Walerian Borowczyk

Walerian Borowczyk
Data i miejsce urodzenia

2 września 1923
Kwilcz, Polska

Data i miejsce śmierci

3 lutego 2006
Paryż, Francja

Zawód

scenarzysta, reżyser, scenograf, autor zdjęć, pisarz

Lata aktywności

1946–1988

Walerian Borowczyk (ur. 2 września 1923 w Kwilczu[1], zm. 3 lutego 2006 w Paryżu[2]) – artysta plastyk, scenarzysta i reżyser filmów animowanych oraz pełnometrażowych filmów aktorskich[3]. Scenograf, autor zdjęć i pisarz[4].

Walerian Borowczyk jest twórcą artystycznego kina erotycznego, a także współtwórcą polskiej szkoły plakatu, polskiej szkoły animacji i pionierem surrealistycznego kina absurdu. Laureat nagród za twórczość plastyczną i filmową, a także honorowych odznaczeń m.in. Złotego Medalu Prezydenta Włoch i nagrody Maxa Ernsta za całokształt twórczości w dziedzinie filmu animowanego.

Życiorys

Dom w podparyskiej miejscowości Le Vésinet, w którym artysta mieszkał przez 30 ostatnich lat swojego życia.

Walerian Borowczyk urodził się w rodzinie inspektora kolejowego. Pasją jego ojca Wawrzyńca było malarstwo, co miało wpływ na dalsze losy syna. Borowczyk w dzieciństwie własnoręcznie robił kukiełki i wystawiał przedstawienia dla bliskich.

W czasie II wojny światowej, jako nastoletni chłopak, pracował przymusowo w lubońskich Zakładach Ziemniaczanych. Po wojnie, w wieku 22 lat, rozpoczął w Poznaniu przyspieszoną edukację. Po zdaniu matury chciał rozpocząć studia polonistyczne prowadzone przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza; w poczet studentów przyjęła go jednak Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie[1], na której egzaminy odbywały się we wcześniejszym terminie. Już w czasie studiów na wydziale malarstwa i grafiki projektował plakaty dla teatru i filmu oraz publikował rysunki satyryczne w „Szpilkach”, Nowej Kulturze i Życiu Literackim. Realizował także amatorskie filmy animowane. Dyplom uzyskał w 1951 roku[1].

Dwa lata później opublikował z Janem Tarasinem album Rysunki satyryczne. W 1956 roku otrzymał Polską Nagrodę Narodową za cykl litografii Nowa Huta. Przełomem okazało się spotkanie w redakcji Szpilek z Janem Lenicą, który był szefem graficznym tego czasopisma. Borowczyk pokazał mu swoje amatorskie filmy animowane i zaraził Lenicę pasją do tego gatunku sztuki; od 1956 roku zajęli się razem filmami animowanymi[1]. W 1957 roku zrealizowali wspólnie film Był sobie raz (ruchomy kolaż wycinanek z papieru), który przyniósł im międzynarodowy rozgłos. Przez kolejne dwa lata zrealizował wspólnie z Lenicą jeszcze kilka innych głośnych tytułów, by w 1959[1] na stałe przenieść się wraz ze swoją żoną, aktorką Ligią „Branice” Borowczyk do Paryża.

We Francji Borowczyk początkowo realizował kolejne filmy animowane, nadal eksperymentując z wieloma technikami realizacyjnymi, by po kilku latach poświęcić się kinu aktorskiemu mówiącemu o erotyce. W 1966 zrealizował jeszcze krótkometrażowy, za to w pełni aktorski film Rozalia. Scenariusz powstał na kanwie opowiadania Guy de Maupassanta pod tym samym tytułem, a główną rolę zagrała żona Borowczyka – Ligia. Film uhonorowano kilkoma znaczącymi nagrodami, w tym Srebrnym Niedźwiedziem na MFF w Berlinie.

Dwa lata później Walerian Borowczyk zrealizował swój pierwszy pełnometrażowy film Goto, wyspa miłości, w którym główną rolę żeńską również zagrała jego żona.

W 1971 roku Borowczyk zainspirowany Mazepą Juliusza Słowackiego zrealizował we francuskim kostiumie historycznym kolejny swój film – Blanche[5].

Zrealizowane w 1974 roku Opowieści niemoralne ugruntowały jego pozycję jako największego twórcę artystycznego kina erotycznego. Rok później powierzono mu reżyserię adaptacji powieści Stefana Żeromskiego Dzieje grzechu. W tym samym roku Borowczyk ukończył realizację ostatniego z najbardziej znanych filmów zatytułowanego Bestia na motywach powiadania Lokis Prospera Mériméego[6].

