Wacław Szalewicz

Wacław Szalewicz
pułkownik artylerii pułkownik artylerii
Data i miejsce urodzenia

13 maja 1895
Niepracha

Data i miejsce śmierci

1 listopada 1978
Kraków

Przebieg służby
Siły zbrojne

Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

5 Pułk Ułanów Zasławskich
I Dywizjon 216 Pułku Artylerii Polowej Ochotników Kresowych → 2 Pułk Artylerii Polowej,
9 Dywizjon Artylerii Konnej,
3 Pułk Artylerii Lekkiej Legionów,
13 Kresowa Dywizja Piechoty,
13 Brygada Piechoty

Stanowiska

dowódca baterii,
dowódca pułku,
dowódca dywizjonu,
dowódca piechoty dywizyjnej,
dowódca brygady

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Niepodległości Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Wacław Szalewicz h. Szaława (ur. 13 maja 1895 w folwarku Niepracha, zm. 1 listopada 1978 w Krakowie) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, kawaler Krzyża Złotego i Srebrnego Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Pomnik pierwszego dowódcy dywizjonu, ppłk. Artura Buola w Baranowiczach w 1930. Na schodach od lewej: dowódca węgierskiej artylerii konnej gen. László Magasházy i dowódca polskiego 9 dak, ppłk Wacław Szalewicz

Urodził się 13 maja 1895[1][2] w folwarku[3] Niepracha (powiat lidzki, ówczesne Imperium Rosyjskie, późniejszy powiat lidzki II RP) jako syn[4] Józefa Anzelma Szalewicza herbu Szaława (1857–1917)[5] i Teresy z domu Berdowskiej (1863–1932)[6]. Miał siostrę Helenę (1897–1986)[7] i brata Stanisława (1899–1919), zginął walcząc w szeregach Samoobrony Ziemi Lidzkiej[8]. Wacław Szalewicz kształcił się w Korpusie Kadetów w Połocku, gdzie zdał maturę w 1913, po czym podjął studia na Wydziale Mechanicznym Państwowego Instytutu Politechnicznego w Sankt Petersburgu im. Piotra Wielkiego[9].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Został zweryfikowany w stopniu kapitana artylerii. W maju 1919 został dowódcą IV dywizjonu 2 pułku artylerii polowej wielkopolskiej (późniejszy 17 pułk artylerii polowej)[10]. Dywizjon przemianowano wkrótce na II, a sam kpt. Szalewicz na własną prośbę zwolniony został z Sił Zbrojnych Polskich byłego zaboru pruskiego[11]. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 5 pułku Ułanów Zasławskich[12]. Rozkazem z 7 sierpnia 1920 ministra spraw wojskowych otrzymał zlecenie organizacji dywizjonu artylerii ochotniczej przy baterii zapasowej 16 pułku artylerii polowej w Grudziądzu, który został nazwany I dywizjon 216 pułku artylerii polowej Ochotników Kresowych[13] w składzie Wojska Litwy Środkowej. Za udział w wojnie otrzymał Order Virtuti Militari[14]. Został awansowany na stopień majora artylerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[15][16]. W 1923, 1924 był p.o. zastępcy dowódcy swojej jednostki macierzystej, przemianowanej na 29 pułk artylerii polowej, garnizonującego w Grodnie[17][18]. Został awansowany na stopień podpułkownika artylerii ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925[19]. Od 1928 do 1932 pełnił funkcję dowódcy 9 dywizjonu artylerii konnej w garnizonie Baranowicze[20][21]. Został awansowany na stopień pułkownika artylerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932[22]

Od 1932 sprawował stanowisko dowódcy 3 pułku artylerii lekkiej Legionów w garnizonie Zamość[23][12][24]. Został awansowany do stopnia pułkownika artylerii. W Zamościu był prezesem obwodowej Ligi Morskiej i Rzecznej[24]. W 1938 został przeniesiony do służby w Katowicach[24]. Zamieszkiwał tam w kamienicy przy ulicy Powstańców 26[25].

Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej jako dowódca piechoty dywizyjnej 13 Kresowej Dywizji Piechoty, stacjonującej w Równem i funkcjonującej w składzie Korpusu Interwencyjnego[1][24][26][27]. Kierując 13 Brygadą Piechoty podjął nieudaną próbą odbicia Tomaszowa Lubelskiego[1][24][28]. Został wzięty przez Niemców do niewoli i był osadzony w obozie jenieckim Oflag II C Woldenberg i pełnił tam funkcję (naj)starszego obozu[1][24][29][30][31]. Od 15 sierpnia 1942 do 31 marca 1944 sprawował stanowisko Najstarszego Obozu[32]. Na terenie obozu prowadził Instytut Rosyjski, w ramach którego nauczano języka i organizowano bibliotekę i który został zlikwidowany przez władze obozu po ataku Niemiec na ZSRR z połowy 1941[33]. Później wnioskował do gen. Juliusza Rómmla o odznaczenie bojowe uczestników ucieczek z obozu II C; 13 kwietnia 1967 Ministerstwo Obrony Narodowej PRL zatwierdziło odznaczenie Orderem Virtuti Militari jeńców obozu[34].

Po wojnie pracował w Wojewódzkim Zjednoczeniu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Krakowie[1]. Przez wiele lat był prezesem Koła Woldenberczyków w Krakowie oraz pełnił funkcję członka zarządu okręgu ZBoWiD w Krakowie[1]. Był autorem wspomnień pt. Organizacja i walki odtworzonej 13 Dywizji (Brygada) Piechoty Kresowej pod Chełmem, Hrubieszowem, Tomaszowem Lubelskim, Krasnobrodem i Terespolem[35]. 3 maja 1977 został mianowany przez samozwańczego Prezydenta Wolnej Polski na Wychodźstwie (z lat 1972–1990) Juliusza Nowinę-Sokolnickiego na stopień generała brygady

