Wacław Zagórski

Wacław Zagórski
Lech Grzybowski
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

28 grudnia 1909
Kijów, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 1982
Londyn, Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

od 1939

Siły zbrojne

Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Armia Krajowa
Poland badge.jpg Polskie Siły Zbrojne

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
Kampania wrześniowa
powstanie warszawskie

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Wacław Zagórski[1] ps. „Daniel”, „Lech”, „Lech Grzybowski” (ur. 28 grudnia 1909[2] w Kijowie, zm. 29 grudnia 1983 w Londynie) – dziennikarz, żołnierz Armii Krajowej, w powstaniu warszawskim, dowódca batalionu Lecha Grzybowskiego w Zgrupowaniu „Chrobry II”. Po wojnie działacz Polskiej Partii Socjalistycznej na emigracji, redaktor pisma „Tydzień Polski” w Londynie, działacz kombatancki i autor publikowanych wspomnień.

Życiorys

Syn Tadeusza, prawnika i Stefanii z domu Iwaszkiewicz. Brat Jerzego (pisarza). Dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku pod Humaniem. Uczęszczał do szkoły elementarnej w Humaniu i Kijowie. W 1918 rodzina Zagórskiego przeniosła się do Warszawy, gdzie w tym samym roku podjął naukę w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego w Warszawie.

Od 1927 r. studiował na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Działał wówczas w Związku Polskiej Młodzieży Akademickiej, należącym do sanacyjnej lewicy. Po rozłamie w ZPMA był jednym z założycieli „Legionu Młodych”. Od sierpnia 1931 do czerwca 1932 odbył służbę wojskową w Batalionie Podchorążych Rezerwy nr 6A w Rawie Ruskiej. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 3131. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[3].

Po zakończeniu studiów pracował w Prokuratorii Generalnej, a następnie w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Od 1928 r. pracował również jako dziennikarz w „Kurierze Porannym” i „Gazecie Polskiej”. Od 1932 r. kierował pismem Legionu Młodych „Państwo Pracy”. W 1934 wojewoda wołyński Henryk Józewski zaproponował Zagórskiemu redagowanie pisma „Wołyń”, którego współpracownikiem był wcześniej ojciec Zagórskiego. W 1936 r. powrócił do Warszawy, gdzie pracował w „Dzienniku Porannym” i „Gazecie Wieczornej”. W 1937 przeniósł się do Łodzi, gdzie stanął na czele tygodnika „Głos Prawdy” założonego przez Józewskiego. Szef organizacji i kierownik działu wydawniczego i prasowego Związku Młodej Polski w 1938 roku[4].

Po wybuchu wojny jako oficer rezerwy udał się do Łucka w poszukiwaniu macierzystego 24 pułku piechoty. Do 18 września pełnił służbę w Komendzie Miasta, później aresztowany i zwolniony dzięki bronionemu przez niego przed wojną komuniście. Udał się do Wilna, gdzie stanął na czele władz wykonawczych założonej przez siebie Organizacji Socjalistyczno-Niepodległościowej „Wolność”, wydawał pismo o tej samej nazwie.

W marcu 1940 r. przedostał się do Warszawy, gdzie współorganizował struktury „Wolności”. Po 1941 r. rozpoczął działalność wydawniczo-drukarską.

1 sierpnia 1944 r. po wybuchu powstania warszawskiego, wraz z pracownikami podziemnej drukarni, zorganizował oddział „Daniel”, przyjmując pseudonim „Lech”. Oddział rozrósł się do wielkości batalionu wchodząc do Zgrupowania „Chrobry II”. W trakcie powstania awansowany do stopnia kapitana i odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Od 3 października 1944 w niewoli w obozach Lamsdorf i Murnau.

