Warszawa Śródmieście

Warszawa Śródmieście

Warszawa Śródmieście, peron 2
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Lokalizacja	Aleje Jerozolimskie 50
Data otwarcia	23 czerwca 1949 (prowizoryczny dworzec) 29 września 1963 (otwarcie)
Liczba pasażerów (2017)	19,4 mln[1]
Dane techniczne
Liczba peronów	3[2]
Liczba krawędzi peronowych	4[2]
Kasy
Linie kolejowe
Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów
Położenie na mapie Warszawy Warszawa Śródmieście
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Warszawa Śródmieście
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Warszawa Śródmieście
52°13′45,61″N 21°00′26,96″E/52,229336 21,007489
Portal Transport szynowy

Hala dworca w 1968

Kasy biletowe

Naziemne pawilony dworca Warszawa Śródmieście widziane z 30. piętra PKiN

Wschodni pawilon dworca

Mozaika Wojciecha Fangora z 1963 w podziemnej części dworca

Warszawa Śródmieście – przystanek i podziemny dworzec kolejowy w Warszawie znajdujący się na warszawskiej linii średnicowej przy Alejach Jerozolimskich 50, pomiędzy ulicami Marszałkowską i Emilii Plater. Obsługuje jedynie ruch aglomeracyjny i regionalny^[3].

Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca aglomeracyjnego^[4].

W roku 2021 przystanek obsługiwał ok. 18 400 pasażerów na dobę, co dało mu 11. miejsce w Polsce^[5].

Obsługiwane połączenia

Historia

Dworzec powstał w miejscu przedwojennego, istniejącego do 1944 Dworca Głównego, na terenie dawnego Dworca Wiedeńskiego^[8].

Pierwszy prowizoryczny dworzec Warszawa Śródmieście został zbudowany w 1949^[8] (otwarcie nastąpiło 23 czerwca 1949^[9]). Powstał w ramach odbudowy warszawskiej linii średnicowej ze zniszczeń wojennych. Mieścił się on w drewnianym pawilonie u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich^[8]. Początkowo perony dworcowe mieściły się w wykopie^[10].

W 1952, w ramach porządkowania rejonu Pałacu Kultury i Nauki, obiekt przeniesiono na zachód, w miejsce obecnego Dworca Centralnego, gdzie wybudowano kolejny prowizoryczny dworzec^[8]. Składał się on z dwóch drewnianych pawilonów^[11]. Teren pierwszego dworca przykryto płytą betonową, na której urządzono zieleńce^[8]. Przeniesienie dworca na zachód umożliwiło przystąpienie do budowy trzeciego – już stałego – dworca pod płytą przykrywającą wykop linii średnicowej^[11].

W 1955 ukończono budowę dwóch pawilonów wejściowych do nowego stałego dworca według projektu architektów Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Wybudowano także część podziemną w stanie surowym, opartą na murach podziemnej części dworca Warszawa Główna. Pawilony umieszczono symetrycznie względem osi Pałacu Kultury i Nauki^[12].

Prace w podziemnej części dworca wznowiono po 1960 i zakończono w 1963 roku^[8]. Nowoczesny projekt wnętrz wykonali artyści z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: Wojciech Fangor, Jerzy Sołtan, Zbigniew Ihnatowicz, Wiktor Gessler, Adolf Szczepiński, Bogusław Smyrski i Lech Tomaszewski^[12]. Drewniane pawilony poprzedniego dworca przeznaczono na tymczasowy Dworzec Centralny dla pociągów dalekobieżnych wykorzystujących linię średnicową^[11].

W trakcie budowy dworca w 1963 roku powstał fragment tunelu pieszego w kierunku wschodnim, który miał w przyszłości prowadzić z peronu 2. do stacji metra – pomimo tego, że budowy metra nie było wówczas nawet w odległych planach. Część podziemna dworca została otwarta 29 września 1963 roku^[13].

Dworzec składa się z części podziemnej (perony i osobne zespoły kas) oraz dwóch naziemnych pawilonów wejściowych z granitu. Pierwotnie trzyperonowy układ dworca zakładał ich specjalizację: skrajne obsługiwały podróżnych odjeżdżających w kierunku wschodnim lub zachodnim, środkowy – przyjeżdżających z obu kierunków (obsługa pociągu najpierw otwierała drzwi na peron środkowy dla wysiadających, potem na skrajny dla wsiadających, co pozwalało na uniknięcie kolizji podróżnych na peronach i w drzwiach wagonów)^[14].

