Walerian Krywult

Walerian Krywult
Data i miejsce urodzenia

21 listopada 1861
Kraków

Data i miejsce śmierci

1 stycznia 1939
Kraków

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Zawód, zajęcie

profesor gimnazjalny

Narodowość

polska

Edukacja

C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Pracodawca

C. K. Wyższa Szkoła Realna w Krakowie → VIII Państwowe Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze im. Augusta Witkowskiego w Krakowie

Faksymile
Odznaczenia
Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych

Walerian Krywult (ur. 21 listopada 1861 w Krakowie, zm. 1 stycznia 1939 tamże) – polski nauczyciel.

Pierwszy z lewej Walerian Krywult (1900)

Życiorys

Walerian Krywult[1] urodził się 21 listopada 1861 w Krakowie[2][3]. Był wyznania rzymskokatolickiego[2]. Od 1873 uczył się w C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie, które ukończył w 1880[4][3]. Od 1880 do 1883 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[3]. Specjalizował się w historii oraz w geografii pod kierunkiem naukowym profesorów Stanisława Smolki i Wincentego Zakrzewskiego[3]. W listopadzie 1882 został wybrany wydziałowym Towarzystwa Wzajemnej Pomocy uczniów UJ na rok 1882/1883[5]. Po ukończeniu studiów podstawowych kontynuował studia uzupełniające na niemieckim Uniwersytecie w Halle od 1883 do 1884[6].

Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 17 października 1886 jako kandydat stanu nauczycielskiego został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Przemyślu[7][3]. 26 października 1886 podjął tam pracę nauczyciela[2] i uczył języka niemieckiego, geografii, historii[8][9][10][11]. 18 maja 1887 złożył nauczycielski egzamin zawodowy w zakresie geografii oraz historii i od tego czasu liczyła się jego służba[2][3]. Przed rozpoczęciem roku szkolnego 1888/1889 został przeniesiony z Przemyśla do C. K. II Gimnazjum we Lwowie z językiem niemieckim wykładowym[12], a wkrótce potem, Reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 2 września 1889 został skierowany do C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[13][14]. Tam uczył języka polskiego, geografii, historii, języka niemieckiego[15] [16][3]. Dekretem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 27 sierpnia 1891 jako zastępca nauczyciela został przeniesiony z C. K. IV Gimnazjum we Lwowie do C. K. Gimnazjum w Sanoku (w miejsce Stanisława Majerskiego)[17][18][14][3]. W tej szkole uczył języka niemieckiego, historii powszechnej, języka polskiego, geografii, propedeutyki filozofii oraz jako przedmiotu nadobowiązkowego historii kraju rodzinnego[19][20][21]. Reskryptem C. K. Ministra Wyznań i Oświecenia z 24 czerwca 1892 został mianowany nauczycielem rzeczywistym z dniem 1 września 1892[22][2].

Rozporządzeniem C. K. Ministra Wyznań i Oświecenia z 6 lipca 1894 otrzymał opróżnioną posadę nauczyciela w C. K. Wyższej Szkole Realnej w Krakowie[23] (przeniesiony rozporządzeniem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 10 sierpnia 1894)[24]. W tej szkole uczył historii, geografii oraz jako przedmiotu nadobowiązkowego historii kraju rodzinnego, był też zawiadowcą biblioteki nauczycielskiej[25][26][27][28][29][30][31][32][2][33][34][35][36][37]. Około 1895 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[38]. Po przeprowadzonej lustracji szkoły w 1904 indywidualnym reskryptem C. K. Rady Szkolnej Krajowej otrzymał pochwałę za niezwykłe umiejętności i sposoby nauczania, za to, że potrafił doprowadzić materiał nauczania do czasów najnowszych, nie omijając przy tym rozwoju kultury, nauki i sztuki[39]. W październiku 1905 otrzymał VII rangę w zawodzie[40][2]. Wobec objęcia przez dyrektora zakładu, dr. Ignacego Petelenza, mandatu deputowanego do Rady Państwa, decyzją C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 31 października 1907 powierzono zastępcy dyrektora szkoły, Walerianowi Krywultowi kierownictwo zakładu[41]. Reskryptem C. K. Ministra Wyznań i Oświecenia z 6 sierpnia 1908 został zwolniony z kierownictwa zakładu[42]. Najwyższym postanowieniem cesarza Franciszka Józefa z 30 listopada 1908 otrzymał tytuł c. k. radcy szkolnego z uwolnieniem od taksy[43][2]. 9 października 1910 został napadnięty i zraniony podczas spaceru w stronę Woli Justowskiej[44]. Pozostawał profesorem C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie podczas I wojny światowej[45][46][47], a w całym roku szkolnym 1917/1918 przebywał na urlopie[48][49].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918) i nastaniu II Rzeczypospolitej pozostawał profesorem w dotychczasowym zakładzie, przemianowanym na Państwową Pierwszą Szkołę Realną w Krakowie[50], a następnie na VIII Państwowe Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze im. Augusta Witkowskiego w Krakowie[51]. Uczył nadal geografii i historii[51]. Po 30 latach pracy w krakowskiej szkole, rozporządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 13 lipca 1924 i rozporządzeniem Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego z 25 lipca 1924 został przeniesiony w stan spoczynku[52]. Uroczystość jego pożegnania w szkole odbyła się 2 listopada 1924[53].

