Wanda Dynowska

Wanda Dynowska (także: Umadevi, czyli Bogini Uma, Świetlista Dusza) (ur. 30 czerwca 1888 w Petersburgu, zm. 20 marca 1971 w Mysore) – polska pisarka, tłumaczka, działaczka społeczna, popularyzatorka teologii i filozofii hinduizmu w Polsce. Ambasadorka kultury indyjskiej i polskiej, karma jogini, założycielka i organizatorka Biblioteki Polsko-Indyjskiej.

Życiorys

Młodość

Była córką adwokata Eustachego i Heleny z Sokołowskich. Dzieciństwo i lata młodzieńcze spędziła w rodowym majątku ziemskim Istalsno, koło miasteczka Lucyn w Inflantach Polskich. Otrzymała wszechstronne wykształcenie, opanowała biegle język francuski, język włoski, język hiszpański, język łotewski i język rosyjski. Studiowała romanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz na Uniwersytecie w Lozannie. Interesowała się teozofią, co skierowało ją do zapoznania się z kulturą i religią Indii oraz kwestią reinkarnacji.

Działalność teozoficzna i społeczna

W roku 1919, w Warszawie rozpoczęła starania o utworzenie Polskiego Towarzystwa Teozoficznego. W Paryżu poznała hinduskiego teologa Krishnamurtiego i pod jego wpływem pozostała do końca życia. Od 1921 była redaktorką „Przeglądu Teozoficznego” (potem „Myśl Teozoficzna” i „Biuletyn Teozoficzny”); publikowała wiele własnych prac oraz tłumaczeń literatury anglojęzycznej. W 1923 została sekretarzem generalnym Polskiego Towarzystwa Teozoficznego. Wygłaszała odczyty w wielu miastach Polski, inicjowała powstanie spółdzielczego wydawnictwa „Adyar”, dokonała licznych przekładów zachodnioeuropejskiej literatury teozoficznej. Tak jak większość polskich teozofów, Dynowska popierała marszałka Piłsudskiego. Założyła organizację Służebników Polskich, działających na rzecz spraw kulturalnych i społecznych. W 1926 roku w czasie przewrotu majowego Służebnicy należeli do najbardziej oddanych kurierów Piłsudskiego.

Wanda Dynowska jest autorką tezy o niesprzeczności idei reinkarnacji z chrześcijaństwem lub innymi religiami abrahamicznymi. Warunkiem jest odrzucenie części dogmatów, zwłaszcza o boskości postaci ludzkich w tym odrzucenie bezpośredniego stwierdzenia boskości Jezusa. Idee te opublikowała w książce Czy tylko raz żyjemy na ziemi: Rzecz o reinkarnacji^[1]. W książce tej autorka opisuje również sytuacje i zdarzenia, które według niej są dowodami na istnienie reinkarnacji.

Działalność w Indiach

Po śmierci Piłsudskiego, jesienią 1935 Dynowska wyjechała do Indii, do aśramy Ramany Maharshiego i tam pozostała na długie lata.

Była zafascynowana nauką Maharshiego, a później ideami Mahatmy Gandhiego i została jego bliską współpracownicą. Włączyła się w działalność na rzecz niepodległości Indii. Uczestniczyła w spotkaniach z różnymi hinduskimi środowiskami, przemawiała m.in. na temat miłości ojczyzny i wpajania jej w serca dzieci, uczyła dostrzegania wielkości Indii.

Coraz głębiej poznawała duchowość hinduizmu, poznała jogę i wielu jej wybitnych przedstawicieli. Inny wybitny działacz polsko-indyjski Maurycy Frydman (1901-1976) wprowadzał Dynowską w wiele spraw ich drugiej ojczyzny, inspirując ją do podjęcia szeregu ważnych przedsięwzięć.

Tę działalność przerwał wybuch II wojny światowej. Dynowska podjęła nieudaną z powodu trudności wizowych próbę powrotu do Polski i musiała wrócić do Indii.

Po powrocie do Indii za radą Ramany Maharshiego zabrała się do tłumaczenia Bhagawad Gity, najświętszej księgi hinduistów. W czasie trzech lat pracy dla konsulatu polskiego w Bombaju odkładała ¾ swoich zarobków i te oszczędności były pierwszym kapitałem Biblioteki Polsko-Indyjskiej, założonej w 1944.

Organizowała pomoc dla Polaków, którzy zdołali wyjechać z Armią Andersa z ZSRR i przez Iran dotarli do Indii. W ciągu pięcioletniego pobytu uchodźców w Indiach była częstym gościem w osiedlach polskich, szczególnie w obozie Valivade koło miasta Kolhapur. Odczyty, które tam wygłaszała, cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem^[2].

Rozwijała swą działalność we współpracy z wybitnym poetą hinduskim Harischadra Bhattem, tłumaczem literatury polskiej. W prasie indyjskiej publikowała artykuły informujące indyjskie społeczeństwo o sprawach polskich. Zorganizowała zespół regionalny, który odbył tournée po południowych Indiach.