Przez następne lata kontynuował swą pasję, realizując 10 pełnometrażowych filmów, m.in. Heroiny zła, Lulu, czy Dr Jekyll i kobiety[7]. W jednym z wywiadów powiedział: Erotyka, seks to przecież jedna z najbardziej moralnych stron życia. Erotyka nie zabija, nie unicestwia, nie nakłania do zła, nie prowadzi do przestępstwa. Wręcz przeciwnie: łagodzi obyczaje, przynosi radość, daje spełnienie, sprawia bezinteresowną przyjemność[8].

Borowczyk był twórcą absolutnym swych filmów, nie tylko reżyserem i scenarzystą, ale też scenografem. Narzucał sposób fotografowania, nawet wybitni operatorzy musieli w pełni mu się podporządkować. Do jednego ze swoich filmów (Owidiusz: Sztuka kochania) sam zrobił zdjęcia, ponieważ nie znalazł odpowiedniego operatora. Borowczyk był również autorem plakatów do swoich filmów, a nawet zwiastunów kinowych. Pod koniec życia zaczął jednak realizować inne młodzieńcze marzenia – pisanie książek. Anatomia diabła to cykl zmysłowych opowiadań, a Moje polskie lata (napisane po francusku) to próba rozrachunku z krainą swej młodości.

Walerian Borowczyk zmarł w wieku 83 lat w podparyskim szpitalu w wyniku komplikacji wywołanych chorobą serca.

Twórczość

Ważniejsze prace plastyczne

    • Rysunki satyryczne – album (1953)
    • Nowa Huta – cykl litografii (1953)
    • Korzenie – plakat (1956)
    • Obcy ludzie – plakat (1956)
    • Sąd boży – plakat (1956)
    • Sobór w Konstancji – plakat (1956)
    • Tajemnica dzikiego szybu – plakat (1956)
    • Prawdziwy koniec wielkiej wojny – plakat (1957)

Filmografia

  • Filmy animowane, dokumentalne i fabularne krótkometrażowe
    • Sierpień – Polska 1946
    • Głowa – Polska 1949
    • Magik – Polska 1949
    • Tłum – Polska 1950
    • Żywe fotografie (zrealizowany w Paryżu) – Polska 1955
    • Jesień – Polska 1955
    • Atelier De Fernand Leger (nakręcony we Francji, w pracowni Fernanda Legera)- Polska 1955
    • Dni oświaty (z Janem Lenicą – temat PKF) – Polska 1957
    • Strip-tease (z Janem Lenicą – temat PKF) – Polska 1957
    • Był sobie raz (z Janem Lenicą) – Polska 1957
    • Nagrodzone uczucie (z Janem Lenicą) – Polska 1957
    • Dom (z Janem Lenicą) – Polska 1958
    • Szkoła – Polska 1958
    • Sztandar Młodych (z Janem Lenicą) – Polska 1958
    • Les Astronautes/Astronauci – Francja 1959
    • Terra incognita Francja 1959
    • Le Magicien/Magik – Francja 1959
    • La Tete -Francja 1959
    • La Foule – Francja 1959
    • Les Stroboscopes: Magasins du XIX siecle / Stroboskopy: Magazyny XIX wieku Francja 1959
    • L’ecriture / Pismo- Francja 1960
    • La Boite a musique/Muzyczna walizka – Francja 1961
    • Solitude / Samotność – Francja 1961
    • Les Bibliotheques / Biblioteki – Francja 1961
    • Les Ecoles/Szkoły – Francja 1961
    • Le Concert de M. Et Mme Kabal / Koncert Pana i Pani Kabal – Francja 1961
    • La fille sage / Przyzwoita dziewczyna – Francja 1962
    • L’encyclopedie de grand-maman en 13 volumes / Encyklopedia babuni w 13 tomach – Francja 1963
    • Renaissance / Renesans – Francja 1963
    • Holy smoke – Francja 1963
    • Gancia – Francja 1963
    • Les jeux des anges / Zabawy anołów – Francja 1964
    • Le musee / Muzeum – Francja 1964
    • Le dictionnaire de Joachim / Słownik Joachima – Francja 1965
    • Un ete torride epizod długometrażowego filmu Teatr państwa Kabal – Francja 1965
    • Rosalie / Rozalia (aktorski) – Francja 1966
    • Le Petit poucet / Paluszek – Francja 1966
    • Dyptique / Dyptyk – Francja 1967
    • Le theatre de monsieur et madame Kabal / Teatr państwa Kabal (pełnometrażowy, animowany) – Francja 1967
    • Gavotte / Gawot – Francja 1967
    • Le Phonographe / Gramofon – Francja 1969
    • Une collection particuliere / Wyjątkowa kolekcja – Francja 1973
    • Brief von Paris – Francja 1975
    • Hyper-auto-erotic – Francja 1981
    • Hayaahi – Francja 1981
    • Scherzo infernal / Piekielne scherzo – Francja 1984
  • Filmy fabularne, pełnometrażowe
    • Goto l’ile d’amour / Goto, wyspa miłości – Francja 1968
    • Blanche – Francja 1971
    • Contes immoraux / Opowieści niemoralne – Francja 1974
    • Dzieje grzechu – Polska 1975[1]
    • La Bete / Bestia – Francja 1975
    • La Marge / Ulicznica lub Margines – Francja 1976
    • Interno di un convento / Za murami klasztoru – Włochy 1977
    • Les heroines du mal / Heroiny zła – Francja 1979
    • L’armoire nowela w Collections privees /Prywatne kolekcje – Francja 1979
    • Lulu – Francja-RFN-Włochy 1980
    • Docteur Jeckyll et les femmes / Dr Jekyll i kobiety – Francja 1982
    • Ovide: L’art d’aimer / Owidiusz: Sztuka kochania – Francja-Włochy 1983
    • Emmanuelle V (wspólnie ze Steve'em Barnettem) – Francja 1986
    • Almanach des adresses des demoiselles de Paris i Un traitement merite epizody „Różowa Seria” – Francja 1986
    • Ceremonie d’amour / Ceremonie miłości – Francja 1988

