Warszawa Most

Warszawa Most

Stacja Warszawa Most w 1912, widok od strony północnej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Linie kolejowe
Kolej Jabłonowska Warszawa Most – Targówek
Położenie na mapie Warszawy Warszawa Most
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Warszawa Most
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Warszawa Most
52°15′00″N 21°01′30″E/52,250000 21,025000
Portal Transport szynowy

Stacja od strony Wisły w okresie międzywojennym

Grupa kolejarzy na stacji Warszawa Most w 1943

Warszawa Most – przystanek kolejowy w Warszawie na nieistniejącej linii Kolei Jabłonowskiej.

Opis

W maju 1899 magistrat wydał koncesję na budowę i eksploatację nowej kolejki wąskotorowej na trasie Jabłonna – Wawer ze stacją początkową Stacja Most przy moście Kierbedzia na Pradze^[1]. Linia składała się z dwóch oddzielnych odcinków^[2]. Komunikacja do Jabłonny została uruchomiona w 1900, a do Wawra w 1901^[1].

Stacja znajdowała się nad brzegiem Wisły, po południowej stronie przyczółka mostu Kierbedzia^[3]. Była najważniejszą stacją na linii pod względem liczby pasażerów, korzystnie położoną w uczęszczanym punkcie Pragi^[4]. Niskie położenie w stosunku do lustra wody i lokalizacja przed wałem przeciwpowodziowym narażała ją jednak na zalewanie podczas bardzo wysokiego stanu wód^[4][5]. Z tego powodu w latach 1905–1906 podwyższono tory o ok. 2 metry od poziomu pierwotnego^[4]. Nie wyeliminowało to jednak całkowicie problemu zalewania torów podczas bardzo dużych przyborów wody w Wiśle^[4].

Jak donosił Kurier Warszawski z 1901 roku, pierwotnie rolę budynku stacyjnego i biur zarządu linii pełniły pomieszczenia w domu przy ul. Olszowej 10, podczas gdy budowa dworca była w planach. W następnej kolejności powstał niewielki drewniany przystanek z łamanym dachem i wieżyczką, zdobiony snycerką. Jednak wkrótce oszpeciły go dobudówki^[6]. Jarosław Zieliński podaje, że naprzeciw budynku przy ul. Olszowej 14 wybudowano jednocześnie zespół trzech parterowych oszalowanych drewnem obiektów, z których tylko najbliższy skarpie mostu był ozdobiony trójkątnymi naczółkami^[5]. Znajdowały się tam poczekalnia z kasą i pomieszczenie dla dyżurnego ruchu^[7]. Powstało także osobne pomieszczenie dla naczelnika stacji i centrali telefonicznej^[7] (na kolei zainstalowano nowoczesną sieć telefoniczną na licencji Ericssona)^[8]. W wynajętym murowanym budynku przy ul. Olszowej 12 otwarto hotel dla pasażerów, których w podróży zastała noc^[7].

W latach 1905–1906, w czasie prac związanych z podwyższaniem torowiska, dla podróżnych odjeżdżających w kierunku Jabłonny wybudowano prowizoryczny dworzec na wale przeciwpowodziowym na wysokości parku Praskiego^[4]. Z kolei pociągi w kierunku Wawra zaczynały i kończyły bieg na wysokości wylotu ul. Szerokiej (obecnie Kłopotowskiego)^[4]. Po nawiezieniu odpowiedniej ilości ziemi na stacji Most ułożono dwa tory i zbudowano dwa perony o brukowanych krawężnikach^[4]. W związku z rosnącym ruchem pociągów później dobudowano kolejne dwa tory i dwa perony^[9]. Powstało również kilka torów odstawczych dla wagonów towarowych^[9]. Stacja Most była zasilana wodą z sieci miejskiej^[9].

Docelowy niewielki dworzec, zaprojektowany przez Konstantego Jakimowicza w 1923, powstawał razem z innymi dworcami linii w latach 1923–1925. Wystawiony został w stylu narodowego historyzmu, na wzór karczmy lub zajazdu pocztowego. Parterowa bryła nakryta była czterospadowym dachem pokrytym dachówką. Całość powstała z drewna, pokrytego siatką i otynkowanego z wierzchu. Budynek mieścił kasy biletowe i poczekalnię^[6][5]. Od północy znajdowały się podcienie na filarach, a bryłę zdobiła attyka nad centralną, podzieloną półkolumnami częścią fasady oraz arkadowe otwory pomiędzy tymi półkolumnami^[5].

Według Jarosława Zielińskiego na krótko przed II wojną światową w miejscu drewnianego dworca zaprojektowanego przez Jakimowicza wystawiono kolejny budynek, tym razem murowany^[5].

Przez większość istnienia z dworca odjeżdżały pociągi na północ do Jabłonny (od grudnia 1900)^[10] i na południe do Wawra (od stycznia 1901)^[10], a po przedłużeniu linii do Karczewa (od kwietnia 1914)^[11].

W 1943, w czasie okupacji niemieckiej, nazwę stacji zmieniono na Warschau Weischelbahnhof (pol. Warszawa Wisła)^[12]. Niemcy zrealizowali tam kilka znaczących inwestycji. W grudniu 1943 otwarto łącznicę ze stacji Warszawa Most na kolei jabłonowskiej do stacji Targówek na kolei mareckiej, łącząc je w sieć^[13][14]. Zamontowano obrotnicę, zainstalowano semafory świetlne (unieruchamiając istniejące semafory kształtowe) oraz zbudowano skład opału dla parowozów, magazyn oleju i piaskownicę^[13]. W celu zwiększenia kontroli pasażerów, a przede wszystkim utrudnienia ucieczek szmuglerom żywności, stacja została częściowo ogrodzona^[10].

Nazwę stacji przywrócono po wyzwoleniu Warszawy w styczniu 1945^[15]. Pierwszy pociąg dotarł do stacji Most w ostatnich dniach stycznia^[15]. W lutym 1945 przywrócono nieregularną komunikację z Karczewem^[15]. Uruchomienie komunikacji z Jabłonną trwało dłużej z powodu zniszczonego mostu nad Kanałem Żerańskim^[15]. Pierwszy pociąg ze stacji dotarł do Jabłonny w kwietniu, a regularny ruch na tej trasie przywrócono w maju 1945^[15]. W miejscu zniszczonego we wrześniu 1944 mostu Kierbedzia w latach 1947–1949 zbudowano most Śląsko-Dąbrowski^[16].

Likwidacji ostatnich połączeń ze stacji Most do Karczewa dokonano w lipcu 1952, a do Jabłonny w lutym 1956^[17]. Budynek dworcowy przeznaczono na siedzibę orkiestry kolejowej ze stacji Warszawa Wschodnia^[18]. Z powodu braku środków na remonty został on rozebrany w grudniu 1969^[18].

Stacja Warszawa Most na dawnych mapach Pragi

Plan miasta z 1941, okupacja niemiecka

Mapa wojennych zniszczeń Warszawy, 1949 (Link do pełnej mapy z legendą oznaczeń)

Plan Warszawy z 1950, stacja koło Mostu Śląsko-Dąbrowskiego

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Warszawa Most w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
• Warszawa Most w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – www.atlaskolejowy.net
• Zdjęcie ze zbiorów NAC, sygn. 1-G-4677-2: Podtopiona stacja kolejki wawerskiej przy moście Kierbedzia. Na pierwszym planie liczne kajaki i łodzie.
• Wątek Stacja kolejowa Warszawa Most forum fotopolska.eu, a w nim dwa zdjęcia ze zbiorów prywatnych, przedstawiające stację Warszawa-Most z okresu 1940–1942.
• Film ze zbiorów Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej Warszawskie Kolejki Dojazdowe (nieużyty materiał PKF nr 4787). Widoczna stacja Warszawa-Most.
• Kolejka, która nigdy nie jeździła całą trasą. zw.com.pl, 2010-08-26. [dostęp 2018-12-26].

Most
Linia Kolej Jabłonowska
Golędzinów		Straż Ogniowa
Linia Warszawa Most – Targówek (0,000 km)
		Warszawa Stalowa odległość: ~ 4,3 km