Wacław Radwan

Wacław Teofil Radwan (ur. 6 lutego 1887 w Żarnowie, pow. opoczyński, zm. 30 czerwca 1962 w Zalesiu Dolnym) – polski artysta grafik i malarz, profesor ASP, uczestnik powstania warszawskiego, prowadzący pracownię skrytek dla poczty powstańczej^[1][2].

Życiorys

Wacław Radwan urodził się w 1887 roku w powiecie opoczyńskim, naukę rozpoczął w szkole radomskiej. Po relegowaniu z tej szkoły w 1905 roku uczył się w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. W okresie I wojny światowej działał społecznie, organizując pomoc dla uchodźców. W okresie międzywojennym był wykładowcą w warszawskich uczelniach plastycznych oraz zajmował się m.in. opracowywaniem plakatów i ulotek, projektowaniem wnętrz i mebli. Zawarł związek małżeński w 1919 roku z Marią Nowacką, z którą miał córkę, Hannę (ur. 1925).

W czasie II wojny światowej uczestniczył w tajnym kształceniu i w działalności służb łączności w Oddziale V AK. Po wojnie wrócił do pracy pedagogicznej i twórczości artystycznej. Zmarł w 1962 roku w Zalesiu Dolnym. Został pochowany w Piasecznie.

Przed odzyskaniem niepodległości

Wacław Radwan był synem Bronisława i Marii de domo Reklewskiej. Miał dwóch braci, starszego – Stanisława i młodszego – Mieczysława, oraz dwóch braci stryjecznych: Józefa i Władysława. Naukę rozpoczął w szkole siedmioklasowej w Radomiu. W 1905 roku wziął udział w organizacji strajku szkolnego i został relegowany. W tym roku rozpoczął naukę w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (przekształconej później w Akademię Sztuk Pięknych, ASP). Jego nauczycielami byli m.in. Konrad Krzyżanowski i Ferdynand Ruszczyc (malarstwo), Xawery Dunikowski (rzeźba), Wincenty Trojanowski (sztuka dekoracyjna), Jan Gałęzowski (architektura wnętrz). Najbardziej interesował się grafiką, sztuką książki i projektowaniem wnętrz, malował też pejzaże (obrazy olejne i akwarele)^[1].

W latach 1908–1914 otrzymał nagrody za^[1]:

• projekt plakatu wystawy „Sztuka w życiu dziecka”, nagroda w konkursie zorganizowanym przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych (1908),
• projekt polichromii kościoła w Lubieniu (1910),
• rysunek okładki dla firmy lokomobili H. Lanz (1914).

W 1912 roku był współorganizatorem Stowarzyszenia Artystów Plastyków „Młoda Sztuka”.

Pierwsza wojna światowa

Wybuch wojny przerwał prace Wacława Radwana nad polichromią kaplicy w pałacu Łubieńskich w Mieszawie koło Orszy. Przebywał on w tych okolicach do 1918 roku, m.in. administrując majątkiem Jazwy w pow. sieńskim (własność Nitosławskich-Krasickich) i pracując społecznie jako instruktor powiatowy z ramienia Centralnego Komitetu Pomocy Uciekinierom. Dla 2,5 tys. uciekinierów organizował pomoc materialną, ochronki i szkołę rzemieślniczą. Uczył młodzież rysunków^[1].

Okres międzywojenny

© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie (rok założenia: 1816)

Rada Pedagogiczna Państwowego Instytutu Robót Ręcznych (rok szkolny 1924/1925)

Po powrocie do Warszawy w 1918 roku Wacław Radwan początkowo pracował w biurze budowy kolei Sierpc-Nasielsk, a po roku powrócił do działalności artystycznej. Projektował plakaty, ulotki, wnętrza i meble (m.in. dla firmy Bracia Jabłkowscy). Otrzymał nagrody za projekty wnętrz Świątyni Opatrzności Bożej w Białymstoku i gmachu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Wspólnie ze Stanisławem Ostrowskim (rzeźbiarzem), założył Klub Artystyczny w Hotelu Polonia, w którym były organizowane m.in. wystawy plastyki. Został członkiem Związku Plastyków Polskich (od 1921 – członkiem zarządu ZPP i Rady Sztuki)^[1].

W tym samym roku Radwan rozpoczął pracę pedagogiczną w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa (otrzymał za nią złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Stosowanej w Paryżu). W 1930 roku zorganizował w MSSZiM pracownie sztuki książki – typograficzną i ilustracyjną. Tu został opracowany znany studencki druk ćwiczeniowy – „Fortepian Chopina” Cypriana Kamila Norwida (wyd. 1933). W latach 1930–1937 wykładał również w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych (kompozycja i zdobnictwo). Zajmował się sprawami szkolnictwa artystycznego w Radzie Naczelnej Centralnego Komitetu do Spraw Plastyki^[1].

Własne dzieła Wacław Radwan prezentował np. na zbiorowych wystawach w Zachęcie (1921–1926) i na wystawie Związku Zawodowego Polskich Artystów Malarzy w „Salonie Lewickich” (1925). Organizował dział sztuki na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929), za co otrzymał dyplom honorowy^[1].

II wojna światowa

W czasie okupacji niemieckiej (1939–1945) Wacław Radwan przygotowywał dla Ossolineum projekty graficzne nowych wydań dzieł Kraszewskiego, Słowackiego i Norwida (nie doszło do realizacji tych zamierzeń), opracowywał też projekty innych książek, które zamierzał wydać po wojnie (zostały zniszczone w 1944 roku). W latach 1942–1944 pracował, jako kierownik artystyczny, w Wydawnictwie M. Arct. Uczestniczył w tajnym nauczaniu (zajęcia z grafiki)^[1].

W działaniach Armii Krajowej brał udział pod pseudonimem „Profesor”, prowadząc „pracownię skrytek” (schowków). Utrzymywał w tym zakresie kontakt m.in. z jedną ze swoich wcześniejszych uczennic, Heleną Rudzińską (ps. „Czarna Helka”, „Hela”, „Dorota”), prowadzącą komórkę techniczną w Wydziale Łączności Zagranicznej Oddziału V (dowodzenia i łączności) Komendy Głównej AK^[2][3]. Opracowywał różnorodne sposoby ukrywania materiałów, przewożonych przez kurierów, np. mikrofilmów. Helena Rudzińska tak wspominała „pracownię schowków”^[3]:

Z jedną z takich przesyłek w 1942 roku został zatrzymany kurier, ps. „Tadeusz”.

Po dotarciu poczty do Centrali stwierdzono, że cygarniczka nie tylko nie została rozpoznana przez Niemców, ale również zapewniła bezpieczeństwo meldunkom – mikrofilmy nie zostały uszkodzone^[3].

Okres po II wojnie światowej

Po zakończeniu wojny Wacław Radwan mieszkał w Zalesiu dolnym i wykładał grafikę w MSSZiZ, przekształconej w Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych (WSSP), a następnie przyłączonej do Akademii Sztuk Pięknych (1950).

W 1951 roku został profesorem zwyczajnym na Wydziale Grafiki ASP. Kierował Doświadczalną Pracownią Typograficzną^[1].

Twórczość

Wacław Radwan interesował się przede wszystkim drzeworytnictwem i zdobieniem książek (ilustrowanie, oprawy, kompozycje graficzne). Zainteresowaniu książką świadczy m.in. wydanie broszury „O kulturę graficzną książki”^[4]. Zajmował się też wieloma innymi technikami grafiki warsztatowej. Około 90 jego prac znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

Spośród wykonanych prac wyróżnia się^[1]:

• drzeworyty portretowe (1946–1956), np.: Jan Kochanowski, Henryk Dąbrowski, Fryderyk Chopin, Norwid, Gandhi,
• drzeworyty „Teka Sandomierska” (1949–1952), 6 drzeworytów,
• graficzne opracowanie książki Marii Kownackiej „Tajemnica uskrzydlonego serca” (1948),
• ilustracje do książek, np.:

2 drzeworyty do „Pamiętników” J.Ch. Paska,

12 plansz drzeworytowych do „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza (1955),

8 drzeworytów do „Starej baśni” Józefa I. Kraszewskiego,

2 drzeworyty do „Godów życia” A. Dygasińskiego,

Wymieniane jest również opracowanie jubileuszowego wydania (1951) „Promethidiona” Cypriana K. Norwida oraz ekslibrisów, np. J. Pakulskiego, H. i B. Wolskich, L. Sytego^[1].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zalesie Dolne, Willa Władysława Radwana (stryjecznego brata Wacława Radwana) i jego żony Heleny Radwanowej, „Siedziba” przy ul. Anny Jagiellonki 12. W: Towarzystwo Przyjaciół Zalesia Dolnego [on-line]. zalesie-dolne.pl. [dostęp 2011-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].