Warszawa Wschodnia

Warszawa Wschodnia

Warszawa Wschodnia widok od ul. Lubelskiej
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Lokalizacja	Praga-Północ, Praga-Południe
Zarządca	PKP Polskie Linie Kolejowe
Data otwarcia	1866
Poprzednie nazwy	Warszawa Wschodnia Osobowa Warschau Ost
Liczba pasażerów (2017)	16,5 mln[1]
Dane techniczne
Liczba peronów	7
Liczba krawędzi peronowych	14
Kasy
Linie kolejowe
2 Warszawa Zachodnia – Terespol 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk 9 Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny 45 Warszawa Wschodnia – Warszawa Grochów 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów 452 Warszawa Wschodnia – Warszawa Grochów 901 Warszawa Wschodnia – Warszawa Antoninów
Położenie na mapie Warszawy Warszawa Wschodnia
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Warszawa Wschodnia
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Warszawa Wschodnia
52°15′06″N 21°03′08″E/52,251667 21,052222
Strona internetowa
Portal Transport szynowy

Wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę Dworca Terespolskiego, 18 maja 1866

Dworzec Terespolski ok. 1908

Hala dworca w latach 70.

Widok budynku dworca od strony ul. Kijowskiej (2009)

Jeden z peronów stacji Warszawa Wschodnia (2009)

Hala dworca (2018)

Panorama stacji od strony Wisły

Tunel dworca

Kamień pamiątkowy poświęcony sanitariuszkom poległym podczas bombardowań dworca we wrześniu 1939, ustawiony na skwerze przed budynkiem dworca od strony ul. Kijowskiej w 1968 r.^[2]

Warszawa Wschodnia, zwyczajowo Dworzec Wschodni – druga co do wielkości stacja kolejowa w Warszawie, położona na warszawskiej linii średnicowej. Znajduje się między dzielnicami Praga-Północ (Szmulowizna) i Praga-Południe (Kamionek). Znajdujący się na niej Dworzec Warszawa Wschodnia im. Romana Dmowskiego^[3] według klasyfikacji PKP ma najwyższą kategorię dworca Premium^[4] i znajduje się między ulicami Kijowską a Lubelską, na zachodnim krańcu terenów stacji.

W 2021 stacja obsługiwała ok. 23 700 osób dziennie, co dawało jej 6. miejsce w kraju^[5].

Historia

Powstanie stacji wiąże się z budową Kolei Warszawsko-Terespolskiej, w ramach której w roku 1866 oddano do użytku dworzec Warszawa Praga, położony między obecnym dworcem a ul. Targową. Był on nazywany Dworcem Terespolskim lub Dworcem Brzeskim^[6]. Ten dworzec czołowy obsługiwał głównie pociągi w kierunku Brześcia i Lublina. Jako jeden z nielicznych warszawskich dworców uniknął w 1915 większych zniszczeń ze strony wycofujących się wojsk rosyjskich.

Podczas przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego rozpoczętej w 1919 stacja została przebudowana na czołowo-przelotową i od 1933 stała się elementem warszawskiej linii średnicowej. Perony zostały przesunięte w obecne miejsce – na nasypie. Nasyp przykrył też dotychczasowy teren peronów i torów. Budynek dworcowy znalazł się poza strefą stacyjną. Obok pozostawiono tylko jeden tor prowadzący m.in. do Portu Praskiego. Funkcje dworcowe przejęły obiekty prowizoryczne po obu stronach nasypu. Na dawnym budynku ustawiono tablice wskazujące kierunek do nowego położenia kas i peronów.

W pierwszych dniach września 1939 stacja była wielokrotnie bombardowana, wielu ewakuujących się mieszkańców Warszawy zostało rannych. Pomoc niosły im warszawskie harcerki i uczennice, z których część zginęła 5 września w kolejnym bombardowaniu. Ich pamięci poświęcony jest głaz ustawiony w 1968 naprzeciwko jednego z wejść do dworca od strony ul. Kijowskiej^[2].

W 1944 r. dotychczasowy budynek uległ zniszczeniu. W odległości ok. 100 metrów od obecnego gmachu dworcowego w kierunku ul. Targowej zachował się niewielki fragment skrzydła budynku dawnego Dworca Terespolskiego, obecnie zaadaptowany na punkt skupu złomu. Do dziś pozostająca resztka jest jedyną pozostałością historycznych dworców warszawskich.

Elementem całkowitej przebudowy tego rejonu Pragi po zakończeniu II wojny światowej była przebudowa i gruntowna modernizacja układu torowego stacji Warszawa Wschodnia. Nowy budynek dworca zaplanowano w miejscu oddalonym od dotychczasowego o ok. 200 metrów w kierunku wschodnim, co wynikało z zamiaru poprowadzenia w tamtym rejonie alei Tysiąclecia – części planowanej obwodnicy śródmiejskiej Warszawy.