Został członkiem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych[54]. Przed 1914 przystąpił do Towarzystwa Historycznego we Lwowie[55]. Podczas pracy uchodził za zwolennika wykorzystywania źródeł historycznych do celów nauczania[56]. Był autorem podręcznika szkolnego, wydanego już w niepodległej Polsce[57], którego połowę nakładu przekazał ubogiej młodzieży, a ponadto kilkaset dzieł przekazał do biblioteki nauczycielskiej w VIII Gimnazjum[58].

Zmarł 1 stycznia 1939 w Krakowie[59][60]. 5 stycznia 1939 został pochowany w grobowcu rodziny Krywultów, Knowiakowskich i Labercheków na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera 19; w tym miejscu spoczął też Stanisław Krywult 1855-1911, radca Wyższego Sądu Krajowego)[61][62][60].

Publikacje

  • Wspomnienie o zyciu i pismach Hugona Zathey'a (1897)[63]
  • Rys dziejów politycznych ostatnich lat trzydziestu 1871-1904 (1904)[64]
  • Klucz. Do kombinowania zagadnień historycznych według podręcznika dla abituryentów (1906)[65][66]
  • Przygotowanie do egzaminu dojrzałości z historyi. Podręcznik dla abituryentów szkół średnich (wyd. 1 – 1905, wyd. 2 – 1906)[67][68][14]
  • Historja powszechna i Polski (wyd. 3 – 1924)[69][70]

