Walenty Nasierowski

Walenty Nasierowski
Ilustracja
Walenty Nasierowski, belwederczyk
Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1802
Mączniki

Data i miejsce śmierci

27 października 1888
Poznań

Zawód, zajęcie

żołnierz, działacz emigracyjny i społeczny

Walenty Stanisław Kostka Andrzej Nasierowski herbu Ślepowron[a][1] (ur. 10 listopada 1802[b] w Mącznikach, zm. 27 października 1888 w Poznaniu[c])[1] – powstaniec listopadowy, ostatni belwederczyk, działacz emigracyjny, wolnomularz.

Życiorys

Urodził się 10 listopada 1802 w Mącznikach k. Ostrowa Wielkopolskiego, z ojca Józefa Nasierowskiego i matki Antoniny z Poleskich (Polewskich) Nasierowskiej[3]. Miał pięcioro rodzeństwa[4].

Pierwsze nauki pobierał w domu rodzinnym, następnie w roku 1817 został kadetem w szkole wojskowej w Kaliszu (w roku 1820 otrzymał dymisję). Po wyjeździe do Warszawy kształcił się początkowo w szkołach wojewódzkich księży pijarów, gdzie uzyskał maturę. W roku 1827 (lub 1829[5]) rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego[3]. Brał udział w tajnych spiskach przed wybuchem powstania listopadowego – był m.in. członkiem kółka Ludwika Nabielaka[4].

Powstanie listopadowe

Walenty Nasierowski zasłynął głównie jako uczestnik ataku na Belweder w noc listopadową[6]. Atak ten był początkiem zrywu narodowo-wyzwoleńczego, znanego w historii jako powstanie listopadowe. Nasierowski należał – obok m.in. Nabielaka, Goszczyńskiego i Rupniewskiego – do grupy spiskowców szturmującej pałac belwederski od frontu[7] (druga grupa atakowała siedzibę wielkiego księcia od strony ogrodowej). Zasadniczego celu ataku, tj. zabicia lub pojmania Konstantego Pawłowicza[8][9] nie udało się zrealizować (książę zdołał ukryć się na strychu[10]), jednak zamach ten, wraz z rozwojem ruchów powstańczych, położył kres panowaniu Konstantego w Królestwie Polskim.

Walenty Nasierowski był jednym ze spiskowców atakujących Belweder w noc listopadową 1830 r.

W powstaniu listopadowym Walenty Nasierowski służył w 19 Pułku Piechoty Liniowej. Jako porucznik dowodził drugą kompanią Gwardii Honorowej[3]. Był członkiem Towarzystwa Patriotycznego[4]. Brał udział w bitwach pod Białołęką, Grochowem, Rajgrodem i Szawlami. 16 czerwca uzyskał awans do stopnia kapitana. W bitwie pod Szawlami został ciężko ranny, a jego brat Stanisław – poległ[3]. Po upadku powstania na Litwie Nasierowski przekroczył wraz z oddziałem gen. Chłapowskiego granicę pruską (15 VII[5]). Początkowo przebywał w Dreźnie, gdzie leczył rany otrzymane w powstaniu, następnie udał się do Francji. Najwyższy Sąd Kryminalny w Warszawie skazał go zaocznie na karę śmierci za udział w zamachu na życie wielkiego księcia Konstantego. Wyrok ten zamieniono następnie na dożywotnią banicję. Majątek Nasierowskiego uległ konfiskacie[11].

Na emigracji

We Francji Nasierowski spędził 16 lat życia (1832-1848)[4]. 13 V 1832 zgłosił akces do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego – z listy członków wykreślono go w maju 1836. Przez władze francuskie uważany był za „demagoga”; został przeniesiony do Bourges, gdzie prosił o zgodę na odbycie studiów administracyjnych w Paryżu[5]. W sporach politycznych na emigracji początkowo stał w opozycji do obozu ks. A.J. Czartoryskiego, jednak w roku 1844 uznał jego przywództwo[4]. W Angoulême, do którego wyjechał w związku nieudanym zamachem na gen. Józefa Bema[5], wstąpił do loży masońskiej „Les Amis de la Paix”. W 1835 roku w prasie francuskiej ukazywały się pochwalne artykuły opisujące postawę Nasierowskiego, gdy w Bordeaux uratował życie tonącemu w nurtach rzeki Garonny młodemu Francuzowi[3].

Żył w trudnych warunkach materialnych, otrzymywał pomoc finansową ze strony pozostającej w kraju rodziny[5].

