Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów

Lata 30. Jeden z parowozów wyprodukowanych przez spółkę na terenie zakładu
Szerokotorowy parowóz Ty23-273 z 1928 z WSABP w skansenie w Karsznicach

Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów (WSABP), znana też jako „Parowóz” – polska fabryka budująca i remontująca parowozy. Istniała w latach 1920–1935, następnie do wybuchu II wojny światowej jako filia Zakładów Ostrowieckich. Produkcja obejmowała też silniki spalinowe, walce drogowe i lokomotywy spalinowe.

Dwudziestolecie Międzywojenne

Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów została założona na początku 1920 przez Ziemski Bank Kredytowy we Lwowie, Polski Bank Przemysłowy we Lwowie oraz inż. Zygmunta Sochackiego[1]. Podstawą do powołania spółki była umowa z rządem polskim, przewidująca zamówienie w fabryce w ciągu 10 lat budowy 350 parowozów oraz naprawy głównej 510 parowozów[2]. Wykupiono w tym celu teren o powierzchni 28 500 m² w Warszawie, między ul. Kolejową a Karolkową, wraz ze znajdującymi się tam fabrykami „Borman i Szwede” oraz „J. Borkowski”[2][1]. Przebudowano istniejącą kotlarnię i odlewnię oraz dobudowano między nimi trzecią halę, wybudowano też inne budynki i sieć torów. Wyposażenie obejmowało około 3000 obrabiarek[2]. Do 1928 powierzchnia zakładów wzrosła do 82 000 m², w tym domy dla urzędników i kolonie robotnicze[2]. Załoga w tym czasie wynosiła około 2800 pracowników[2].

Z braku własnych konstrukcji, fabryka współpracowała początkowo z austriacką firmą Wienner Neustadt (dawniej G. Sigl) z Wiednia. Początkowo w fabryce montowano z austriackich części parowozy serii 270, oznaczonej w Polsce jako Tr12. Pierwszy parowóz wyprodukowany w całości w kraju został zbudowany w marcu 1924[1]. Ogółem zbudowano 60 lokomotyw Tr12[2]. Od 1927 wyprodukowano 267 parowozów serii Ty23. Były to jedyne parowozy normalnotorowe spółki zbudowane dla PKP. W sumie „Parowóz” zbudował 267 egzemplarzy Ty23, 60 egzemplarzy Tr21, oraz 60 egzemplarzy Tr12[3]

Oprócz parowozów normalnotorowych, fabryka budowała małe serie parowozów wąskotorowych, opracowanych przez własne biuro konstrukcyjne w kilku odmianach. Przede wszystkim, w 1929 zaprojektowano i zbudowano dla PKP udaną serię 21 wąskotorowych parowozów Wp29 (która stała się podstawą dla najliczniejszej powojennej serii Px48). Parowozy wąskotorowe budowano także na eksport do ZSRR – w 1932 6 tendrzaków, a w 1933 wspólnie z Fablokiem, 19 parowozów typu Unia[4]. Ponadto, WSABP dokonywała napraw parowozów i tendrów oraz produkowała walce drogowe i wolnoobrotowe wysokoprężne silniki spalinowe konstrukcji prof. Ludwika Ebermanna[5].

Z powodu kryzysu ekonomicznego i mniejszych zamówień rządowych, niż wynikało z umowy, spółka popadła w kłopoty finansowe i została sprzedana. 29 grudnia 1934 spółka została zakupiona przez Zakłady Ostrowieckie i dalej działała jako Wytwórnia Parowozów Zakładów Ostrowieckich – Oddział w Warszawie. Oprócz niewielkiej liczby lokomotyw spalinowych (4 typu FIAT 35[5]) i parowych lub spalinowych lokomotyw wąskotorowych, spółka nie produkowała już jednak parowozów, a głównie zajmowała się produkcją na zamówienia wojskowe oraz kotłów parowozowych[1].

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej byłe zakłady WSABP zostały przejęte przez Niemców. Kontynuowano w nich produkcję kotłów parowozowych i naprawy parowozów. W latach 1943–1944 zbudowano jeszcze dla Niemców 30 parowozów serii BR 50-ÜK[1].

Podczas powstania warszawskiego zakład został zniszczony w 50%[1]. Po wojnie został odbudowany, lecz nie wznowiono produkcji parowozów. Kontynuowano natomiast produkcję kotłów dla parowozów produkowanych w Fabloku i dla ZNTK[1]. Zakłady funkcjonowały wówczas pod nazwą Warszawskie Zakłady Budowy Urządzeń Przemysłowych[6]. Następnie, przekształcono profil zakładu na produkcję koparek i ciężkiego sprzętu budowlanego, jako Zakłady Mechaniczne im. Ludwika Waryńskiego[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h B. Pokropiński, Parowozy..., s. 10–11.
  2. ↑ a b c d e f J. Piwowoński, Parowozy..., s. 23–24.
  3. ↑ Lokomotywy: Polskie Konstrukcje, Wydawnictwo SBM, str. 5
  4. ↑ Bogdan Pokropiński, Polskie parowozy eksportowe, Warszawa, 1993, s. 35–37.
  5. ↑ a b Bogdan Pokropiński, Lokomotywy spalinowe produkcji polskiej, Warszawa: WKiŁ, 2009, s. 12, 34, ISBN 978-83-206-1731-3, OCLC 751021126.
  6. ↑ Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów (Parowóz). free.of.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-26)]..

Bibliografia

  • Bogdan Pokropiński, Parowozy normalnotorowe produkcji polskiej, Warszawa: WKiŁ, 2007, ISBN 978-83-206-1617-0, OCLC 169707978.
  • Jan Piwowoński: Parowozy kolei polskich, WKiŁ Warszawa 1978

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Karsznice Ty23.jpg
Autor: Hiuppo, Licencja: CC BY 3.0
Ty23-273 in Karsznice railway museum, Poland
Warszawska Spółka Budowy Parowozów lata 30..jpg
Lokomotywa Cukrowni Kruszwica nr 13 (późn. 7), WSABP 59/1927, C1n2t. Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów