Waplewo (wieś w powiecie olsztyńskim)

Artykuł53°29′53.16″N 20°19′24.90″E
- błąd0 m
WD53°30'N, 20°20'E
- błąd2278 m
Odległość717 m
Waplewo
wieś
Państwo Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiatolsztyński
GminaOlsztynek
Wysokość166 m n.p.m.
Liczba ludności (2020)613[1]
Strefa numeracyjna89
Kod pocztowy11-015[2]
Tablice rejestracyjneNOL
SIMC0484699
Położenie na mapie gminy Olsztynek
Mapa konturowa gminy Olsztynek, na dole znajduje się punkt z opisem „Waplewo”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Waplewo”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Waplewo”
Ziemia53°29′53,16″N 20°19′24,90″E/53,498100 20,323583

Waplewo (niem. Waplitz[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek[4][5]. Do 1954 r. siedziba gminy Waplewo.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

We wsi znajdują się m.in.: przystanek autobusowy PKS, trzy sklepy, (niegdyś bar), ośrodki wypoczynkowe, kościół, prywatna elektrownia wodna. Waplewo posiada stację PKP Waplewo w odległości 3 km od centrum wsi. We wsi zaczyna się szlak kajakowy rzeką Marózką, w okolicy są lasy i jeziora. Dawniej znajdował się tu ośrodek zdrowia i apteka.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Waplewo[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0484707Ruda Waplewskaczęść wsi

Historia

Najstarsze znane wzmianki o miejscowości pochodzą z 1384 roku. Do Towarzystwa Jaszczurczego należał także Lambert z Walpewa (obok rycerza Ludwika Mateski i Dytrycha z Osińska)[6]. Dobra waplewskie były wymieniane w 1467 w akcie jednego z komturów krzyżackich, który zatwierdzał chorążemu ciechanowskiemu Jakubowi Gołyńskiemu kupno 56 włók ziemi[7]. W wiekach XV i XVI Waplewo należało do rodzin Golińskich i Szymanowskich. Kościół katolicki wybudowano przed 1525 rokiem. Od 1612 roku w Waplewie mieściła się parafia ewangelicka. W XVII stuleciu przeszło w posiadanie rodu Finck von Finckenstein. Szkoła wiejska powstała na początku XVIII wieku. W 1818 r. we wsi i majątku ziemskim było 20 domów ze 169 mieszkańcami. W końcu XIX wieku rozwinęła się w Waplewie hodowla owiec. W 1870 roku drewniany budynek kościoła rozebrano, a w 1872 r. wzniesiono nowy, murowany. W 1902 roku pożar zniszczył drewniany budynek szkoły; w jej miejscu w ciągu dwóch lat powstała murowana, piętrowa.

Bitwa pod Waplewem

Plan bitwy

28 sierpnia 1914 roku między Waplewem a jeziorem Mielno doszło do zaciętej bitwy między wojskami rosyjskimi (15 Korpus Armijny), którymi dowodził gen. Nikołaj Martos i niemieckimi (41 Dywizja Cesarstwa Niemieckiego) pod dowództwem gen. Leo Sontaga. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Rosjan. Poległych żołnierzy pochowano na pobliskim cmentarzu wojennym (spoczywa tam 426 niemieckich i 206 rosyjskich żołnierzy).

W 1933 r.[8] w miejscowości mieszkało 547 osób, a w 1939 r.[9] – 519 osób[10]. We wsi były wtedy: poczta, karczma dworska, gorzelnia, szkoła, kościół ewangelicki, sklep. Gospodarowało kilkunastu rolników, jednak większość ludzi trudniła się pracą w dużym majątku, leżącym po drugiej stronie Marózki.

Podczas drugiej wojny światowej w Waplewie pracowało wielu jeńców wojennych: Rosjan, Francuzów, Polaków (Stalag I B). Po wojnie większość Mazurów wyjechała, a na ich miejsce osiedliła się ludność napływowa z różnych regionów Polski. Majątek ziemski wszedł w skład PGR.

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Waplewo[3].

W 1995 roku, dzięki skutecznym działaniom poseł Ireny Petryny, oddano do użytku nową szkołę. W 1997 roku Waplewo liczyło 776 mieszkańców. W 2005 r. we wsi mieszkały 752 osoby.

Zabytki

Kościół św. Stanisława
Cmentarz wojenny w Waplewie, na którym są pochowani polegli w bitwie z 1914 roku
Waplewski cmentarz komunalny

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są[11]:

Inne zabytki:

  • pozostałości cmentarza ewangelickiego z drugiej połowy XIX wieku, położonego 200 m na południe od miejscowości, przy polnej drodze.

Przypisy

  1. ↑ Ludność Gminy Olsztynek na dzień 26.10.2020. olsztynek.pl. [dostęp 2021-01-30].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1324 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  4. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, str. 175
  7. ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 215
  8. ↑ Stan na 16 czerwca.
  9. ↑ Stan na 17 maja.
  10. ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Osterode (niem.). 2006. [dostęp 2013-05-01].
  11. ↑ Ewa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2013 r. – woj. warmińsko-mazurskie (pol.). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-04-05. s. 161. [dostęp 2013-05-01].
  12. ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 236

Bibliografia

  • T. Darmochwał, M. J. Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 28
  • Bogumił Kuźniewski, Olsztynek. Miasto i gmina, Tadeusz Kufel, Olsztynek: Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka, 2007, s. 223, ISBN 978-83-89151-31-5, OCLC 176950977.
  • Waplewo, Krzysztof Miller (2011)

Linki zewnętrzne

Gmina Olsztynek
Wsie
Kolonie
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi

Gmina Olsztynek

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Olsztyn County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Olsztyn County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 54.12 N
  • S: 53.43 N
  • W: 20.07 E
  • E: 21.15 E
Waplewo church.jpg
Autor: Joost van Os, Licencja: CC BY-SA 4.0
Waplewo - dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny p.w. św. Stanisława
Cmentarz Komunalny w Waplewie.jpg
Autor: Krzysztof Dudzik (User:ToSter), Licencja: CC BY-SA 3.0
Cmentarz komunalny w Waplewie
Waplitz karte.jpg
Das Gefecht von Waplitz
Wablitz-Ehrenfriedhof.jpg
Autor: Bauernfreund, Licencja: CC BY-SA 4.0
Waplewo - cmentarz wojenny z I wojny światowej