Walery Goetel

Walery Goetel

Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1889 Sucha Beskidzka
Data i miejsce śmierci	6 listopada 1972 Kraków
Miejsce spoczynku	Kraków
Zawód, zajęcie	Geolog
Tytuł naukowy	Profesor
Stanowisko	Rektor Akademii Górniczo-Hutniczej (1939–1951) Przewodniczący Komisji Turystyki Górskiej Zarządu Głównego PTTK (1965–1972)
Odznaczenia
Strona internetowa

Tablica z nazwiskiem Goetla przy wejściu do schroniska PTTK na Hali Ornak, którego jest patronem

Pomnik Walerego Goetla
Kraków ul. Kościuszki 38
Przystań wioślarska AZS

Walery Goetel (ur. 14 kwietnia 1889 w Suchej Beskidzkiej, zm. 6 listopada 1972 w Krakowie) – polski geolog, ekolog i paleontolog, profesor, działacz społeczny.

Życiorys

Po ukończeniu w 1907 r. Gimnazium św. Anny w Krakowie studiował geologię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Wiedeńskim. W 1913 roku doktoryzował się z dziedziny geologii i paleontologii na Uniwersytecie w Wiedniu, w 1916 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim. Do roku 1920 pracował jako wykładowca na Uniwersytecie Jagiellońskim, później został profesorem zwyczajnym geologii ogólnej i paleontologii. Od 1929 pełnił obowiązki prodziekana, a od 1932 dziekana Wydziału Górniczego AGH. W 1935 roku został prorektorem, a cztery lata później rektorem uczelni (do 1951).

Naukowo zajmował się badaniem budowy geologicznej Tatr, był współtwórcą przygranicznych parków narodowych (Tatrzańskiego, Pienińskiego oraz Babiogórskiego). Był również pasjonatem geografii politycznej, czynnie włączył się w polsko-czechosłowacki spór o przebieg granicy w Tatrach, czemu dał wyraz w trzech publikacjach: O Jaworzynę (1922), Szkic przebiegu sprawy Jaworzyny (1925) i Spór o Jaworzynę a Park Narodowy Tatrzański (1925). Interesował się też kwestią mniejszości narodowych w Karpatach, szczególnie Łemków (O Łemkowszczyźnie, 1935).

Walery Goetel afisz, 1938 r.

Był twórcą nowej gałęzi nauki – sozologii, która łączy w sobie problematykę ochrony przyrody z racjonalnym użytkowaniem jej zasobów.

Odbył wiele podróży naukowych (po krajach europejskich, Kaukazie, Islandii, Afryce, Azji Zachodniej i Południowej). Wspomnienia Walerego Goetla z podróży po ZPA można przeczytać w książce: Ze wspomnień podróżników (1958).

Od 1940 pozostawał członkiem Stronnictwa Demokratycznego. Z jego ramienia znalazł się w roku 1945 w Krajowej Radzie Narodowej oraz w polskiej delegacji na konferencji poczdamskiej jako rzeczoznawca.

Doktor honoris causa AGH (1960)^[1], Akademii Górniczej w Ostrawie (1950) i Politechniki Krakowskiej (1970)^[2]. Członek Polskiej Akademii Nauk. W 1983 roku został patronem powołanej przez SD Fundacji im. prof. Walerego Goetla, która zajmowała się badaniem i promocją ochrony środowiska^[3].

Pochowany został w alei zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXVII-płn 1-1)^[4][5].

Grób prof. Walerego Goetla na Cmentarzu Rakowickim

Był bratem pisarza Ferdynanda Goetla.

Działalność społeczna

Od 1903 roku był członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego. Działał w Sekcji Turystycznej, Komisji do Robót w Tatrach, Komisji Przewodnickiej (w latach 1934–1935), a od 1913 roku w Sekcji Ochrony Tatr oraz Klubie Wysokogórskim. Od 1918 roku członek Zarządu Głównego PTT, wiceprzewodniczący (1919–1936 oraz 1947–1950) oraz prezes (1935–1947^[6]) tej organizacji. Po połączeniu PTT i PTK w Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w latach 1950–1972 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Turystyki Górskiej Zarządu Głównego PTTK, był zarazem członkiem Plenum ZG PTTK. Poświęcał czas głównie zagadnieniom turystyki górskiej i ogólnie górom^[7].

Na początku dwudziestolecia międzywojennego był kierownikiem sekcji wioślarskiej AZS Kraków, a na przełomie lat 20. i 30. prezesem całego AZS Kraków^[8].

Redaktor naczelny rocznika poświęconego górom „Wierchy” w latach 1928–1934 oraz 1947–1949, potem wchodził w skład Komitetu Redakcyjnego^[9].

Godności

17 grudnia 1950 podczas I Walnego Zjazdu PTTK otrzymał godność Członka Honorowego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.

W 1973 roku schronisku na Hali Ornak położonemu na Małej Polance Ornaczańskiej w górnej części Doliny Kościeliskiej w Tatrach Zachodnich nadano im. prof. Walerego Goetla. W 1973 roku został, także patronem Warszawskiego Klubu Górskiego PTTK (Warszawski Klub Górski im. prof. Walerego Goetla)

Walery Goetel był także członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego^[10].

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (22 lipca 1949)^[11]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
• Order Krzyża Grunwaldu II klasy
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[12]
• Złoty Krzyż Zasługi^[12] (czterokrotnie: po raz pierwszy 19 marca 1931^[13])
• Komandor Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)^[12]
• Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)

Wyróżnienia

• Wielki Srebrny Medal Société Nationale d’Acclimatation de France
• Międzynarodowa Nagroda im. Tienhovena Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Bonn
• Nagroda Fundacji im. Jurzykowskiego

Upamiętnienie

Jego nazwiskiem została nazwana ulica w Krakowie w dzielnicy Krowodrza, na osiedlu Cichy Kącik^[14].

Jest również patronem Warszawskiego Klubu Górskiego^[15].

Jest patronem Zespołu Szkół im. Walerego Goetla w Suchej Beskidzkiej.

Jego nazwiskiem został nazwany Lodowiec Goetla na Wyspie Króla Jerzego w archipelagu Szetlandów Południowych^[16].

Publikacje naukowe W. Goetla

• W. Goetel, 1917: Die Rhätische Stufe und der unterste Lias der subtatrischen Zone in der Tatra. Bulletin d’Académie des Sciences de Cracovie, Cl. Sci. math.-nat. A (1917), pp. 1–222.

Przypisy

Bibliografia

• Biogram na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego. pgi.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-09)].
• Henryk Wosiński, Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. Cz. 3: Udział Stronnictwa w pracach parlamentu PRL w latach 1944–1968 (red. Wiktoria Beczek), Warszawa 1969.
• Historia AGH

Linki zewnętrzne

• Lokalizacja grobu Walerego Goetla w OpenStreetMap