Na przełomie lat 40. i 50. XX w. Dynowska zerwała wszystkie formalne związki z organizacjami, do których wcześniej należała, m.in. z Towarzystwem Teozoficznym.

Dynowska po II wojnie światowej odwiedziła Polskę dwukrotnie: w 1960 i 1969. W jej obszernej korespondencji wiele jest wyrazów tęsknoty za krajem i żywego zainteresowania sprawami Polaków. Zarówno pierwsza, jak i druga wizyta trwały po kilka miesięcy, wygłosiła w ich trakcie dziesiątki odczytów i odbyła setki spotkań. Mówiła m.in. o Gandhim, Krishnamurtim i Śri Ramanie Maharshim. Spotkała się z życzliwym przyjęciem i dużym zainteresowaniem.

Działalność na rzecz Tybetu

W sierpniu 1960 przyjął Dynowską na audiencji biskup Karol Wojtyła, któremu ofiarowała wydane przez siebie tomy Antologii Indyjskiej. Ponowna audiencja miała miejsce w listopadzie 1969, kiedy przedstawiła mu rozpaczliwe położenie narodu tybetańskiego. Kardynał wyraził swe głębokie współczucie i obiecał odprawić mszę w intencji pomordowanych i żyjących Tybetańczyków. Już wówczas stwierdziła: „Kardynał Wojtyła będzie pierwszym słowiańskim papieżem”^[3].

W 1960 Dynowska postanowiła pracować wśród dzieci tybetańskich, które w czasie inwazji chińskiej i przeprawy przez Himalaje utraciły rodziców. Wyjechała na północ Indii do himalajskiej miejscowości Dharamsala (siedziby Dalaj Lamy i dużego skupiska Tybetańczyków) i tam organizowała pomoc (dożywia, wykłada język angielski i inne przedmioty w szkołach, szyje sukienki i wyprawki do szkół, znajduje szkoły i miejsca w internatach dla młodzieży w różnych ośrodkach Indii i poza ich granicami; dla znacznej grupy zdobywa stypendia, m.in. szwajcarskie. Pozostaje w stałym kontakcie z Dalaj Lamą i jego otoczeniem.) Z biegiem lat coraz więcej czasu poświęcała kulturze i oświacie tybetańskiej.

W 1970 zdrowie Dynowskiej załamało się; przeniosła się do rzymskokatolickiego klasztoru w Mysore. Gdy nastąpiło znaczne pogorszenie, Dynowska odmówiła przyjmowania leków. 20 marca 1971 wysłuchała katolickiego nabożeństwa i przyjęła komunię, a następnie ubrana w odświętne karminowe sari, przybrawszy klasyczną pozycję medytacyjną, zapadła w trans. Zmarła przed północą tego samego dnia.

Zgodnie z jej ostatnią wolą tej samej nocy jej zwłoki Tybetańczycy zabrali do Bylakuppe, gdzie zostały spalone a lamowie, przy współudziale tamtejszej społeczności, dokonali obrzędów pogrzebowych. Jej symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 155b-4-13)^[4]

Ku pamięci Wandy Dynowskiej zbudowano w pobliżu Bylakuppe stupę Tenzin Chodon (takie nosiła tybetańskie imię). Wydano też drukiem krótkie wspomnienie z jej podobizną Ku pamięci Umadevi, z podtytułem: Broszura wydana ku wiecznej i serdecznej pamięci o Umadevi została przygotowana i wydana przez jej chłopców i dziewczęta z Tybetu oraz wydrukowana przy łaskawej pomocy przyjaciół Umadevi z Madrasu.

Mottem Dynowskiej było: Pokazać duszę Polski Indiom, choćby małej garstce ludzi żywych i otwartych... Pokazać duszę Indii Polakom, choćby nielicznym, szerokim i pozbawionym rasowych i religijnych przesądów, którzy kochają człowieka bez względu na to, jaką część świata zamieszkuje, którzy szanują i cenią twórczą myśl ludzką, bez względu na formy i symbole, w jakich się wyraża – oto jeden z głównych celów mego wieloletniego przebywania w Indiach.

Zobacz też

• Janina Karasiówna

Przypisy

Bibliografia

• Kazimierz Tokarski, O Wandzie Dynowskiej-Umadevi.
• Tadeusz Margul, Wanda Dynowska – wielka ambasadorka kultury polskiej.
• Ryszard Sawicki, Gdzie się Ganges toczy.
• Ewa Dolińska, Świetlista Dusza (Orzeł Biały-Na Antenie, październik 1981).
• Gandhi, aszramy i Tybetańczycy. Wywiad z Wandą Dynowską, „Tygodnik Powszechny” 1969.

Linki zewnętrzne

• Kazimierz Tokarski O Wandzie Dynowskiej-Umadevi
• Grażyna Jurkiewicz Wanda Dynowska Umadevi (1888–1971)
• Julian Manning The Forgotten Polish Woman Who Counseled Mahatma Gandhi and the Dalai Lama