Powrót do kraju

Pomimo wcześniejszych starań i wniosków o zezwolenie, do rodzinnej Wielkopolski wrócił dopiero w lipcu 1848 (nie brał więc udziału w wypadkach Wiosny Ludów[4]). Jako emigrant z Francji nie mógł czynnie angażować się w życie publiczne – dopiero po uzyskaniu naturalizacji uzyskał prawo działalności publicznej, ale tylko w obrębie powiatu[12]. Od 1866 r. był członkiem-dobroczyńcą Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. 29 listopada 1880 roku, tj. w 50. rocznicę wybuchu powstania listopadowego, Nasierowski był przyjmowany w Poznaniu z honorami na uroczystej uczcie, w towarzystwie m.in. Edwarda Ponińskiego i Arsena Kwileckiego. Wygłosił wówczas słynne przemówienie o istocie powstań narodowych, w którym bronił i uzasadniał motywy i cele powstania listopadowego[13], ale jednocześnie przestrzegał przed wzniecaniem źle przygotowanych i przedwczesnych powstań w przyszłości[12].

Walenty Nasierowski zmarł – jako ostatni belwederczyk – w Poznaniu w dniu 27 października 1888 roku.

Rodzina

Nekrolog Walentego Nasierowskiego w Dzienniku Poznańskim (1888)

W 1853 r. w Krotoszynie wziął ślub z Filipiną Wilczyńską[14]. Zamieszkał w Oczkowicach, gdzie poświęcił się pracy w gospodarstwie i działalności publicznej[1][15]. Mieli syna Witolda (ur. 1854) oraz cztery córki: Karolinę (ur. 1853), Marię (ur. 1856), Zofię Antoninę (ur. 1857) i Marię Magdalenę (ur. 1860)[1].

Przed śmiercią sprzedał majątek w Oczkowicach za sumę 360 tys. marek[1].

W kulturze

Po śmierci Nasierowskiego ufundowano i wmurowano w kościele farnym w Poznaniu tablicę pamiątkową poświęconą belwederczykowi. Tablica ta uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej[3].

Słynna grafika Fryderyka Krzysztofa Dietricha Atak spiskowców na Belweder 29 listopada 1830 r., przedstawia grupę dziewięciu spiskowych wdzierających się na dziedziniec pałacowy – jednym z nich jest Walenty Nasierowski.

Uwagi

  1. ↑ Lub Nasiorowski[1].
  2. ↑ Polski Słownik Biograficzny podaje datę urodzenia 13 lutego 1808 r., jednak wg Włodzimierza Dworzaczka jest to data błędna[1].
  3. ↑ Robert Bielecki wskazuje jako miejsce śmierci Oczkowice[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Włodzimierz Dworzaczek, Nasierowscy, Nasiorowscy h. Ślepowron, [w:] Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX wieku [online], Biblioteka Kórnicka [dostęp 2021-05-26].
  2. ↑ Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. 3, L – R, Warszawa: Neriton, 1998, s. 187, ISBN 83-86842-11-3, OCLC 257407039.
  3. ↑ a b c d e f Walenty Nasierowski, www.nasierowski.com [dostęp 2018-01-14].
  4. ↑ a b c d e f Marek Minakowski, Walenty Stanisław Andrzej Nasierowski h. Ślepowron, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2018-01-14].
  5. ↑ a b c d e Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. III, Warszawa 1998, s. 187.
  6. ↑ Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, 1980.
  7. ↑ Seweryn Goszczyński, Noc belwederska, 1915, s. 34.
  8. ↑ Maurycy Mochnacki, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, t. I, 1984, s. 322, 325.
  9. ↑ l, Rezydencja Prezydenta RP Belweder / Rezydencje KPRP / Kancelaria / Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, www.prezydent.pl [dostęp 2018-01-14].
  10. ↑ Mariusz Kolmasiak, Belweder oraz jego mieszkańcy i użytkownicy (1818-2014), 2014, s. 53, 54.
  11. ↑ Juliusz Stanisław Harbut, Noc listopadowa w świetle i cieniach procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym, 1926.
  12. ↑ a b Wieniec pamiątkowy półwiekowej rocznicy powstania listopadowego, Zeszyt szósty, Rapperswil 1885.
  13. ↑ Przemówienie W. Nasierowskiego z 29.11.1880 roku, „Dziennik Poznański”, Nr 276 – Rocznik XXII, 1 grudnia 1880, s. 2.
  14. ↑ Bolesław Łopuszański: Nasierowski Walenty Maciej (1808-1888). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 22. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: 1977, s. 585-586.
  15. ↑ Stanisław Karwowski, Historya Wielkiego Ksistwa Poznaskiego, t. 2 1852–1863, Bracia Winiewiczowie, 1919, s. 486 [dostęp 2021-05-26] (ang.).

Media użyte na tej stronie

MWP 1830 Belweder.jpg
  • Made on a summer day in the Museum of the Polish Army in Warsaw
    A series of anonymous xylographs depicting the early stages of the November Uprising in Warsaw, as well as the aftermath of the fights - the Great Emigration Storming the Belweder palace, the seat of the tsarist governor
Nasierowski nekrolog.jpg
Nekrolog Walentego Nasierowskiego w "Dzienniku Poznańskim" (1888)
Nasierowski.jpg
Walenty Nasierowski