Wanda Polaczkowa

Wanda Emilia Polaczkowa
Data i miejsce urodzenia4 kwietnia 1901
Drohobycz
Data i miejsce śmierci3 marca 1985
Warszawa
profesor
Specjalność: chemia organiczna
Alma MaterUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
UczelniaPolitechnika Warszawska
Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi

Wanda Emilia Polaczkowa z domu Bryda (ur. 4 kwietnia 1901 w Drohobyczu, zm. 3 marca 1985 w Warszawie) – polska chemik, profesor zwyczajny Politechniki Warszawskiej o specjalności chemia organiczna.

Życiorys

Młodość

Wanda Emilia Brydówna urodziła się 4 kwietnia 1901 w Drohobyczu, w rodzinie Piotra i Julii z Rotterów. Ukończyła gimnazjum klasyczne w Jaśle. Służyła w Ochotniczej Legii Kobiet[1]. Od 1921 studiowała na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Poznańskiego, w 1926 otrzymała tytuł doktora filozofii w dziedzinie chemii. Równolegle od 1924 była zatrudniona w charakterze asystentki na tym Wydziale. W 1927 jako stypendystka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wyjechała do Francji i przez rok zdobywała wiedzę pracując w Zakładzie Chemii Terapeutycznej Instytutu Pasteura pod kierunkiem Ernesta Fourneau, gdzie zajmowała się aminoalkoholami[2][3].

Po powrocie do kraju przeprowadziła się do stolicy, gdzie znalazła zatrudnienie prof. Ludwika Szperla w Zakładzie Chemii Organicznej Politechniki Warszawskiej. Od 1932 prowadziła również wykłady w Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1935 obroniła habilitację i uzyskała stypendium Funduszu Kultury Narodowej pozwalające na roczny pobyt w Kaiser Wilhelm Institut für Medizinische Forschung w Heidelbergu, gdzie pracowała w laboratorium prof. Richarda Kuhna, m.in. nad fosfatydami[4] i aminokwasami[5]. Wróciwszy do kraju zawarła związek małżeński z dr. inż. Marianem Polaczkiem, pracującym jako starszy asystent w Zakładzie Chemii Organicznej na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej. W 1939 została powołana na członkinię korespondencyjnego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.

Lata 1939–1945

Podczas II wojny światowej poza pracą zarobkową prowadziła tajne wykłady na Wydziale Lekarskim zakonspirowanego w Warszawie Uniwersytetu Poznańskiego i na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1940 podporucznik uzbrojenia rezerwy Marian Polaczek został zamordowany przez sowietów w Charkowie w ramach zbrodni katyńskiej[6]. Po powstaniu warszawskim Wanda Polaczkowa dostała się niewoli i skierowano ją na roboty do Wrocławia, gdzie przetrwała walki w ramach Festung Breslau ukrywając się w gruzach. Po przejściu frontu udało się jej przedostać do Warszawy, gdzie 15 kwietnia 1945 zgłosiła do pracy na Politechnice. Gdy 22 maja 1945 odbyło się posiedzenie Rady Wydziału Chemicznego prof. Wanda Polaczkowa była jednym z pięciu członków zasiadających w tej radzie.

Po 1945

Od roku akademickiego 1945/1946 Wanda Polaczkowa pełniąc funkcję zastępcy profesora kierowała Katedrą Chemii Organicznej (na tym stanowisku pracowała do 1971, kiedy przeszła w stan spoczynku). W 1948 uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, a dziewięć lat później zwyczajnego.

Dorobek naukowy

Profesor Wanda Polaczkowa uczestniczyła w pracach komisji Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Polski Komitet Normalizacyjny i Komitetu Badań Naukowych. Poza jedenastoma referatami, pięćdziesięcioma dwoma pracami naukowymi, opracowaniami i pozostałą bibliografią (m.in. opracowanie Polskie piśmiennictwo chemiczne z zakresu chemii organicznej i technologii chemicznej z 1951, praca zbiorowa Preparatyka organiczna z 1954, Kalendarz Chemiczny i inne) Wanda Polaczkowa była tłumaczką podręczników akademickich, monografii i opracowań. Do tej grupy należą m.in.:

  • Chemia organiczna, Arnold Frederic Holleman, Friedrich Richter (1946)
  • Preparatyka Organiczna, August J. Vogel (1964),
  • Chemia Organiczna”, John Dombrowski Roberts, Marjorie Constance Caserio (1969)
  • Chemia Organiczna. Reakcje, mechanizmy, budowa, Jerry March (1975).
Grobowiec Wandy Polaczkowej i Heleny Czarnodolowej na cmentarzu Powązkowskim

Trudno jest oszacować w pełni jej dorobek naukowy ponieważ konsekwentnie zabraniała umieszczania swoich personaliów w pracach, które tylko konsultowała merytorycznie i nie brała udziału w ich powstawaniu. Podobnie było z pracami, które stanowiły kontynuację prowadzonych przez nią badań i bazowały na jej doświadczeniach naukowych.

Zmarła 3 marca 1985 roku, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 62-1-1) we wspólnym grobie z mgr chemii Heleną Czarnodolową (1914–1985)[7][a].

Uwagi

  1. ↑ Na grobie Wandy Polaczkowej i Heleny Czarnodolowej znajduje się tablica upamiętniająca chemików zmarłych w latach 1939–1945, których miejsca pochówku były nieznane. Są tam wymienieni m.in. inż. Jadwiga Bobińska, dr Włodzimierz Czarnodola, prof. dr Tadeusz Kuczyński, prof. dr Roman Małachowski, prof. dr Stanisław Pilat, dr inż. Marian Polaczek, prof. dr Stanisław Przyłęcki, mjr dr Edmund Schmidt, prof. inż. Kazimierz Smoleński, por. dr Tadeusz Tucholski, ppłk inż. Zygmunt Wojnicz-Sianożęcki, por. dr Jan Wiertelak[7].

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 28. [dostęp 2021-07-03]. (Wanda Emilia Brydówna).
  2. ↑ Ernest Fourneau, Melle W. Brydowna. Action du chloral anhydre sur les aminoalcools et les éthers oxyamines à fonction aminée tertiaire. „Bull. Soc. chim. Fr., 4e série”. 43, s. 1023-1027, 1928. 
  3. ↑ Ernest Fourneau, Melle W. Brydowna. Aminophényl-aminoalcools. „Bull. Soc. chim. Fr., 4e série”. 47, s. 626-630, 1930. 
  4. ↑ Kuhn, Richard, Hausser, Isolde, Brydówna, Wanda. Dielektrische Eigenschaften und chemische Konstitution der Phosphatide. „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”. 68 (12), s. 2386-2388, 1935. DOI: 10.1002/cber.19350681241. 
  5. ↑ Kuhn, Richard, Brydówna, Wanda. Über die Einwirkung von Diazomethan auf Aminosäuren. „Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft”. 70 (6), s. 1333-1341, 1937. DOI: 10.1002/cber.19370700628. 
  6. ↑ Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 426. [dostęp 2017-03-01].
  7. ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: POLACZKOWA, CZARNODOLOWA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2017-02-28].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wanda Polaczkowa grób.JPG
Autor: Lukasz2, Licencja: CC0
Grób Wandy Polaczkowej na Cmentarzu Powązkowskim