Wanda (1919)

Wanda
Ilustracja
Port w Pucku – bliźniaczy „Krakus” w prawym dolnym rogu
Klasaholownik portowy
Historia
StoczniaCrichton Vulkan, Åbo Finlandia
Wodowanie1919
Zamówiony dla  Finlandia
NazwaMielikki
 Marynarka Wojenna
NazwaWanda
Wejście do służby28 sierpnia 1920
Zatopiony1 września 1939
Los okrętuzłomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność55 t (pojemność 55 BRT?)
Długość17,8 m
Szerokość4 m
Napęd
1 maszyna parowa 120 KM, 1 śruba, 1 ster
Prędkość8 węzłów

Wanda – polski holownik portowy Marynarki Wojennej z okresu międzywojennego, jednostka bliźniacza holownika „Krakus”. Zbudowany w Finlandii w 1919 roku, został zakupiony przez Polskę z przeznaczeniem dla Marynarki Wojennej i wszedł do służby w 1920 roku. Zatopiony podczas II wojny światowej 1 września 1939 roku, następnie złomowany. Nazwę „Wanda” nosiły także inne statki.

Historia

„Wanda” została zakupiona razem z holownikiem „Krakus” przez polską Marynarkę Wojenną w Finlandii, dokąd wiosną 1920 roku udała się delegacja polskiego Departamentu dla Spraw Morskich w celu poszukiwania okrętów dla nowo powstałej floty[1]. Oprócz dwóch kanonierek, efektem wizyty stał się zakup dwóch nowych holowników portowych „Kylikki” i „Mielikki”, zbudowanych w 1919 roku w stoczni Crichton Vulkan w Åbo (Turku)[2]. Uprzednio Marynarka Wojenna posiadała jedynie dwa małe i starsze płaskodenne holowniki „Castor” i „Pollux”, nadające się tylko w ograniczonym zakresie do żeglugi przybrzeżnej[1]. Dwa nowe bliźniacze holowniki zakupiono 27 sierpnia 1920 roku od fińskiej firmy Nurminen w Åbo[2]. Podniesienie bandery i nadanie nazwy miało miejsce 28 sierpnia 1920 roku w Åbo, przy tym „Mielikki” otrzymał imię legendarnej Wandy[3]. Holownik nosił oryginalnie imię fińskiej bogini lasów Mielikki – w wielu polskich publikacjach nazwa ta jest błędnie zapisywana jako „Melikki”[a].

Opis

„Wanda” była niewielkim holownikiem portowym żeglugi przybrzeżnej[2]. Jej dane techniczne są jednak niepewne i w starszych publikacjach większość z nich była nieznana[4]. Według nowszej literatury długość całkowita wynosiła 17,1 metra, a szerokość 4 metry, zanurzenie natomiast pozostaje nieznane[5]. Starsze źródła podawały długość około 20 metrów[b]. Nie jest jasne, czy podawana wielkość jednostki – 55 ton – dotyczy nośności lub pojemności 55 BRT, wymienianych typowo jako parametry holowników cywilnych[c], czy wyporności, jak na ogół opisują ją publikacje poświęcone marynarce wojennej[d].

Napęd stanowiła maszyna parowa o mocy 120 KM, napędzająca pojedynczą śrubę napędową i pozwalająca na osiągnięcie prędkości do 8 węzłów[5].

Służba

Holowniki przybyły po niespełna 2 miesiącach do Polski i zostały przydzielone w październiku 1920 roku do Tymczasowej Przystani Marynarki Wojennej w Wolnym Mieście Gdańsku[2]. W 1921 roku zostały przydzielone do portu w Pucku, podporządkowane Dowództwu Obrony Wybrzeża w Pucku[6]. Elementem identyfikacyjnym „Wandy” były dwa paski na kominie („Krakus” miał jeden)[3]. Dzięki niewielkiemu zanurzeniu sprawdzały się na płytkich wodach Zatoki Puckiej i pomagały przy pogłębianiu wejścia do portu oraz przekopu Depka[6]. W połowie 1922 roku oba holowniki przebazowano do Gdyni, gdzie rozpoczęto budowę portu wojennego[6]. Podporządkowano je wówczas Dowództwu Floty i Stacji Nadbrzeżnej Gdynia[3]. W 1936 roku „Wanda” podporządkowana została Dowództwu Obrony Wybrzeża Morskiego, nadal bazując w Gdyni[6].

