Wanda Langiertówna

Wanda Langiertówna (Langertówna)
Muchołapska
Data i miejsce urodzenia

3 sierpnia 1898
Łuck

Data śmierci

4 lipca 1919

Przebieg służby
Lata służby

1918–1919

Formacja

Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe1.jpg Polska Organizacja Wojskowa

Stanowiska

wywiadowczyni, komendantka oddziału żeńskiego w Kijowie

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie)

Wanda Maria Langiertówna (Langertówna), ps. Muchołapska (ur. 3 sierpnia 1898 w Łucku, zm. 4 lipca 1919 prawdopodobnie w Winnicy) – polska działaczka niepodległościowa, wywiadowczyni Polskiej Organizacji Wojskowej, komendantka oddziału żeńskiego w Kijowie, dama Orderu Virtuti Militari[1][2][3][4][5][6].

Życiorys

Urodziła się w rodzinie Konstantego[3] i Emilii z d. Laskowska[5]. W latach 1912–1914 uczyła się w prywatnej szkole Antoniny Walickiej w Warszawie[5][7]. Szkołę średnią ukończyła w Kijowie, zdając w 1916 maturę przy tamtejszym gimnazjum męskim[6]. W tym samym roku wstąpiła na wydział medyczny uniwersytetu w Kijowie. Należała do prawicowej organizacji młodzieży „Polonia”[5]. Podczas pobytu w Kijowie działała również w ramach Związku Młodzieży Polskiej „Zet”[6].

W kwietniu 1918 została zaangażowana do pracy w KN III POW w Kijowie[1]. Używała pseudonimu Muchołapska[2]. Ukończyła kurs wywiadowczy POW (wraz z Natalią Iżykiewiczówną, Jadwigą i Marią Maciszewskimi, Wandą Pigłowską, Natalią Radziejowską, Marią Wittekówną, Jadwigą Rogalewiczówną i Marią Chojecką), a potem podoficerski. Została sekcyjną POW, a potem kierowniczką wywiadu POW w Kijowie. Prowadziła kursy dla plutonu kobiet[1]. Jej przykład zachęcił do wstępowania do POW wiele kobiet[8].

W lipcu 1918 po rozłamie między Centrala Młodzieży Narodowej a Komendą Główną POW była jedną z 3 kobiet w kijowskiej „Polonii”, która nie wystąpiła z POW. Pozostałe, które złamały rozkaz, to Wanda Baraniecka i Halina Nowacka[1].

W listopadzie 1918 Langertówna zrezygnowała z wyjazdu do oddziałów polskich walczących z bolszewikami pod Brodami. Została w Kijowie na rozkaz ppłk. Leopolda Lisa-Kuli. W końcu grudnia 1918 została komendantką placu w Kijowie. Nadal prowadziła akcje wywiadowcze wśród sztabów i oddziałów bolszewickich w Kijowie. Wchodziła na teren sowieckich koszar, częstowała żołnierzy papierosami i podczas rozmowy wyciągała od nich potrzebne informacje. Jej działania wzbudzały zainteresowanie bolszewickich komisarzy, ale ostrożna, uniknęła aresztowania[1]. Informacje przekazywała Wydziałowi Wojskowemu KN III. Od marca 1919 prowadziła działalność wywiadowczą i kurierską na terenie Ukrainy[9][10]. W marcu 1919 ruszyła na front. Miała pieszo przejść Kijowa przez Korosteń i Samy do Kraju, a następnie nawiązać utraconą łączność z Dowództwem Naczelnym Wojska Polskiego. Akcję podjęła podczas roztopów, dodatkowo zbierając materiał wywiadowczy dla Dowództwa Grupy Kowelskiej Wojska Polskiego. Potem wysłano ją do Warszawy z raportami KN III. Następnie na prośbę Oddziału II ND WP została przydzielona do Oddziału II w Łucku jako wywiadowczyni. Wzięła z Łucka kurierkę, co pozwoliło na przywrócenie łączności KN III POW z Krajem. Kilkanaście razy przechodziła front bolszewicki. W lipcu 1919, wysłana z pieniędzmi do Kijowa, została schwytana przez bolszewickiego komisarza. Kilka dni po aresztowaniu rozstrzelano ją[1] prawdopodobnie w więzieniu w Winnicy[6][9].

Pośmiertnie, za działalność w POW odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych[6][9].

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Wanda Langertówna [dostęp 2022-03-04] (pol.).
  2. ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2022-03-04].
  3. ↑ a b Wojskowe Biuro Historyczne, wbh.wp.mil.pl [dostęp 2022-03-04].
  4. ↑ Komenda Naczelna 3 P.O.W., „Wołyń”, 4 (19 (175)), crispa.uw.edu.pl, 1936, s. 5–6 [dostęp 2022-03-04].
  5. ↑ a b c d e Piotr Bauer, Bogusław Polak, Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. Słownik biograficzny, wyd. 1, t. 2, Koszalin: Wydawn. Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej, 1991, ISBN 83-900510-0-1, OCLC 30816798 [dostęp 2022-03-04].
  6. ↑ a b c d e Michał Polak, Najdzielniejsi z dzielnych, „Kombatant”, Warszawa: Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, listopad 2008, s. 24–25, ISSN 0867-8952, OCLC 723922834 [dostęp 2022-03-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-06].
  7. ↑ Joanna Niklewska, Młodzież szkół średnich w Warszawie u progu I wojny światowej, docplayer.pl [dostęp 2021-04-16].
  8. ↑ Ignacy Ziemiański, Praca kobiet w P.O.W. Wschód, 1933 [dostęp 2022-03-04] (pol.).
  9. ↑ a b c d Tomasz Piskorski, Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego młodzieży narodowej, Warszawa: Związek Seniorów O.M.N. i Z.P.M.D., 1936, s. 35, OCLC 891299533.
  10. ↑ Stanisława Sikorska, W kijowskiej czrezwyczajce, „Kobieta Współczesna”, 2 (45), Warszawa : Emilia Grocholska, 4 listopada 1928, s. 4 [dostęp 2022-03-05].
  11. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-06].
  12. ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości oraz Medalu Niepodległości, isap.sejm.gov.pl [dostęp 2022-03-04].

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1920) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920) nadany dwukrotnie.
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe1.jpg
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe