Wandalizm

Ten artykuł od 2010-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wandalizm – umyślne niszczenie bez wyraźnego powodu cudzego mienia, zwłaszcza publicznego^[1][2]. Termin etymologicznie wywodzi się od nazwy germańskiego plemienia – Wandalów^[a], którym przypisywano barbarzyńskie zniszczenie zdobytego Rzymu (w rzeczywistości nie zniszczyli oni miasta, a dokonali grabieży). W tym pejoratywnym znaczeniu, po raz pierwszy słowo wandalizm użyte zostało w XVIII-wiecznej Francji.

Niektóre wandalizmy mają podłoże kulturowe lub politycznie: np. identyfikacyjna grafika ścienna, której formą jest graffiti może np. stanowić oznaczenie terytorium, do którego pewna grupa (np. gang młodzieżowy albo szalikowcy) rości sobie prawa. Niekiedy (np. w Wikipedii) zachowanie kwalifikowane jest jako wandalizm w zależności od intencji autora^[b].

Wandalizm z reguły przynosi wymierne szkody, a z racji masowego występowania szkody te bywają znaczne i powodują ubożenie firm i społeczeństw. Wandalizm jako przestępstwo albo wykroczenie jest przedmiotem zainteresowania prawa karnego i wykroczeń a jako masowe zachowanie patologiczne – kryminologii i psychologii społecznej. Definicja wandalizmu ma nieostry charakter: zniszczenie własności publicznej przez tłum pseudokibiców piłkarskich może być traktowane inaczej niż wybicie szyby w szkole przez uczniów; graffiti może być uznane za wandalizm lub sztukę w zależności od oceniającego. Pewne czyny mogą być społecznie sankcjonowane, np. niszczenie maszyn przez luddystów w XIX-wiecznej Anglii, zniszczenia dokonane w toku rewolucji i powstań, działań wojennych, niszczenie obrazów przez ikonoklastów, zniszczenie posągów Buddy przez talibów. Prawie zawsze efekt takiego postępowania nie jest trwały i po pewnym czasie pojawiają się czynniki dążące do przywrócenia stanu poprzedniego, co nie zawsze jest możliwe, zwłaszcza w przypadku zabytków.

Ze względu na motywy i cel można wyróżnić następujące typy wandalizmu:

• zaborczy (acquisitive) – niszczenie w celu uzyskania korzyści majątkowej, np. okradanie automatów z monet, instalacji z miedzianych kabli (np. sieci trakcyjnych), kradzież papieru z toalet przenośnych itp.;
• taktyczny (tactical) – zwracający uwagę na czyjeś postulaty, np. zniszczenie stołówki przez zbuntowanych więźniów, zniszczenie szyby przez bezdomnego w celu spędzenia zimy w areszcie, zepsucie lampy, aby w ciemności móc dokonać włamania;
• ideologiczny (ideological) – protest o charakterze politycznym, np. namalowanie antyrządowych haseł na murach;
• mściwy (vindictive) – mający na celu rewanż za domniemaną krzywdę, np. zniszczenie przedmiotu należącego do nasyłającego policję sąsiada, zniszczenie mienia szkolnego przez niesprawiedliwie – w swoim mniemaniu – ukaranych uczniów;
• zabawowy (play) – niszczenie dla zabawy (dominującym motywem jest nuda), np. kto zbije najwięcej lamp ulicznych, przewróci najwięcej toalet publicznych, wszelkiego rodzaju napisy (np. tagi);
• złośliwy (malicious) – wyrażenie złości i frustracji, np. demolowanie mienia przez kibiców po przegranym meczu, niszczenie narzędzi przez zdenerwowanych robotników;
• religijny (religious) – niszczenie obcych miejsc kultu oraz przedmiotów kultu, będący jednym z przejawów fanatyzmu.

Zobacz też

• dewastacja
• zniszczenie mienia

Uwagi

Przypisy

Galeria

• 

  Uszkodzony samochód w Warszawie – przykład wandalizmu zaborczego
• 

  Zniszczony pomnik Zygmunta Berlinga w Warszawie – przykład wandalizmu ideologicznego
• 

  Grafitti w toalecie w Helsinkach – przykład wandalizmu zabawowego
• 

  Spalone skutery w Paryżu – przykład wandalizmu złośliwego