W chwili wybuchu II wojny światowej holownik podporządkowany był Dowództwu Obrony Wybrzeża z siedzibą w Helu[7]. 1 września 1939 roku „Wanda” została zatopiona z całą załogą przed godziną 14 w nalocie niemieckich bombowców nurkujących Junkers Ju 87 z dywizjonu IV/LG1 na port wojenny na Oksywiu[8][9]. Po zdobyciu Oksywia, wrak został podniesiony i zezłomowany przez Niemców[10].

Uwagi

  1. ↑ Prawidłowe brzmienie nazwy „Mielikki” w: Piaskowski 1996 ↓, s. 57 i Borowiak 2016 ↓, s. 12; błędna forma „Melikki” m.in. w Pertek 1976 ↓, s. 587 i Danielewicz 1998 ↓, s. 40.
  2. ↑ Długość 20 m w: Piaskowski 1996 ↓, s. 57, „około 20 m” w: Pertek 1976 ↓, s. 587, „poniżej 20 m” w: Piwowoński 1989 ↓, s. 286.
  3. ↑ Pojemność 55 BRT podawana jest w: Borowiak 2016 ↓, s. 12.
  4. ↑ Wyporność 55 ton w: Pertek 1976 ↓, s. 587, Piwowoński 1989 ↓, s. 286, Piaskowski 1996 ↓, s. 57.

Przypisy

  1. ↑ a b Borowiak 2016 ↓, s. 11.
  2. ↑ a b c d Borowiak 2016 ↓, s. 11-12.
  3. ↑ a b c Danielewicz 1998 ↓, s. 39-40.
  4. ↑ Pertek 1976 ↓, s. 587.
  5. ↑ a b Danielewicz 1998 ↓, s. 40Borowiak 2016 ↓, s. 12,
  6. ↑ a b c d Borowiak 2016 ↓, s. 12-13.
  7. ↑ Danielewicz 1998 ↓, s. 41.
  8. ↑ Borowiak 2016 ↓, s. 30.
  9. ↑ Jürgen Rohwer, Gerhard Hümmelchen, Chronik des Seekrieges 1939-1945: 1939 August / September (dostęp 30-09-2019)
  10. ↑ Borowiak 2016 ↓, s. 58.

Bibliografia

  • Mariusz Borowiak: Okręty pomocnicze cz. 3. Warszawa: Edipresse Polska, 2016, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939. Tom 101. ISBN 978-83-7945-632-1.
  • Waldemar Danielewicz. Holowniki Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1920-1997. „Morza, Statki i Okręty”. 5/1998. III (12), październik-grudzień 1998. ISSN 1426-529X. 
  • Jerzy Pertek: Wielkie dni małej floty. Wyd. 8. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1976, s. 586.
  • Stanisław M. Piaskowski: Okręty Rzeczypospolitej Polskiej 1920–1946. Album planów. Warszawa: Lampart, 1996, seria: Barwa i Broń. ISBN 83-900217-2-3.
  • Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
  • Maciej Neumann: Flota II Rzeczypospolitej i jej okręty. Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2013. ISBN 978-83-7565-309-0.
Okręty i jednostki pomocnicze Marynarki Wojennej 1918-1939
Hulki, okręty-bazy i tendry
Okręty hydrograficzne
Okręty-cele
Pomocnicze zbiorniki ropy
Transportowce
Holowniki
Ścigacze i motorówki strażnicze

Media użyte na tej stronie

Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Naval Ensign of Poland.svg
Bandera wojenna Rzeczypospolitej Polskiej. Oparta na Image:Flag of Poland (state).svg. Zgodnie z decyzją podjętą w tym głosowaniu, symboliczne użycie polskiej flagi/godła powinno być oparte o uproszczone kolory HTML: white (#ffffff) i crimson (#dc143c).
OORP Pomorzanin Haller Pilsudski Puck.jpg
Port w Pucku. Pośrodku, zacumowany przy nabrzeżu, stoi okręt hydrograficzny ORP "Pomorzanin", obok niego z prawej kanonierka ORP "Generał Haller". W tle kanonierka ORP "Komendant Piłsudski".