Wanda Leopold

Wanda Leopold

„Wanda”

Wanda Leopold, portret
Imię i nazwisko urodzenia	Wanda Jadwiga Iwanowska
Data i miejsce urodzenia	13 października 1920 Warszawa
Data i miejsce śmierci	8 października 1977 Gdańsk
Miejsce spoczynku	Warszawa

Wanda Jadwiga Leopold (ur. 13 października 1920 w Warszawie, zm. 8 października 1977 w Gdańsku) – polska polonistka, krytyk literacki, socjolog kultury, afrykanistka, doktor nauk społecznych, porucznik AK, działaczka opozycji demokratycznej.

Życiorys

Córka Jerzego Iwanowskiego (ministra i senatora II RP) i Kazimiery z Ziemięckich. W 1938 ukończyła Gimnazjum Jawurkówny i Kowalczykówny (tzw. Szkoła na Wiejskiej). W latach 1938–1939 studiowała prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie studiów działała w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, gdzie poznała swego późniejszego męża, Stanisława Leopolda. Pracowała społecznie w redakcji pisma ZPMD „Przemiany”, pisywała artykuły również do „Czerwonych Tarcz” (pismo ZPMD dla młodzieży szkół średnich). W czasie wojny rozpoczęła studia na Wydziale Polonistyki tajnego Uniwersytetu Warszawskiego (1940–1944). Zaprzyjaźniła się wtedy z Tadeuszem Borowskim.

Od początku okupacji działała w założonej przez Stanisława Leopolda organizacji PET (1939–1943), a w jego ramach w Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” jako kierowniczka jednej z grup dziewczęcych Okręgu Południe (Mokotów) i grupy w Leśnej Podkowie. Wiosną 1940 wzięła ślub ze Stanisławem Leopoldem, w 1943 urodziła córkę Joannę (zm. 1945). Od 1943 działała w Armii Krajowej (ps. „Wanda”), była kolporterką i łączniczką wyjazdową na cały kraj w VI Oddziale KG AK (Biuro Informacji i Propagandy, kolportaż krajowy).

W powstaniu warszawskim walczyła w Śródmieściu również jako kolporterka i łączniczka VI Oddziału KG AK. 25 sierpnia 1944 na Starówce zginął jej mąż, dowodzący 1. kompanią batalionu „Parasol”. Po wojnie podjęła pracę w Instytucie Zachodnim w Toruniu. Po śmierci córki wróciła do Warszawy. W 1946 ukończyła studia polonistyczne na UW pod kierunkiem prof. Juliana Krzyżanowskiego i rozpoczęła asystenturę na polonistyce na Uniwersytecie Wrocławskim (1946–1948).

Po powrocie do Warszawy pracowała w Instytucie Badań Literackich PAN (1948–1952). Zaczęła publikować jako krytyk literacki w „Kuźnicy” i „Nowej Kulturze”, pisała też słuchowiska dla dzieci. W redakcji „Kuźnicy” poznała malarza Kajetana Sosnowskiego, z którym pozostawała w związku do końca życia. W 1953 wstąpiła do Związku Literatów Polskich.

W latach 1960–1964 była kierowniczką Redakcji Polskiej Literatury Współczesnej w wydawnictwie PIW. Od 1964 do emerytury w 1976 pracowała w Pracowni Zagadnień Społecznych i Kulturalnych Afryki Współczesnej PAN, gdzie w 1968 obroniła pracę doktorską „Społeczno-kulturalne przeobrażenia Afryki Współczesnej w świetle narodzin i rozwoju powieściopisarstwa Nigerii” pod kierunkiem prof. dra hab. Józefa Chałasińskiego. W tym okresie opracowała antologie współczesnej poezji afrykańskiej oraz afrykańskiej epiki, tłumaczyła i propagowała też utwory afrykańskich twórców.

Napisała około 130 opublikowanych w prasie literackiej, socjologicznej i afrykanistycznej artykułów, recenzji i wspomnień. W lutym 1968 brała udział w przygotowaniu nadzwyczajnego zebrania Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich w sprawie protestu przeciwko zdjęciu przez cenzurę granego w warszawskim Teatrze Narodowym przedstawienia „Dziadów” w reżyserii Kazimierza Dejmka. Od tego czasu była inwigilowana przez Służbę Bezpieczeństwa. W styczniu 1976 roku podpisała list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej^[1]. W 1976 napisała list do Sejmu w sprawie powołania komisji do wyjaśnienia zajść z Radomia i Ursusa, rozpoczęła też współpracę z Komitetem Obrony Robotników.

Zmarła w październiku 1977 po wypadku samochodowym pod Starogardem Gdańskim.

Rodzina

Jej stryjami byli: Wacław Iwanowski – białoruski społecznik i polityk, Tadeusz Iwanowski (Tadas Ivanauskas) – profesor biologii Uniwersytetu Kowieńskiego oraz wileński adwokat Stanisław Iwanowski. Jej wujem był Bronisław Ziemięcki – przedwojenny minister i prezydent Łodzi.

Miała dzieci: Joannę (ur. 1943, zm. 1945) ze Stanisławem Leopoldem oraz Honoratę – matematyczkę i profesor nauk ekonomicznych (ur. 1950) i Marcina – aktora, reżysera i poetę (ur. 1952) z Kajetanem Sosnowskim.

Główne publikacje

• Wanda Leopold, Maria Konopnicka, Warszawa : Wiedza Powszechna, 1954 (Wyd. 2. popr. i uzup. 1956).
• Wspomnienia w: Z dziejów podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego, wspominają Tadeusz Kotarbiński [et. al.] Warszawa, Iskry, 1961.
• Wanda Leopold, O literaturze Czarnej Afryki. – Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973.
• Myślę, że jestem... : o Stanisławie Jerzym Lecu / oprac. Wanda Leopold. – Kraków : Wydaw. Literackie, 1974.
• „Wspomnienie o nieznajomej” w: Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej / [Wacław Barcikowski et al.]. – Warszawa : Czytelnik, 1965.
• Antologia poezji afrykańskiej / oprac. Wanda Leopold, Zbigniew Stolarek; wprowadzenie Zbigniew Stolarek; [tł. Mikołaj Bieszczadowski et al.; noty biograficzne Wanda Leopold]. – Warszawa : Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1974.
• Eposy czarnej Afryki / wybór, wstęp i przypisy Wanda Leopold; przekł. tekstów: Ewa Fiszer, Zbigniew Stolarek. – Warszawa : Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1977.
• Wspomnienia w: W kręgu Bolesława Srockiego. Ludzie „Petu”. Relacje - wspomnienia - polemiki. – Gdańsk : Muzeum II Wojny Światowej, 2016.

Przypisy

Bibliografia

• Wanda Czeczerda, wywiad z 8 stycznia 2007 r. w Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego, http://ahm.1944.pl/Wanda_Czeczerda, dostęp 16.07.2015
• Grzegorz Mazur, Biuro Informacji i Propagandy Służby Zwycięstwu Polski-Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej 1939–1945. – Warszawa : Instytut Wydawniczy „Pax”, 1987, ISBN 83-211-0892-X
• Tadeusz Borowski, Profesorowie i studenci [w:] Wspomnienia, wiersze, opowiadania / Tadeusz Borowski; [posłowie, wybór i il. Tadeusz Drewnowski], Wyd. 2. Warszawa : Państ. Instytut Wydawniczy, 1977
• Wanda Leopold w: Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Suplement, red. Naukowy Piotr Rozwadowski, Warszawa : Bellona; Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2009, ISBN 978-83-11-11579-8
• Ryszard Matuszewski, Alfabet. Wybór z pamięci 90-latka, hasło „Wanda Leopold”, Warszawa : „Iskry”, 2004. ISBN 83-207-1764-7
• AndrzejA. Friszke AndrzejA., Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn: Aneks, 1994, ISBN 1-897962-03-7, OCLC 835776607 .
• Konrad Rokicki, Literaci. Relacje między literatami a władzami PRL w latach 1956–1970. – Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2011. ISBN 978-83-7629-281-6
• Jan Józef Lipski, Komitet Obrony Robotników KOR : Komitet Samoobrony Społecznej. – Wyd. 3 krajowe. Gliwice : Wydawnictwo Głos Śląsko – Dąbrowski, 1988
• Honorata Sosnowska, „Wspomnienie. Wanda Leopold i Kajetan Sosnowski”, „Gazeta Stołeczna. Warszawski dodatek do „Gazety Wyborczej”, 7.01.2008

Linki zewnętrzne

• Iwanowscy herbu Rogala