Zmarł 1 listopada 1978 w Krakowie[1][36][37]. Był żonaty od 1920 z Heleną (1900–1975)[38], miał córkę Marię (1921–1981)[1][39]. Wszyscy troje zostali pochowani w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera 10 A WOJ-płn-2)[1][36].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Wacław Szalewicz. Nekrologi. „Dziennik Polski”. Nr 251 (10, 11), 4/5 listopada 1978. 
  2. ↑ Roczniki Oficerskie 1928, 1932 podawały datę urodzenia 14 maja 1895.
  3. ↑ Niepracha, folwark. radzima.net. [dostęp 2015-04-02].
  4. ↑ Wacław Szalewicz h. Szaława. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-04-02].
  5. ↑ Józef Anzelm Szalewicz h. Szaława. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-04-02].
  6. ↑ Teresa Berdowska. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-04-02].
  7. ↑ Helena Szalewicz h. Szaława. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-04-02].
  8. ↑ Stanisław Szalewicz h. Szaława. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-04-02].
  9. ↑ Wacław Szalewicz. Wspomnienie. Gazeta Wyborcza, 1997-05-19. [dostęp 2015-04-02].
  10. ↑ Stanisław Więckowski, Historja 17 pułku artylerii polowej (2 p.a.l. wlkp.) 1919–1920 oraz kronika dziesięciolecia., 1931.
  11. ↑ Rozkaz dowództwa Głównego Wojsk Polskich b. zaboru pruskiego nr 215, 26 sierpnia 1919.
  12. ↑ a b c Jerzy Garbaczewski. 5 Pułk Ułanów Zasławskich: szkic historyczny w 1921 r.: uzupełnienie. „Rocznik Mińsko Mazowiecki”, s. 55, Zeszyt 4 / 1997–1998. 
  13. ↑ Henryk Spaltenstein: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920. T. 29 Pułk Artylerii Polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, s. 21.
  14. ↑ Polish Order of the Virtuti Militari Recipients 1792–1992 – S2 (ang.). feefhs.org. [dostęp 2015-04-02].
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 815.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 739.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 771.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 691.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 450.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 423.
  21. ↑ 9 Dywizjon Artylerii Konnej. 26puw.pl. [dostęp 2015-04-02].
  22. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 176.
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 671.
  24. ↑ a b c d e f g h Andrzej Kędziora: Wacław Szalewicz – profil w bazie Zamościopedia. zamosciopedia.pl, 28 sierpnia 2013. [dostęp 2015-04-02].
  25. ↑ Książka telefoniczna. s. 226. [dostęp 2015-04-02].
  26. ↑ Witold Jarno. 45. Pułk Strzelców Kresowych w obronie Tomaszowa Mazowieckiego we wrześniu 1939 r.. „Przegląd Nauk Historycznych”, s. 128, 130, 141, Nr 2 z 2012. 
  27. ↑ Polska Obrona Przeciwlotnicza. Centralne Archiwum Wojskowe. s. 453. [dostęp 2015-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-03)].
  28. ↑ Ryszard Najczuk: 73. rocznica bitew pod Tomaszowem Lubelskim. 2012-09-18. [dostęp 2015-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-03)].
  29. ↑ Historia obozu. muzeum.dobiegniew.pl. [dostęp 2015-04-02].
  30. ↑ Zadrucie, czyli dzieje obozu jenieckiego – Oflag II C Woldenberg (1940–1945). histor.republika.pl. [dostęp 2015-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2015)].
  31. ↑ Elżbieta Anioła, Marzena Teterus: Obój jeniecki Oflag IIC Wodlenberg. 2009-11-04. [dostęp 2015-04-02].
  32. ↑ Stanisław Mastalski: Polski samorząd jeniecki a niemieckie władze obozowe. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 26-27. ISBN 83-05-11162-8.
  33. ↑ Edmund Ginalski, Stefan Kotarski: Koła fachowe i kursy oraz praca indywidualna w obozie. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 219. ISBN 83-05-11162-8.
  34. ↑ Witold Stefan Wróblewski: Ucieczki. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 169. ISBN 83-05-11162-8.
  35. ↑ Archiwalia / Kolekcje \ Archiwum b. Komisji Historycznej ZBoWiD. sowiniec.com.pl. [dostęp 2015-04-02].
  36. ↑ a b Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Wacław Szalewicz. rakowice.eu. [dostęp 2018-05-05].
  37. ↑ Według błędnych źródeł 1 września 1978. Wacław Szalewicz h. Szaława. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-04-02]. Polski Słownik Biograficzny zeszyt 191 (tom 46/4). dlanauki.pl. [dostęp 2015-04-02].
  38. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Helena Szalewicz. rakowice.eu. [dostęp 2018-05-05].
  39. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Maria Szalewicz. rakowice.eu. [dostęp 2018-05-05].
  40. ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 713. [dostęp 2020-07-06].
  41. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  42. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  43. ↑ M.P. z 1931 r. nr 6, poz. 12 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  44. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 9, s. 111, 19 marca 1934. 
  45. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 12 z 3 marca 1926 r.
  46. ↑ Henryk Spaltenstein: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918-1920. T. 29 Pułk Artylerii Polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, s. 35, 36.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
POL Krzyż Walecznych (1920) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920) nadany dwukrotnie.
Monument of Artur Buol in Baranavičy in 1930 (standing on stairs László Magasházy and Wacław Szalewicz).JPG
Pomnik węgierskiego oficera, ppłk. Artura Buola w Baranowiczach. Od lewej na schodach stoją dowódca węgierskiej artylerii konnej gen. László Magasházy i dowódca polskiego 9 Dywizjonu Artylerii Konnej ppłk Wacław Szalewicz.