Wariacja (językoznawstwo)

Wariacja – zmienność języków i dialektów. Wariacja językowa stanowi centralny przedmiot zainteresowań badań nad praktyką językową[1]. Zjawisko to ma przeważnie charakter systematyczny: użytkownicy języka dobierają cechy wymowy, słownictwo i gramatykę w zależności od pewnych czynników pozalingwistycznych. Do tych czynników należą: cel komunikacyjny, relacja między rozmówcami, okoliczności produkcji, a także powiązania demograficzne[1].

Wariacyjność jest nieodłączną cechą języka ludzkiego, zauważalną na wszystkich jego płaszczyznach. W zależności od miejsca funkcjonowania języki występują w różnych odmianach: dialektach geograficznych i środowiskowych oraz standardach narodowych[2]. Zróżnicowanie regionalne (czynnik diatopiczny) jest głównym przedmiotem zainteresowań dialektologii, różnice wynikające ze stratyfikacji społecznej (czynnik diastratyczny) są natomiast obiektem badań socjolingwistyki[2]. Wariacyjność tego rodzaju prowadzi często do niezgody w kwestii akceptowalności różnych form językowych[3]: poszczególne warianty języka kierują się bowiem odmiennymi regułami[4]. Ponadto granice między różnymi kodami językowymi nie są ściśle wyznaczone – w praktyce językowej można mówić o istnieniu kontinuum[5]. Wariacja ma również charakter historyczny: każdy język podlega pewnym przeobrażeniom, umotywowanym ewolucją lub kontaktami językowymi[2].

Język przejawia wariacyjność także w wymiarze funkcjonalnym (czynnik diafazyczny), tzn. w zależności od kontekstu sytuacyjnego przybiera różne formy ukształtowania stylistycznego[2]. Sposób operowania elementami językowymi uwarunkowany jest bowiem nie tylko preferencjami, jakie się wykształciły w danej społeczności językowej, ale także konkretnymi okolicznościami społecznymi. Użytkownik języka, w zależności od sytuacji komunikatywnej, posługuje się różnymi środkami językowymi w celu przekazania tej samej treści[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Randi Reppen, Susan M. Fitzmaurice, Douglas Biber, Using Corpora to Explore Linguistic Variation, John Benjamins Publishing, 2002, vii, ISBN 978-90-272-9616-0 (ang.).
  2. ↑ a b c d e Stella Neumann, Contrastive Register Variation: A Quantitative Approach to the Comparison of English and German, Walter de Gruyter, 2013, s. 1–2, ISBN 978-3-11-023859-4 (ang.).
  3. ↑ David Crystal, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Blackwell Publishing, 2008, s. 4, ISBN 978-1-4051-5296-9 (ang.).
  4. ↑ Stephan Elspaß, Péter Maitz, New Language Norm Authorities in Germany: Ideological Roots and Social Consequences, [w:] Anne Schröder, Ulrich Busse, Ralf Schneider (red.), Codification, Canons and Curricula: Description and Prescription in Language and Literature, Bielefeld: Aisthesis, 2012, s. 174, ISBN 978-3-89528-936-1, OCLC 829680089 (ang.).
  5. ↑ Klára Sándor, Secular linguistics and education: questions of minority bilingualism, 1998, s. 144 (ang.).