Każdy z trzech peronów ma po 2 niezależne wyjścia na powierzchnię (peron 1. i 3. na wysokości pawilonów, peron 2. na swoich końcach), istnieją też dwa przejścia podziemne w tym jedno nieczynne^[15]. Czynne łączy wszystkie perony Śródmieścia i Dworca Centralnego^[10]. Oprócz oddzielnych zespołów kas dla każdego kierunku, na dworcu zaprojektowano także cztery kioski gastronomiczne i przemysłowe, poczekalnie, zespoły sanitarne, pomieszczenia służbowe oraz bardzo rozbudowany zespół pomieszczeń technicznych^[14]. Zaprojektowano schody ruchome prowadzące na dworzec, jednak ich nie zrealizowano^[16]. Dworzec uzyskał odpowiednio izolowany i odwodniony strop przykryty warstwą ziemi, co umożliwia wegetację roślin^[14]. We wnętrzu dworca umieszczono 52 mozaiki sufitowe i 27 mozaik ściennych. Ich głównym autorem był Wojciech Fangor, a wykonano je we włocławskich zakładach fajansowych. Kierunek zachodni oznaczono płytkami zielonymi i niebieskimi, a wschodni żółtymi, pomarańczowymi i czerwonymi^[17].

Bezpośrednio po oddaniu do użytku dworzec zachwycał użytkowników swoją estetyką i funkcjonalnością, wynikającą z dużej przelotowości i zastosowania segregacji ruchu pieszego.

W 2006 roku rozpoczął się remont bardzo już zaniedbanego kompleksu dworcowego, zakończony w styczniu roku 2007^[18]. Dworcowi przywrócono w większości stan sprzed 40 lat, świadomie rezygnując jednak z daleko idącej modernizacji – w planach na kolejne lata przewidziano wyburzenie pawilonów naziemnych i budowę centrum handlowego z częścią dworcową^[10]. Ich likwidację przewiduje obowiązujący od 2010 plan zagospodarowania przestrzennego, który przewiduje budowę ulicy w miejscu placu z pawilonami^[19][20]. W 2014 pawilony zewnętrzne przeszły kolejną doraźną renowację i remont elewacji, która była w bardzo złym stanie^[19]. Plany likwidacji pawilonów były możliwe, bo nie były one objęte ochroną konserwatorską. Samo podziemie dworca od 2016 jest wpisane do gminnej ewidencji zabytków pod numerem SRO34200^[21]. Pod koniec 2020 do rejestru zabytków wpisano najpierw zespół mozaik^[17], a potem cały dworzec^[22].

Na dworcu znajdują się automaty biletowe Kolei Mazowieckich i Zarządu Transportu Miejskiego^[23]. Windę na dworcu zainstalowano w 2010^[24].

Tablice pamiątkowe

• Tablica upamiętniająca pioniera elektryfikacji kolei w Polsce Romana Podoskiego (pawilon wschodni), wmurowana w latach 60. XX wieku^[25].
• Tablica upamiętniająca Dworzec Wiedeński i odjazd pierwszego pociągu do Grodziska 14 czerwca 1845 (pawilon wschodni)^[25].
• Tablica ku pamięci Czesława Jaworskiego, zasłużonego dla elektryfikacji kolei w Polsce (pawilon zachodni), odsłonięta 23 marca 1988^[25].
• Tablica upamiętniająca akcje odwetowe Gwardii Ludowej w dniach 24 października 1942 i 17 stycznia 1943 na lokal „Mitropa” (pawilon zachodni), wmurowana w latach 60. XX wieku^[25].

Planowany łącznik ze stacją metra Centrum

Od początku istnienia dworca przewiduje się wybudowanie przejścia podziemnego^[13] do otwartej w 1998 stacji metra Centrum^[10], jednak jego budowa opóźnia się^[15]. Kwestia budowy łącznika powróciła w latach 2018-2019^[26]. Jednym z możliwych wariantów jest budowa łącznika jedynie do placu przed wejściami do metra^[27], rozważane jest także stworzenie bezpośredniego połączenia stacji metra z Dworcem Centralnym z odnogą do dworca Warszawa Śródmieście^[28]. W styczniu 2021 ogłoszono przetarg na wykonawcę analizy trzech wariantów wykonania połączenia między dworcami i stacją metra^[29].

Dworzec w kulturze masowej

• 31 grudnia 1963, kilka miesięcy po oddaniu dworca do użytku, na peronach odbył się bal sylwestrowy, który uwieczniła m.in. Polska Kronika Filmowa^[30].
• Dworzec wystąpił w kilku filmach m.in. w Beacie zakochany w tytułowej bohaterce Olek Smoleński po kilku dniach poszukiwań spotyka ją na tym dworcu i namawia do powrotu do domu. Z kolei w Spotkaniu ze szpiegiem Maria Polińska spotyka się tam z imperialistycznym szpiegiem Bernardem^[31].
• Od kwietnia do sierpnia 2006 roku, w ramach imprezy „Dekarock Antyradia” zorganizowanej przez rozgłośnię, na dachu dworca koncerty zagrały zespoły: T.Love, Oddział Zamknięty, Hey, Strachy na Lachy i Homo Twist^[32][33].
• W wydanej w 2014 roku postapokaliptycznej powieści Kompleks 7215 i jej kontynuacji Dworzec Śródmieście Bartka Biedrzyckiego został opisany jako jedno z miejsc, gdzie po wojnie atomowej znaleźli schronienie ocaleni warszawiacy^[34].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Informacja o Dworcu na stronie SISKOM

Warszawa Śródmieście
Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów
Warszawa Ochota odległość: 0,907 km		Warszawa Powiśle odległość: 1,289 km