Wari czarno-biały

Wari czarno-biały
	Varecia variegata
	(Kerr, 1792)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	lemurowate
Rodzaj	wari
Gatunek	wari czarno-biały
Synonimy
	Lemur macaco variegata Kerr, 1792; Maki vari Muirhead, 1819; Prosimia subcincta A. Smith, 1833; Lemur varius I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851; Lemur variegatus editorum W.C.O. Hill, 1953;
	Lemur macaco variegata Kerr, 1792; Maki vari Muirhead, 1819; Prosimia subcincta A. Smith, 1833; Lemur varius I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851; Lemur variegatus editorum W.C.O. Hill, 1953;
Podgatunki
	V. v. variegata (Kerr, 1792); V. v. editorum (W.C.O. Hill, 1953); V. v. subcincta (A. Smith, 1833);
	V. v. variegata (Kerr, 1792); V. v. editorum (W.C.O. Hill, 1953); V. v. subcincta (A. Smith, 1833);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania

Wari czarno-biały^[8], lemur wari^[9] (Varecia variegata) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae), której jest największym przedstawicielem. Prawdopodobnie jest to jedyny gatunek naczelnych budujący gniazda wyłącznie na czas porodu i pierwszych tygodni opieki nad młodymi.

Zasięg występowania

Wari czarno-biały występuje na Madagaskarze zamieszkując w zależności od podgatunku^[10]:

V. variegata variegata – środkowo-wschodni Madagaskar, od rzeki Anove (między Soanierana Ivongo i Mananara) na południe do regionu na południe od Mananjary aż do rzek Manampatrana lub Mananara; obecnie zasięg występowania bardzo rozproszony.
V. variegata editorum – środkowo-wschodni Madagaskar, zasięg rozciągający się bardzo fragmentarycznie od Parku Narodowego Mantadia na południe do nieco na południe od Mananjary; rozmieszczenie editorum i variegata wydają się pokrywać.
V. variegata subcincta – północno-wschodni Madagaskar, od rzeki Antainambalana (region Maraontsetra) na południe do rzeki Anove (między Soanierana Ivongo i Mananara); dawniej na południe aż do regionu Toamasina. Introdukowany na Nosy Mangabe (Zatoka Antongila) w latach 30. XX wieku.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1792 roku angielski przyrodnik Robert Kerr nadając mu nazwę Lemur macaco variegata^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał Madagaskar^[2]^[11].

Kolorystyka V. variegata jest niezwykle zmienna; można zidentyfikować kilka głównych wzorców, z których kilka może być wystarczająco wyraźnych, aby mogły być ważnymi podgatunkami^[10]. Osobniki ze wzorem umaszczenia podgatunku nominatywnego variegata są również znajdowane daleko w głąb zasięgu występowania podgatunku editorum; jeśli istnieje rzeczywista specjacja sympatryczna, będą one wymagały uznania za pełnoprawne gatunki, ale może być tak duża zmienność, że byłoby to niewłaściwe^[10]; zachodzi potrzeba dalszych badań^[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[10].

Etymologia

Varecia: malgaska nazwa vari lub varicossi dla wari czarno-białego zaadaptowana przez Buffona w 1765 roku^[12]; Dunkel i współpracownicy (2012) sugerują że nazwa mogła też pochodzić od malgaskiej nazwy „warck” dla wari lub podobnej wielkości lemurów^[13].
variegata: łac. variegatus „wielobarwny”, od variare „urozmaicać barwami”, od varius „różny, różnorodny”^[14].
subcincta: łac. sub „pod, blisko”^[15]; cinctus „opasany, przepasany”, od cingere „otaczać, opasać”^[16].

Wygląd

Długość ciała (bez ogona) 45 cm, długość ogona 60–61 cm; masa ciała samic 3,7 kg, samców 3,6 kg^[17]. Gęste futro, czerwono-czarne lub biało-czarne, pysk, dłonie stopy i ogon czarne. Rozmieszczenie barw jest różne u poszczególnych osobników, nawet u tego samego osobnika boki ciała mogą być odmiennie ubarwione. Charakterystyczna kryza włosów wokół głowy. W odróżnieniu od innych rodzajów w tej rodzinie u przedstawicieli Varecia występują trzy pary sutków^[18].