Budowę, zaplanowaną początkowo na dwa lata, prowadzono w latach 1962–1969. W 1964 oddano do użytku część obsługującą ruch podmiejski z nowym pawilonem (od strony ul. Lubelskiej)^[7]. Główny budynek dworca, od strony Szmulowizny ul. Kijowskiej, z przeszkloną halą przykrytą dachem z olbrzymich kratownic, oddano do użytku 16 stycznia 1969 roku^[8]. Przez kilka lat, aż do wybudowania Dworca Centralnego, Dworzec Wschodni był najnowocześniejszą i najbardziej reprezentacyjną budowlą tego typu w Warszawie^[9] (otrzymał tytuł Mistera Warszawy). Dachy obu hal dworcowych mają nowatorską konstrukcję i ciekawą formę geometryczną. Do wystroju użyto różnokolorowych marmurów, porowatego trawertynu i betonu o zróżnicowanej fakturze, kawiarnię ozdobiła abstrakcyjna mozaika Marii Leszczyńskiej. Na dworcu zlokalizowano m.in. nowoczesną restaurację i bar samoobsługowy, księgarnię i salon fryzjerski^[10]. Jednak wiele lat zaniedbania i braku remontów spowodowało fatalny stan techniczny dworca. Projektant już w połowie lat 70. alarmował, że oszczędności materiałowe do jakich został zmuszony przez władze podczas projektowania i budowy sprawiają, iż dworzec nadaje się do natychmiastowego remontu.

Zaniedbanie to sprawiło, że w rankingu przeprowadzonym podczas wakacji 2008 roku przez Gazetę Wyborczą^[11][12] Dworzec Wschodni oceniono jako najgorszy spośród 23 dworców największych polskich miast (choć np. pod względem czystości i poczucia bezpieczeństwa jeszcze gorsze oceny otrzymał Dworzec Centralny). Zdaniem dziennikarzy działało tu zbyt mało kas biletowych, hol dworca był zanieczyszczony przez gołębie, a wieczorem i nocą zaciemniony jak podczas nalotów w czasie wojny. Dworzec był też zupełnie nieprzyjazny dla niepełnosprawnych. Źle oceniono estetykę dworca, toalety, poczekalnie i przechowalnie bagażu, stosunkowo dobrze – dostępność usług i połączenia komunikacyjne z miastem.

Również Najwyższa Izba Kontroli w październiku 2008 r. po kontroli przeprowadzonej na 223 dworcach kolejowych w Polsce stwierdziła, że Dworzec Wschodni był wówczas jednym z najgorszych pod względem stanu technicznego. Uznano, że był niedostosowany do obsługi osób niepełnosprawnych (bariery architektoniczne, zbyt wysokie pulpity kasowe, mało miejsca w toaletach) oraz że PKP nie zapewniały tu pasażerom wystarczającego bezpieczeństwa i pozwalały na stałe przebywanie na dworcu osób bezdomnych (w raporcie NIK znalazły się nawet zdjęcia kloszardów). Nie utrzymywały też czystości w budynku dworca (w holu stale żerowały gołębie) i terenach przyległych, a nawet stwarzały zagrożenie sanitarne (wskutek zamykania toalet)^[13].

Przed Mistrzostwami Europy w Piłce Nożnej w 2012 kosztem 60 mln PLN przeprowadzono remont i modernizację dworca według projektu «Biura AiB». Zmodernizowano obie hale dworcowe, w dużej hali wydzielono szklanymi ścianami część kasową, usunięto stragany i prowizoryczne pawilony handlowe, zainstalowano nowoczesny system informacji dworcowej z elektronicznymi tablicami oraz monitoring, odnowiono przejścia pod peronami. Przed halą podmiejską od strony ul. Lubelskiej uruchomiono dworzec autobusowy przeniesiony z dawnego dworca PKS Stadion. Nie udało się zbudować wind i schodów ruchomych na perony oraz zadaszeń nad peronami^[10].

Ruch kolejowy

Stacja przyjmuje i wyprawia pociągi dalekobieżne, kierowane przez Warszawę Centralną i Zachodnią na południe, zachód i północny zachód kraju (w tym pociągi na Śląsk przez CMK, a także międzynarodowe pociągi w kierunku Niemiec). Dla pociągów wyprawianych z Warszawy Zachodniej w kierunku wschodnim i północnym (m.in. do Gdyni, Lublina oraz w kierunku granicy z Białorusią) oraz pociągów przejeżdżających tranzytem przez Warszawę jest stacją przelotową. Pociągi od strony Lublina jadące dalej przez linią nr 9 w kierunku Trójmiasta, zmieniają kierunek jazdy na Dworcu Wschodnim, nie przejeżdżając przez inne dworce warszawskie. Warszawa Wschodnia obsługuje także pociągi podmiejskie Kolei Mazowieckich i SKM Warszawa (obecnie linia S1, S2 oraz S3^[14]).

Ruch towarowy omija stację, jest bowiem prowadzony przez stację Warszawa Gdańska. Dotyczy to jednak tylko znajdującej się na krańcu linii średnicowej, pasażerskiej części stacji. Na wschód od niej położona jest duża stacja towarowa, pełniąca funkcje stacji rozrządowej pod nazwą Warszawa Wschodnia Towarowa (spotykana jest także nazwa Warszawa Wschodnia Rozrządowa).

Budynek dworca

Zaprojektowany przez Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka w latach 1956–1961 Dworzec Wschodni otrzymał formę dwubryłową, z głównym wejściem i zespołem handlowo-usługowym od strony północnej układu torowego oraz mniejszym terminalem do obsługi linii podmiejskich od strony południowej. Dworzec posiada siedem peronów typu wyspowego, numerowanych od strony głównego budynku przy ul. Kijowskiej. Perony od 1 do 4 obsługują ruch dalekobieżny, perony 6 i 7 przeznaczone są do obsługi ruchu podmiejskiego, zaś peron 5 jest uniwersalny. Perony są częściowo zadaszone i połączone trzema przejściami podziemnymi.

W latach 2010–2012 dworzec przeszedł kapitalny remont. Zachowano jedynie pierwotną konstrukcję stalową hali od ul. Kijowskiej, która została naprawiona i zabezpieczona antykorozyjnie. Zainstalowano nowe elewacje szklane, nowe podłogi z kamienia, instalacje techniczne, urządzenia sanitarne. Wyremontowany budynek dworca oddano do użytku z końcem maja 2012. Po remoncie budynek prezentuje się równie okazale jak w początkach swego istnienia.

Remontu nie wykonano na peronach (przeprowadzono jedynie drobne prace kosmetyczne), ich naprawa i przebudowa zaplanowana jest na kolejne lata.

Otoczenie dworca

Niewygodne oddalenie Dworca Wschodniego od ul. Targowej wynikało z planów budowy alei Tysiąclecia, mającej pierwotnie stanowić część obwodnicy śródmiejskiej Warszawy (według obecnych założeń obwodnica będzie znajdowała się dalej na wschód). Pamiątką po nich jest przedłużona ul. Kijowska oraz zachowany pod peronami 6. i 7. dworca niedokończony tunel dla dwupasmowej ulicy wraz z linią tramwajową, której budowa była planowana na lata 2008–2011. Połączyć miała ulicę Grochowską z rondem Żaba.

W 2010 uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego rejonu dworca^[15]. Plan przewidywał m.in.:

• przedłużenie ul. Kijowskiej na północny wschód aż do ul. Zabranieckiej oraz na południowy zachód do ul. Sokolej, z przebudową skrzyżowania z ul. Targową,
• budowę al. Tysiąclecia z tunelem i linią tramwajową pod torami,
• utworzenie po obu stronach dworca, od ul. Kijowskiej i Lubelskiej, placów miejskich,
• budowę stacji metra pod placem od strony Kijowskiej,
• przeniesienie dworca autobusowego spod stadionu na teren między ul. Lubelską a projektowaną al. Tysiąclecia,
• wzniesienie nowych budynków mieszkalnych i usługowych wzdłuż ul. Kijowskiej oraz wokół obu placów.

Dworzec w filmie

W czasach swojej świetności dworzec kilkakrotnie „występował” w filmach fabularnych, m.in.

• w komedii Tadeusza Chmielewskiego Nie lubię poniedziałku z 1971 na Dworzec Wschodni przyjechał zaopatrzeniowiec z prowincji (grany przez Jerzego Turka), który uciekając przed tłumem pasażerów pociągu podmiejskiego, jako pierwszy dopadł feralnej dla siebie taksówki
• w hali głównej dworca nakręcono scenę z udziałem dwóch pasażerów filmowanych przez telewizję w czasie miesięcznego zamknięcia stacji z powodu wystawy plakatów pt. „Podróż koleją skraca czas” w komedii Stanisława Barei pt. Co mi zrobisz jak mnie złapiesz z 1978

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Warszawa Wschodnia na stronach PKP
• Warszawa Wschodnia w internetowym rozkładzie jazdy PKP – rozklad-pkp.pl (odjazdy)
• Informacja o Dworcu na stronie SISKOM
• Warszawa Wschodnia w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl

Warszawa Wschodnia
Linia 2 Warszawa Zachodnia – Terespol (4,254 km)
Warszawa Centralna odległość: 3,908 km		Warszawa Rembertów odległość: 7,499 km
Linia 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk
		Warszawa Olszynka Grochowska odległość: 4,08 km
Linia 9 Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny (4,408 km)
Warszawa Praga odległość: 5,692 km		Targówek odległość: 3,997 km
Linia 45 Warszawa Wschodnia – Warszawa Grochów
		Warszawa Grochów odległość: 1,611 km
Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów
Warszawa Stadion odległość: 1,058 km		Warszawa Rembertów odległość: 7,499 km
Linia 452 Warszawa Wschodnia – Warszawa Grochów
		Warszawa Grochów odległość: 2,810 km
Linia 901 Warszawa Wschodnia – Warszawa Antoninów (1,789 km)
		Warszawa Antoninów odległość: 1,789 km