Odznaczenia

austro-węgierskie

Przypisy

  1. ↑ Przed 1914 imię zapisywano „Waleryan”. W piśmiennictwie niekiedy pojawia się zapis nazwiska „Krywułt”. W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Valerian Krywult”.
  2. ↑ a b c d e f g h Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 61.
  3. ↑ a b c d e f g h Puszka. Nauczyciele 1999 ↓, s. 304.
  4. ↑ Spis uczniów od r. 1800 do 1888. W: Jan Leniek: Książka pamiątkowa ku uczczeniu jubileuszu trzechsetnej rocznicy założenia Gimnazyum św. Anny w Krakowie. Kraków: 1888, s. 232.
  5. ↑ Tow. Wzajemnej Pomocy uczniów Uniw. Jag.. „Reforma”. Nr 262, s. 2, 16 listopada 1882. 
  6. ↑ Puszka. Nauczyciele 1999 ↓, s. 86.
  7. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1887. Przemyśl: 1887, s. 108.
  8. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1887. Przemyśl: 1887, s. 106.
  9. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1888. Przemyśl: 1888, s. 53.
  10. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1889. Przemyśl: 1889, s. 22-23.
  11. ↑ Kronika. „Gazeta Przemyska”. Nr 52, s. 2, 1 sierpnia 1889. 
  12. ↑ Kronika. Przeniesienia. „Gazeta Przemyska”. Nr 55, s. 2, 11 sierpnia 1889. 
  13. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1890. Lwów: 1890, s. 58.
  14. ↑ a b c Władysław Kucharski: Spis nauczycieli Gimnazjum IV. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 62.
  15. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1890. Lwów: 1890, s. 54.
  16. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1891. Lwów: 1891, s. 30.
  17. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1892. Lwów: 1892, s. 52.
  18. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1892. Sanok: Fundusz Naukowy, 1892, s. 25.
  19. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1892. Sanok: Fundusz Naukowy, 1892, s. 24.
  20. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1893. Sanok: Fundusz Naukowy, 1893, s. 16.
  21. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1894. Sanok: Fundusz Naukowy, 1894, s. 34.
  22. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1893. Sanok: Fundusz Naukowy, 1893, s. 17.
  23. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1894. Sanok: Fundusz Naukowy, 1894, s. 45.
  24. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1895. Kraków: 1895, s. 29.
  25. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1895. Kraków: 1895, s. 1, 2.
  26. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1897. Kraków: 1897, s. 31, 32.
  27. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1898. Kraków: 1894, s. 33, 34.
  28. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1901. Kraków: 1901, s. 33.
  29. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1902. Kraków: 1902, s. 38.
  30. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1905. Kraków: 1905, s. 64.
  31. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1908. Kraków: 1908, s. 25.
  32. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 36.
  33. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1910. Kraków: 1910, s. 46.
  34. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1911. Kraków: 1911, s. 42.
  35. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1912. Kraków: 1912, s. 16.
  36. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1913. Kraków: 1913, s. 14.
  37. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1913/14. Kraków: 1914, s. 18.
  38. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1897. Kraków: 1895, s. 31/33.
  39. ↑ Puszka. Nauczyciele 1999 ↓, s. 179.
  40. ↑ Ze świata. „Nowa Reforma”. Nr 238, s. 2, 18 października 1905. 
  41. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1908. Kraków: 1908, s. 25, 29, 81.
  42. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 38.
  43. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 39.
  44. ↑ Kronika. Pobicie. „Nowa Reforma”. Nr 463, s. 2, 11 października 1910. 
  45. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1914/15. Kraków: 1915, s. 15.
  46. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1915/16. Kraków: 1916, s. 24.
  47. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1916/17. Kraków: 1917, s. 5.
  48. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. I. Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1917/18. Kraków: 1918, s. 3.
  49. ↑ a b c Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1023.
  50. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowej Pierwszej Szkoły Realnej w Krakowie za rok szkolny 1920/21. Kraków: 1921, s. 1, 3.
  51. ↑ a b Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 291.
  52. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji VIII. Państwow. Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego im. Augusta Witkowskiego w Krakowie za rok szkolny 1924/25. Kraków: 1925, s. 3.
  53. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji VIII. Państwow. Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego im. Augusta Witkowskiego w Krakowie za rok szkolny 1924/25. Kraków: 1925, s. 3, 19, 21.
  54. ↑ Członkowie. „Muzeum”. Z. 7/8, s. 432, 1891. 
  55. ↑ Puszka. Nauczyciele 1999 ↓, s. 223.
  56. ↑ Puszka. Nauczyciele 1999 ↓, s. 175.
  57. ↑ Puszka. Nauczyciele 1999 ↓, s. 212.
  58. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji VIII. Państwow. Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego im. Augusta Witkowskiego w Krakowie za rok szkolny 1924/25. Kraków: 1925, s. 21.
  59. ↑ Kronika. „Wiadomości Historyczno-Dydaktyczne”. Z. 1, s. 80, 1939. 
  60. ↑ a b Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Walerian Krywult. rakowice.eu. [dostęp 2020-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
  61. ↑ Zgon prof. Waleriana Krywulta. „Nowy Dziennik”. Nr 4, s. 11, 4 stycznia 1939. 
  62. ↑ Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 120. ISBN 83-08-01428-3.
  63. ↑ Wspomnienie o zyciu i pismach Hugona Zathey'a. worldcat.org. [dostęp 2020-04-13].
  64. ↑ Rys dziejów politycznych ostatnich lat trzydziestu 1871-1904. bs.sejm.gov.pl. [dostęp 2020-04-13].
  65. ↑ Klucz : do kombinowania zagadnień historycznych według podręcznika dla abituryentów. worldcat.org. [dostęp 2020-04-13].
  66. ↑ Klucz: do kombinowania zagadnień historycznych według podręcznika dla abituryentów. books.google.pl. [dostęp 2020-04-13].
  67. ↑ Przygotowanie do egzaminu dojrzałości z historyi : podręcznik dla abituryentów szkół średnich. worldcat.org. [dostęp 2020-04-13].
  68. ↑ W 1906 zaliczona jako środek pomocniczy przy nauce historii w szkołach średnich. Książki szkolne i naukowe. „Dziennik Urzędowy c. k. Rady szkolnej krajowej w Galicyi”. Nr 24, s. 475, 16 listopada 1906. 
  69. ↑ Historja powszechna i Polski. worldcat.org. [dostęp 2020-04-13].
  70. ↑ Historja powszechna i Polski. books.google.pl. [dostęp 2020-04-13].
  71. ↑ a b Puszka. Nauczyciele 1999 ↓, s. 237.

Bibliografia

  • Alicja Puszka: Nauczyciele historii i geografii państwowych szkół średnich w Galicji w okresie autonomii (1868-1914). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999. ISBN 83-87703-59-1.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

AUT KuK Friedensbande BAR.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka: wstążka dla części odznaczeń cywilnych oraz niektórych odznaczeń wojskowych nadawanych w czasie pokoju (Friedensbande) dla odznaczeń austro-węgierskich:
AT-T weiss-rot spange BAR.svg
Biało-czerwona baretka dla różnych tyrolskich odznaczeń – Austria.
Walerian Krywult, Wątorski, X, Hipolit Neuwirth (1900).jpg
Walerian Krywult, Wątorski, X, Hipolit Neuwirth (1900)