Książki

    • Anatomia diabła – zbiór opowiadań (1992)
    • Moje polskie lata – wspomnienia (2002)

Nagrody

    • III nagroda w dziedzinie grafiki – Ogólnopolska Wystawa Plastyków – Warszawa 1951
    • nagroda państwowa III. stopnia w 1953 roku[9].
    • Polska Nagroda Narodowa – Warszawa 1953 za cykl litografii Nowa Huta
    • „Srebrny Lew Św. Marka” MFFiK Wenecja 1957 za film Był sobie raz
    • III Nagroda Polskiego Festiwalu Filmów Animowanych Warszawa 1958 za film Był sobie raz
    • „Syrenka Warszawska” 1958 – nagroda polskiej krytyki filmowej dla najlepszego filmu krótkometrażowego za film Był sobie raz
    • „Złoty Dukat” – 7. MFFDiO Mannheim 1958 za film Był sobie raz
    • Grand Prix MKFE EXPO 1958 w Brukseli za film Dom
    • Wyróżnienie na MFFK Oberhausen 1960 za film Szkoła
    • Nagroda FIPRESCI na MFFK Oberhausen 1960 za film Astronauci
    • Nagroda Specjalna jury MFF Tours 1963 za film Renesan
    • Nagroda specjalna jury na MFFK Torus 1964 za film Zabawy aniołów
    • Nagroda FIPRESCI na MFFK Oberhausen 1966 za film Słownik Joachima
    • Nagroda MFF Melbourne 1966 za film Słownik Joachim
    • „Srebrny Niedźwiedź” na MFF Berlin 1966 za film Rozalia
    • Wyróżnienie jury młodzieżowego 19. MFF Locarno za film Rozalia
    • „Złoty Smok” MFFK Kraków,67 za film Rozalia
    • „Złoty Dukat” MFF Mannheim 1967 za film Gavotte
    • Nagroda Maxa Ernsta za całokształt twórczości filmowej w dziedzinie filmu animowanego 1967
    • Nagroda im. Georges’a Sadoula, Francja 1968 za film „Goto, wyspa miłości”
    • Grand Prix MFF Berlin 1971 za film Blanche
    • Złoty Medal Prezydenta Włoch – 1971
    • „Złoty Wiek” – nagroda Królewskiego Archiwum Filmowego w Belgii 1974 za film Opowieści niemoralne
    • Catalonian IFF Sitges, Katalonia 1982 za film Dr Jekyll i kobiety

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Barbara Hollender, Zofia Turowska: Zespół Tor. Anna M. Płażewska (red.). Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 270. ISBN 83-7255-659-8.
  2. ↑ Walerian Borowczyk (wł.). MYmovies.it. [dostęp 2015-06-13].
  3. ↑ Walerian Borowczyk (ang.). Listal. [dostęp 2015-06-13].
  4. ↑ Walerian Borowczyk (fr.). AlloCiné. [dostęp 2015-06-13].
  5. ↑ Jerzy Jernas: Historia zapomnianego Europejczyka (pol.). Merkuriusz.com.pl. [dostęp 2015-06-13].
  6. ↑ The Films of Walerian Borowczyk (ang.). Mondo Digital. [dostęp 2015-06-13].
  7. ↑ Walerian Borowczyk (pol.). Stopklatka.pl. [dostęp 2015-06-13].
  8. ↑ Rozmowa z Andrzejem Markowskim, „Kino”, nr 4/1975.
  9. ↑ Dziennik Polski, r. IX, nr 173 (2948), s. 7.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

House in Le Vésinet 010.JPG
Autor: Moonik, Licencja: CC BY-SA 3.0
The house located at 8 avenue du Belloy in Le Vésinet, department of Yvelines in France. In this house lived during around thirty years the film-maker of Polish origin Walerian Borowczyk. He died on February 3rd, 2006, following cardiac complications.