Po uwolnieniu wstąpił do II Korpusu, gdzie objął redakcję gazety „Dziennik Żołnierza A.P.”. W tym czasie rozpoczął współpracę z Komitetem Zagranicznym PPS, reprezentował komitet na Zjeździe Włoskiej Partii Socjalistycznej. W marcu 1946 r. został sekretarzem Komitetu PPS we Włoszech. W grudniu 1946 r. przybył do Wielkiej Brytanii i do roku 1948 przebywał w obozie Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. W latach 1948-1959 pracował fizycznie jako robotnik. Od 1959 r. do 1982 r. redagował pismo „Tydzień Polski” w Londynie.

Na I Zjeździe PPS na emigracji w maju 1948 r. został wybrany do Rady Centralnej i Centralnego Komitetu Zagranicznego PPS. W tym czasie utrzymywał radiową łączność z działaczami PPS w Polsce (prawdopodobnie z Edmundem Reńskim „Leonem” z Ostrowca Świętokrzyskiego)[5].

Na IV Zjeździe PPS w 1957 r. wszedł do Centralnej Komisji Rewizyjnej, a w listopadzie tego roku z ramienia PPS w skład Tymczasowej Rady Jedności Narodowej. Po sporze w emigracyjnej PPS i usunięciu z jej szeregów Adama Ciołkosza w 1960 r. współtworzył z Ciołkoszem Centralny Komitet Odbudowy PPS, a następnie od 1964 r. Centralny Komitet PPS. Od 1969 r. był członkiem klubu PPS w Radzie Jedności Narodowej. W październiku 1977 r., na VII Zjeździe PPS kierowanej przez Ciołkosza, Zagórski został wybrany przewodniczącym Centralnego Komitetu. Zrezygnował jednak z funkcji 16 stycznia 1978 r. z powodów osobistych[6]. Faktycznym powodem rezygnacji była krytyka jego spotkania jako przewodniczącego CK z przedstawicielami „konkurencyjnej” PPS (Centralny Komitet Zagraniczny)[7]

W tym samym czasie był członkiem Rady Studium Polski Podziemnej. W roku 1957 opublikował wspomnienia „Wicher Wolności. Dziennik powstańca”, które przetłumaczone na angielski ukazały się w trzech wydaniach. W 1971 r. wydał kolejny tom wspomnień „Wolność w niewoli”. Za całokształt twórczości otrzymał nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie oraz nagrodę literacką Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego. Podpisał list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)[8].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. W Biogramie Muzeum Powstania używa się imienia i nazwiska „Wacław vel Mieczysław Zagórski vel Lesiński”, lecz bez podania źródła cyt. Powstańcze Biogramy na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego (pol.). [dostęp 2010-02-19].
  2. Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 119, tu podano, że urodził się 28 sierpnia 1909.
  3. Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 119.
  4. Ilustrowana Republika, Rok XVI, nr 108, 21 kwietnia 1938, s. 1.
  5. Anna Siwik: Polska Partia Socjalistyczna na emigracji w latach 1945-1956. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1998, s. 95-96.
  6. Zasadnicze uchwały i wyniku VII Zjazdu Polskiej Partii Socjalistycznej na Obczyźnie. Monachium: Wydawnictwo Komitetu Głównego PPS w Niemczech, 1978, s. 6.
  7. Anna Siwik: Polskie uchodźstwo polityczne. Socjaliści na emigracji w latach 1956-1990. Kraków: Oficyna Wydawnicza Abrys, 2002, s. 140.
  8. Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.
  9. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 14, Nr 3 z 31 grudnia 1982. 

Bibliografia

  • Wacław Zagórski, Wicher wolności. Pamiętnik powstańca, Warszawa: „Czytelnik”, 1990, ISBN 83-07-02046-8, OCLC 834081033.
  • Zagórski W., Wolność w niewoli, Londyn 1971.

Media użyte na tej stronie

PL Epolet kpt.svg
Naramiennik kapitana Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Poland badge.jpg
Poland badge. Second World War period Polish Army (post-1939 Free Polish Army) shoulder title.
Righteous Among the Nations medal simplified.svg
Autor: Ле Лой, Licencja: CC0
A simplified vector version of the medal awarded to Righteous Among the Nations