Wanda Pełczyńska

Wanda Izabela Pełczyńska

Data i miejsce urodzenia	6 stycznia 1894 Portoryko
Data i miejsce śmierci	5 września 1976 Londyn, Wielka Brytania
Poseł na Sejm IV kadencji (II RP)
Okres	od 4 października 1935 do 13 września 1938
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
Odznaczenia

Grób Krzysztofa Pełczyńskiego, w którym leżą również jego rodzice, Tadeusz i Wanda Pełczyńscy na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Wanda Izabela Pełczyńska z Filipkowskich, ps.: „Brzeziewiczówna”, „Makryna” (ur. 6 stycznia 1894 w Portoryko, zm. 5 września 1976 w Londynie) – działaczka niepodległościowa, publicystka, posłanka na Sejm IV kadencji (1935–1938) w II Rzeczypospolitej.

Życiorys

Urodziła się 6 stycznia 1894 w Puerto Rico jako córka inżyniera kolejowego i działacza niepodległościowego Józefa Filipkowskiego i Zofii z Jaxa-Kwiatkowskich^[1][2]. Jej braćmi byli żołnierz Legionów Polskich, architekt Stanisław Filipkowski (1896–1964) i inżynier dróg i mostów Włodzimierz (1898–1974)^[3]. Ukończyła prywatną szkołę średnią M. Łojki i Kursy Pedagogiczne Jana Miłkowskiego w Warszawie^[1]. W latach 1912–1914 odbyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim^[1][2].

W czasie studiów należała do „Zarzewia” oraz Pilskich Drużyn Strzeleckich, w których ukończyła kurs podoficerski, W 1914 była komendantką żeńskiego oddziału sanitarnego PDS. Członkini kierownictwa krakowskiego okręgu PDS. Była członkinią „Znicza” i Legii Niepodległości w tej ostatniej była członkinią kierownictwa w Warszawie. Uczestniczyła także w pracach tajnego skautingu, organizując żeńskie patrole skautowe w Kielcach^[1].

Po wybuch I wojny światowej od 1914 roku była kurierką I Brygady Legionów Polskich do kierownictwa Polskiej Organizacji Wojskowej w Warszawie^[1]. Po ostatecznym wyparciu Rosjan z Królestwa osiedliła się na stałe w Kielcach, gdzie w latach 1915–1918 była nauczycielką w szkołach średnich. Organizatorka a potem przewodnicząca koła kieleckiego Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego (1915–1918)^[2]. Prezeska Zarządu Okręgu Kieleckiego LK PW (1916–1918) oraz członkini Prezydium Naczelnego Zarządu Ligi (VI 1917–IV 1918). Członkini prezydium Narodowej Rady Okręgowej Ziemi Kieleckiej i redakcji jej organu „Ziemia Kielecka” (1915–1917). Była także przedstawicielką LK PW we władzach Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Kielcach^[2]. Od lutego 1915 członkini POW, była m.in. wchodziła w skład komendy Okręgu VI (kieleckiego) gdzie kierowała Pocztą POW^[2].

Uczestniczka wojny polsko-bolszewickiej. W 1919 roku była komendantką kurierek Frontu Litewsko-Białoruskiego, następnie komendantką główną Wydziału Instruktorek Oświatowych przy Naczelnym Dowództwie Armii^[1]. Po 1920 roku pracowała jako nauczycielka w Seminarium Nauczycielskim w Warszawie, w latach 1923–1927 była redaktorką naczelną „Bluszczu”, następnie, w latach 1927–1931 redaktorką „Kobiety Współczesnej”, a w okresie 1927–1934 - współredaktorką „Młodej Matki” oraz tomów wspomnień Wierna służba... 1910–1915 (1927) i Służba Ojczyźnie... 1915–1918 (1929).

Od 1932 roku mieszkała z mężem w Wilnie. Była członkinią zarządu sekcji polskiej FIDAC, członkinią zarządu Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny^[4][1]. Politycznie była związana z BBWR. W 1934 roku była matką chrzestną polskiego transatlantyka MS Piłsudski, bliźniaczego statku MS Batorego.

W wyborach parlamentarnych w 1935 roku została wybrana do Sejmu IV kadencji (1935–1938) 12 360 głosami z okręgu nr 46, obejmującego obwody III, IV i V Wilna. W kadencji tej pracowała w komisjach: oświatowej, pracy i spraw zagranicznych^[5][6].

Podczas II wojny światowej od przełomu lat 1939/1940 była związana ze ZWZ w Wilnie. Po okupacji Litwy przez Armię Czerwoną (15 czerwca 1940) została w lipcu 1940 aresztowana przez NKWD. Więziona na Łukiszkach do ataku Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 roku. Od jesieni 1941 przebywała w Warszawie^[1]. Pracowała w Biurze Informacji i Propagandy Armii Krajowej, od 1943 roku działała w VII Oddziale Komendy Głównej AK. W czasie Powstania Warszawskiego opiekowała się rannymi na trasie Warszawa-Milanówek, od listopada do grudnia 1944 roku pracowała w V Oddziale KG AK^[1].

Od jesieni 1945 roku przebywała na emigracji, mieszkała w Londynie. Była organizatorką i pierwszą prezeską Zjednoczenia Polek na emigracji (w 1946 roku), wspólnie z mężem w latach 1951–1959 prowadziła dom dla zasłużonych Polaków „Antokol” k. Londynu^[1]. W 1968 roku była kandydatką PPS do Rady Trzech.

Zmarła 5 września 1976 w Londynie. Po śmierci Wanda Pełczyńska została pochowana na cmentarzu Gunnersbury w Londynie. W listopadzie 1995 roku prochy jej i męża zostały przeniesione do grobu ich syna Krzysztofa w kwaterze Zgrupowania Pułku Baszta na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A26-2-15)^[7].

W 1955 roku Lidia Ciołkoszowa wspominała:

Życie prywatne

W 1923 wyszła za mąż za Tadeusza Pełczyńskiego, późniejszego generała i szefa sztabu Armii Krajowej. Mieli 2 dzieci: syn Krzysztof Pełczyński (1924–1944) – żołnierz pułku AK „Baszta”, zginął w powstaniu warszawskim; córka Maria Bobrowska była architektem w Londynie^[6].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1922)^[1]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (7 lipca 1931)^[9][6]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[1]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[10]
• Złoty Krzyż Zasługi^[6]

Przypisy

Bibliografia, linki

• Jan Hulewicz, Pełczyńska z Filipkowskich Wanda Izabela (1894–1976), Polski Słownik Biograficzny t. 25, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 566–568.
• Jerzy Z. Pająk, Filipkowska-Pełczyńska Wanda (1894–1976) [w:] Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2 pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009,s. 134–135.
• Pełczyńska Wanda Izabela 1894–1976 w bazie Biblioteki Sejmowej