Wanda Wyrobkowa-Pawłowska

Wanda Wyrobkowa-Pawłowska

ur. Wanda Cwajgenhaft

ps. Ewa, Krystyna, Wanda

Data i miejsce urodzenia	13 listopada 1912 Warszawa
Data i miejsce śmierci	31 października 1999 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	pedagog społeczny, nauczyciel akademicki
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	doktor nauk
Alma Mater	Wolna Wszechnica Polska
Pracodawca	m.in. WWP, UW, SGGW
Dzieci	Joanna Staręga-Piasek
Odznaczenia

Wanda Wyrobkowa-Pawłowska, pseudonimy: „Ewa”, „Krystyna”, „Wanda” (ur. 13 listopada 1912 w Warszawie jako Wanda Cwajgenhaft, zm. 31 października 1999 tamże)^[1][2] – polska pedagog, specjalistka w zakresie pedagogiki społecznej, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Warszawskiego i innych uczelni, działacz konspiracji antyhitlerowskiej, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.

Życiorys

Urodziła się jako Wanda Cwajgenhaft^[1]. Była córką Dawida Zweigenhafta, chemika^[3][1]. W 1931 ukończyła naukę w gimnazjum im. Marii Konopnickiej w Warszawie i podjęła studia w Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1935 została tam asystentem w Zakładzie Psychologii. Zaczęła wówczas publikować teksty naukowe, m.in. wspólnie z Heleną Radlińską. Tytuł magistra uzyskała w 1939 w WWP. Przed wybuchem II wojny światowej zawarła związek małżeński i przyjęła po mężu nazwisko Wyrobek^[4].

Podczas okupacji hitlerowskiej była zatrudniona w Wydziale Opieki m.st. Warszawy i, jak pisze Anna Bikont, „Niemcy zostawili ją w pracy, nie zorientowawszy się, że jest Żydówką. Pomagała ratować innych Żydów”^[5]. Prowadziła szeroką działalność konspiracyjną, w tym była zaangażowana w akcję ratowania dzieci z warszawskiego getta i tajne nauczanie, współpracując blisko z Ireną Sendlerową^[1][3]. Od września 1942 ukrywała się w Zakrzówku na Lubelszczyźnie. Tam związała się z Batalionami Chłopskimi^[1].

Po zakończeniu wojny uczestniczyła w organizowaniu Polskiego Instytutu Służby Społecznej. W 1947 rozpoczęła pracę dydaktyczną na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1948 została wykładowcą w międzywydziałowym Studium Pedagogicznym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, zaś w 1954 powróciła na UW. W 1957 była współzałożycielem Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej. w latach 1954–1973 pracowała na stanowisku adiunkta w Instytucie Kultury Fizycznej w Warszawie. W 1968 na podstawie napisanej pod kierunkiem Ryszarda Wroczyńskiego rozprawy pt. Ruch jako czynnik wychowawczy w polskich i obcych badaniach uzyskała stopień naukowy doktora. Odegrała kluczową rolę w opublikowaniu wyboru pism Heleny Radlińskiej jako jej bliska współpracowniczka. W 1962 objęła funkcję sekretarza redakcji kwartalnika Związku Nauczycielstwa Polskiego „Przegląd Historyczno-Oświatowy”. Na emeryturę przeszła w 1973. Po sierpniu 1980 włączyła się w działalność struktur NSZZ „Solidarność”, co miało także miejsce po ogłoszeniu stanu wojennego^[1].

Zmarła 31 października 1999 w Warszawie^[2]. Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie^[1] (kwatera K-7-39)^[6].

Jej córką jest Joanna Staręga-Piasek^[3].

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Partyzancki (1973)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)
• Złoty Krzyż Zasługi (1975)
• Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego (1976)
• Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Wolnej Wszechnicy Polskiej (1977)^[1]

W 1989 za ratowanie osób pochodzenia żydowskiego otrzymała tytuł Sprawiedliwa wśród Narodów Świata^[7].

Przypisy