Ekologia

Tryb życia

Żyją na terenach zalesionych, od brzegu morza do wysokości 1 350 m n.p.m. Zwierzęta te najchętniej jedzą owoce, są najbardziej owocożernym gatunkiem lemurów. Dietę uzupełniają liśćmi, nasionami i nektarem. Podczas posiłku trzymają pokarm w przednich łapach. Wydają charakterystyczne odgłosy przypominające śmiech. Prowadzą nadrzewny, dzienny tryb życia. Żyją w grupach rodzinnych złożonych z 2–5 osobników, czasami łączą się w większe stada.

Rozród

Ciąża trwa krócej niż u pozostałych lemurów, zwykle 90–102 dni. Przed porodem samica buduje w rozwidleniach konarów gniazdo, które wyściela własnymi włosami. Rodzi w jednym miocie do 6 młodych, zwykle 2–3. Młode pozostają w gnieździe do trzech tygodni.

Lemury wari żyją prawdopodobnie do 19 lat.

Zagrożenia i ochrona

Lemury wari są wrażliwe na zmiany środowiska ze względu na swoje preferencje pokarmowe. Ich duże rozmiary i smaczne mięso zachęcają ludzi do polowania na ten gatunek małpiatki. Są też poławiane i sprzedawane jako zwierzęta domowe.

W ramach działań ochronnych wyznaczane są obszary chronione, podjęto też próby reintrodukcji lemurów wari.

Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I)^[19].

Przypisy

↑ Varecia variegata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I, Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Edinburgh: W. Creech, 1792, s. 86. (ang.).
↑ L. Muirhead: Mazology. W: D. Brewster (red.): The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburgh: William Blackwood, 1819, s. 405. (ang.).
↑ A. Smith. African Zoology. Part I. Mammalia. „South African Quarterly Journal”. 2, s. 30, 1833. (ang.).
↑ Catalogue des Primates. W: I. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue méthodique de la collection des mammifères de la collection des oiseaux et des collections annexes. Paris: Gide et Baud, 1851, s. 71. (fr.).
↑ W.C.O. Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 1: Strepsirhini. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1953, s. 394–401. (ang.).
↑ C. Borgerson, T.M. Eppley, E. Patel, S. Johnson, E.E. Louis & J. Razafindramanana 2020, Varecia variegata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-26] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 154. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Varecia variegata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-25].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 705, 1904. (ang.).
↑ A.R. Dunkel, J.S. Zijlstra & C.P. Groves. Giant rabbits, marmosets, and British comedies: etymology of lemur names, part 1. „Lemur News”. 16, s. 66, 2012. ISSN 1608-1439.
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 225.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 51.
↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 140–141. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Hallgren & Dubuc, 1999
↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2008. [dostęp 2008-12-27]. (ang.). Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).
J. Hallgren & J. Dubuc: Varecia variegata. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-12-27]. (ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

[itis-1] Varecia variegata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Kerr-2] R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I, Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Edinburgh: W. Creech, 1792, s. 86. (ang.).

[Muirhead-3] L. Muirhead: Mazology. W: D. Brewster (red.): The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburgh: William Blackwood, 1819, s. 405. (ang.).

[Smith-4] A. Smith. African Zoology. Part I. Mammalia. „South African Quarterly Journal”. 2, s. 30, 1833. (ang.).

[Geoffroy-5] Catalogue des Primates. W: I. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue méthodique de la collection des mammifères de la collection des oiseaux et des collections annexes. Paris: Gide et Baud, 1851, s. 71. (fr.).

[Hill-6] W.C.O. Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 1: Strepsirhini. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1953, s. 394–401. (ang.).

[iucn-7] C. Borgerson, T.M. Eppley, E. Patel, S. Johnson, E.E. Louis & J. Razafindramanana 2020, Varecia variegata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-26] (ang.).

[Cichocki&inni-8] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-9] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 154. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Varecia variegata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-25].

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 705, 1904. (ang.).

[Dunkel&inni-13] A.R. Dunkel, J.S. Zijlstra & C.P. Groves. Giant rabbits, marmosets, and British comedies: etymology of lemur names, part 1. „Lemur News”. 16, s. 66, 2012. ISSN 1608-1439.

[Jobling-14] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=255_225]-15] Jaeger 1944 ↓, s. 225.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=81_51]-16] Jaeger 1944 ↓, s. 51.

[Schwitzer&inni-17] Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 140–141. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[18] Hallgren & Dubuc, 1999

[19] CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2008. [dostęp 2008-12-27]. (ang.). Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne