Waręż

Waręż

Варяж

Kościół św. Marka w Warężu
Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	czerwonogrodzki
Powierzchnia	2,17 km²
Wysokość	202 m n.p.m.
Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość	888 409 os./km²
Nr kierunkowy	+380 3257
Kod pocztowy	80014
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Waręż
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Waręż
50°31′12″N 24°05′24″E/50,520000 24,090000
Strona internetowa
Portal Ukraina

Widok na Waręż z Sulimowa

Waręż (ukr. Варяж, Wariaż; w II RP Waręż Miasto; 1951–1989 Nowoukrainka) – wieś (do 1934 miasteczko) na Ukrainie w obwodzie lwowskim, w rejonie czerwonogrodzkim.

Prywatne miasto duchowne lokowane w 1538 roku położone było w XVI wieku w województwie bełskim^[1].

Do 17 września 1939 leżał w woj. lwowskim, a do 15 lutego 1951 w woj. lubelskim (powiat hrubieszowski) jako siedziba gminy Waręż.

Miejscowość liczy niespełna 900 mieszkańców. W granicach Waręża znajduje się dawniej samodzielna wieś Waręż Wieś.

Historia

Miasteczko zostało założone w 1538 przez Feliksa Oszczowskiego z Oszczowa na mocy przywileju króla Zygmunta I Starego. W 1688 roku Marek Matczyński założył w Warężu kolegium pijarów; do nauczycieli należał m.in. Ignacy Zaborowski, autor pierwszych polskich tablic logarytmicznych (1787).

W okresie międzywojennym znajdował się w województwie lwowskim, w powiecie sokalskim. Od 26 października 1939 do 1944 należał do Generalnego Gubernatorstwa, w tym od 1 sierpnia 1941 do dystryktu Galicja GG. Podczas okupacji niemieckiej w latach 1941–1942 w Warężu funkcjonował obóz pracy, w którym zginęło kilkuset Żydów^[2]. 17 marca 1944 roku wobec zagrożenia ze strony UPA polska ludność Waręża ewakuowała się do Sokala i innych miejscowości. Zginęło 11 osób, które nie opuściły miejscowości^[3].

Od 1944 do 1951 roku w granicach do Polski, jako siedziba gminy Waręż, która po przeniesieniu Waręża do ZSRR została przemianowana na gminę Hulcze, a siedziba przeniesiona do Hulcza^[4]. 27 maja 1945 roku Waręż stał się obiektem ataku UPA oraz prawdopodobnie WiN-AK. Zdobyto posterunek MO oraz wykonano egzekucje na 10 osobach, głównie działaczach komunistycznych i konfidentach. Prawdopodobnie była to pierwsza wspólna akcja UPA i WiN-AK^[5]. Podczas drugiego ataku UPA na Waręż 5 października 1946 roku zginęło 2 żołnierzy Wojska Polskiego i 4 milicjantów, uległo spaleniu 67 budynków mieszkalnych i ponad 158 budynków gospodarczych^[3].

Od 15 lutego 1951 (na podstawie umowy o zamianie granic) należał do USSR w ZSRR, gdzie zmieniono nazwę na Nowoukrainka (do 1989). Po rozpadzie ZSRR od 1991 roku w granicach Ukrainy.

Zabytki

• najbardziej znanym zabytkiem Waręża jest kościół św. Marka (pijarów) z XVII wieku, projektu Jana Michała Linka. Kościół od 1983 pozostaje w stanie ruiny.
• dawny kościół katolicki, obecnie cerkiew greckokatolicka z k. XVII w., prawdopodobnie również projektu Jana Michała Linka
• XVIII-wieczna przydrożna kapliczka słupowa

Panorama Waręża widziana z Polski

Ludzie

• Bolesław Popowicz (ur. w 1878 roku w Warężu) – polski polityk, generał brygady Wojska Polskiego, senator IV kadencji w II RP.
• ks. Maurycy Wolf (Wolff) – profesor poetyki w miejscowym kolegium pijarów, nauczyciel domowy Stanisława Szczęsnego Potockiego^[6]
• Czesław Dumkiewicz (ur. w 1949 roku w Warężu) – polski historyk i samorządowiec.

Zobacz też

• Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951
• Cmentarz żydowski w Warężu

Przypisy

Bibliografia

• Wójcik Marek: Malowidła ścienne w kościele popijarskim pw. św. Marka w Warężu i ich pierwowzory graficzne – dzieła Pozza i Rubensa. W: Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej. T. III. 1998.

Linki zewnętrzne

• Waręż, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 950 .