnych kwalifikacji do pełnienia służby na stanowiskach Sztabu Generalnego”, został przydzielony do Inspektoratu Armii Nr 2 na stanowisko I oficera sztabu generała dywizji Lucjana Żeligowskiego^[10]. Pełniąc służbę w Inspektoracie Armii Nr 2 pozostawał oficerem nadetatowym 55 pułku piechoty w Lesznie^[11][12].

20 sierpnia 1926 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go dowódcą 21 Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku^[13]. 16 marca 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał mu stopień generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 17. lokatą w korpusie generałów^[14][15]. Z dniem 30 czerwca 1936 został przeniesiony w stan spoczynku. Na emeryturze mieszkał w folwarku Natalin, w gminie Podorosk (powiat wołkowyski), który otrzymał w ramach osadnictwa wojskowego^[16].

Po wybuchu II wojny światowej 1939 podczas kampanii wrześniowej ochotniczo organizował formacje rezerwowe. W połowie września został dowódcą Ośrodka Zapasowego Suwalskiej i Podlaskiej Brygad Kawalerii (jego poprzednikiem na tej funkcji był płk Edmund Heldut-Tarnasiewicz). Po agresji ZSRR na Polskę był dowódcą obrony Grodna przed nacierającą Armią Czerwoną. 23 września 1939 wydał podległym sobie oddziałom rozkaz przekroczenia granicy litewskiej. Przekroczył granicę Litwy i został tam internowany. W 1940 został wywieziony przez NKWD i umieszczony w obozie kozielskim. Na rozkaz Berii został przewieziony do Moskwy i osadzony w więzieniu na Łubiance. Otrzymał propozycję podjęcia się utworzenia polskiej armii u boku Armii Czerwonej. Po uwarunkowaniu przyjęcia propozycji od uzyskania zgody rządu polskiego rozmowy przerwano, a generała przewieziono do obozu jenieckiego NKWD w Griazowcu.

Po układzie Sikorski-Majski i tzw. amnestii zwolniony, w latach 1942–1947 przebywał w Palestynie. Postrzegany jako piłsudczyk nie uzyskał, pomimo kilkakrotnych próśb, zgody na przyjęcie do służby wojskowej. Zmarł 29 czerwca 1964 w Penley, w Wielkiej Brytanii. Został pochowany na cmentarzu w Pwllheli (hrabstwo Caernarfonshire, Walia).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6689 (1922)^[17]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[18]
• Krzyż Niepodległości (2 maja 1933)^[19][20]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[21]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[22]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[21]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[21]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[21]
• Odznaka pamiątkowa I Korpusu Polskiego w Rosji
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja)^[21]
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)^[21]

Przypisy

Bibliografia

• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego M.S.Wojsk. Nr 37 z 24 września 1921 r.
• Roczniki oficerskie 1923, 1924, 1928 i 1932.
• Dzienniki Personalne Ministra Spraw Wojskowych.
• Mieczysław Cieplewicz, Przeździecki Wacław Jan [w:] Polski Słownik Biograficzny, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk, t. XXIX s. 71–72 wersja elektroniczna IPSB.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
• PiotrP. Stawecki PiotrP., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 .
• Witold Jarno, Okręg Generalny nr III Kielce w latach 1918–1921, Wydawnictwo Ibidem, Łódź 2003, ISBN 83-88679-31-7.