Waręż

Waręż
Варяж
Ilustracja
Kościół św. Marka w Warężu
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Rejon

czerwonogrodzki

Powierzchnia

2,17 km²

Wysokość

202 m n.p.m.

Populacja (2001)
• liczba ludności
• gęstość


888
409 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3257

Kod pocztowy

80014

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Waręż”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia50°31′12″N 24°05′24″E/50,520000 24,090000
Strona internetowa
Portal Ukraina
Widok na Waręż z Sulimowa

Waręż (ukr. Варяж, Wariaż; w II RP Waręż Miasto; 1951–1989 Nowoukrainka) – wieś (do 1934 miasteczko) na Ukrainie w obwodzie lwowskim, w rejonie czerwonogrodzkim.

Prywatne miasto duchowne lokowane w 1538 roku położone było w XVI wieku w województwie bełskim[1].

Do 17 września 1939 leżał w woj. lwowskim, a do 15 lutego 1951 w woj. lubelskim (powiat hrubieszowski) jako siedziba gminy Waręż.

Miejscowość liczy niespełna 900 mieszkańców. W granicach Waręża znajduje się dawniej samodzielna wieś Waręż Wieś.

Historia

Miasteczko zostało założone w 1538 przez Feliksa Oszczowskiego z Oszczowa na mocy przywileju króla Zygmunta I Starego. W 1688 roku Marek Matczyński założył w Warężu kolegium pijarów; do nauczycieli należał m.in. Ignacy Zaborowski, autor pierwszych polskich tablic logarytmicznych (1787).

W okresie międzywojennym znajdował się w województwie lwowskim, w powiecie sokalskim. Od 26 października 1939 do 1944 należał do Generalnego Gubernatorstwa, w tym od 1 sierpnia 1941 do dystryktu Galicja GG. Podczas okupacji niemieckiej w latach 1941–1942 w Warężu funkcjonował obóz pracy, w którym zginęło kilkuset Żydów[2]. 17 marca 1944 roku wobec zagrożenia ze strony UPA polska ludność Waręża ewakuowała się do Sokala i innych miejscowości. Zginęło 11 osób, które nie opuściły miejscowości[3].

Od 1944 do 1951 roku w granicach do Polski, jako siedziba gminy Waręż, która po przeniesieniu Waręża do ZSRR została przemianowana na gminę Hulcze, a siedziba przeniesiona do Hulcza[4]. 27 maja 1945 roku Waręż stał się obiektem ataku UPA oraz prawdopodobnie WiN-AK. Zdobyto posterunek MO oraz wykonano egzekucje na 10 osobach, głównie działaczach komunistycznych i konfidentach. Prawdopodobnie była to pierwsza wspólna akcja UPA i WiN-AK[5]. Podczas drugiego ataku UPA na Waręż 5 października 1946 roku zginęło 2 żołnierzy Wojska Polskiego i 4 milicjantów, uległo spaleniu 67 budynków mieszkalnych i ponad 158 budynków gospodarczych[3].

Od 15 lutego 1951 (na podstawie umowy o zamianie granic) należał do USSR w ZSRR, gdzie zmieniono nazwę na Nowoukrainka (do 1989). Po rozpadzie ZSRR od 1991 roku w granicach Ukrainy.

Zabytki

  • najbardziej znanym zabytkiem Waręża jest kościół św. Marka (pijarów) z XVII wieku, projektu Jana Michała Linka. Kościół od 1983 pozostaje w stanie ruiny.
  • dawny kościół katolicki, obecnie cerkiew greckokatolicka z k. XVII w., prawdopodobnie również projektu Jana Michała Linka
  • XVIII-wieczna przydrożna kapliczka słupowa
Panorama Waręża widziana z Polski

Ludzie

Zobacz też

Przypisy

  1. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: „Czasy Nowożytne”, 21, 2008, s. 174.
  2. Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 132.
  3. a b Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Wydawnictwo Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1022, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  4. Dz.U. z 1951 r. nr 60, poz. 412.
  5. Grzegorz Motyka, Rafał Wnuk, Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945–1947, s. 92.
  6. Emanuel Rostworowski: Potocki Stanisław Szczęsny (Feliks) herbu Pilawa. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXVIII. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 1984–1985, s. 183.

Bibliografia

  • Wójcik Marek: Malowidła ścienne w kościele popijarskim pw. św. Marka w Warężu i ich pierwowzory graficzne – dzieła Pozza i Rubensa. W: Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej. T. III. 1998.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Lviv Oblast.svg
Flag of Lviv Oblast (Ukraine).
Lviv Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Львовской области с 17 июля 2020 года.
Waręż Panorama.jpg
Autor: Qqerim, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Varyazh (Варяж, Waręż), Ukraine • Panorama seen from Poland