Wasilij Cziczagow

Wasilij Cziczagow

Василий Чичагов

Pełne imię i nazwisko	Wasilij Jakowlewicz Cziczagow
Data urodzenia	28 lutego?/ 11 marca 1726
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia?/ 16 kwietnia 1809 Petersburg
Miejsce spoczynku	Cmentarz Łazarza przy ławrze Aleksandra Newskiego w Petersburgu
Odznaczenia

Wasilij Jakowlewicz Cziczagow (ros. Василий Яковлевич Чичагов; ur. 28 lutego^?/ 11 marca 1726, zm. 4 kwietnia^?/ 16 kwietnia 1809 w Petersburgu) – rosyjski wojskowy, podróżnik i odkrywca, admirał, dowódca Floty Bałtyckiej w wojnie ze Szwecją, zwycięzca w bitwach pod Rewlem i w Zatoce Wyborskiej (1790). Jako pierwszy oficer floty rosyjskiej odznaczony Orderem św. Jerzego I klasy.

Życiorys

Urodził się 28 lutego^?/ 11 marca 1726 roku w niezamożnej rodzinie szlacheckiej, w majątku niedaleko Kostromy^[1]. Po ukończeniu Akademii Morskiej w Petersburgu, w 1742 roku rozpoczął służbę w rosyjskiej flocie. Po awansie do stopnia lejtnanta, w 1754 roku objął dowodzenie fregatą „Swiatyj Michaił”^[2]. Brał udział w wojnie siedmioletniej: w 1757 roku uczestniczył w blokadzie wybrzeża Prus i odbywał rejsy krążownicze w kierunku Sundu^[3]; w 1761 roku walczył pod Kołobrzegiem^[2]. Rok później został awansowany do stopnia kapitana II rangi^[3]. W 1764 roku ponownie awansował, do stopnia kapitana I rangi i w maju tegoż roku został wyznaczony dowódcą okrętu liniowego „Rewel”^[4].

Po kilkunastu dniach otrzymał jednak nowy przydział: zastępcy komendanta portu w Archangielsku^[5]. Już 25 czerwca^?/ 6 lipca 1764 roku^[6] Admiralicja mianowała go dowódcą ekspedycji polarnej, mającej wytyczyć drogę do Azji przez Ocean Arktyczny, wzdłuż wybrzeży Spitsbergenu i Grenlandii do Kamczatki – teoretyczną możliwość istnienia tej drogi nakreślił Michaił Łomonosow^[4]. W latach 1765–1766, na okrętach „Cziczagow”, „Panow” i „Babajew” (nazwanych od nazwisk swoich dowódców), dwukrotnie podejmował próby pokonania niezwykle trudnej nawigacyjnie trasy, osiągając 80°30′ szerokości geograficznej północnej i stwierdzając, że przebycie tej drogi drewnianym żaglowcem jest niemożliwe^[a][7]. Zasługi ekspedycji i jej dowódcy zostały wysoko ocenione przez cesarzową Katarzynę II^[4].

W 1767 roku powrócił do Floty Bałtyckiej, lecz już w roku następnym został ponownie skierowany na północ, jako komendant portu w Archangielsku. Jego głównym zadaniem tam było przyspieszenie budowy nowych okrętów dla floty rosyjskiej, potrzebującej coraz większej ich liczby w związku z wojną z Turcją. Jako człowiek z zewnątrz, wszedł w konflikt z miejscową administracją, z gubernatorem na czele^[8]. W 1770 roku został, rozkazem Katarzyny II, odwołany i przeniesiony do Floty Bałtyckiej, z jednoczesnym awansem do stopnia kontradmirała^[9]. Przez krótki czas służył w Admiralicji, następnie był między innymi komendantem portu w Rewlu i dowódcą tamtejszego zespołu okrętów^[10]. Latem 1771 roku stanął na czele eskadry liniowej, bazującej w Kronsztadzie, która w roku następnym została pod jego flagą wysłana na Morze Śródziemne. Po przybyciu do Livorno zdał dowodzenie i powrócił do Petersburga^[11]. Za pomyśle przeprowadzenie okrętów otrzymał Order św. Anny^[12], a w 1773 roku został odznaczony Orderem św. Jerzego IV klasy za udział w 20 kampaniach morskich^[9].

Pod koniec 1773 roku został wysłany na południe, na stanowisko zastępcy dowódcy Flotylli Azowskiej, admirała Aleksieja Sieniawina^[13]. W następnym roku dwukrotnie udaremnił próbę przedarcia się floty tureckiej przez Cieśninę Kerczeńską na Morze Azowskie^[9]. Po zakończeniu wojny z Turcją został odwołany do Petersburga, w 1775 roku awansowany do stopnia wiceadmirała. W 1777 roku objął dowodzenie pierwszą dywizją Floty Bałtyckiej – dowódcą drugiej został admirał Samuel Greig^[14]. 28 czerwca^?/ 9 lipca 1782 roku otrzymał awans na pełny stopień admiralski, w tym okresie został również odznaczony Orderem św. Aleksandra Newskiego^[9].

Po wybuchu wojny ze Szwecją i śmierci admirała Greiga w 1788 roku, objął dowodzenie całością Floty Bałtyckiej. Swoje pierwsze starcie w tej roli – bitwę koło Olandii 15 lipca^?/ 26 lipca 1789 roku – poprowadził w skrajnie pasywny sposób, nie wykorzystując błędów przeciwnika, chociaż przy nierozstrzygniętym wyniku samej bitwy zachował strategiczną przewagę w działaniach morskich, blokując flotę szwedzką w jej bazach^[9]. W kampanii następnego roku odniósł dwa znaczące zwycięstwa: na redzie Rewla 2 maja^?/ 13 maja oraz w Zatoce Wyborskiej 23 czerwca^?/ 4 lipca^[15]. Przyniosły mu one odznaczenia, odpowiednio, Orderem św. Andrzeja oraz Orderem św. Jerzego I klasy^[16] – ten ostatni jako pierwszemu przedstawicielowi floty w historii Rosji^[17]. Jednak, według znacznej części rosyjskich oficerów, jak i dość zgodnej opinii historyków, nazbyt ostrożna taktyka rosyjskiego głównodowodzącego pozwoliła Szwedom na ocalenie znacznej części swojej floty i przejęcie inicjatywy w działaniach na morzu, co doprowadziło do porażki księcia von Nassau-Siegen w II bitwie na wodach Svensksundu^[16][18].

Do 1796 roku pozostawał na stanowisku dowodzącego Flotą Bałtycką, uczestniczył również w pracach czteroosobowej komisji opracowującej plany rozbudowy Floty Czarnomorskiej^[16]. Po objęciu tronu przez Pawła I nastąpiła reorganizacja Floty Bałtyckiej i jej podział na trzy samodzielne dywizje. Cziczagow objął na krótko dowództwo jednej z nich, a następnie został skierowany do Rewla, gdzie miał utworzyć kursy dla wyższych oficerów marynarki. W kampanii 1797 roku głównodowodzącym flotą był sam cesarz, który osobistym rozkazem z 12 lipca^?/ 23 lipca przeniósł Cziczagowa w stan spoczynku^[19]. Oficjalnym powodem zwolnienia ze służby był zły stan zdrowia admirała, bardziej prawdopodobnym jednak konflikt, w jaki popadł z młodszymi admirałami rosyjskimi, protegowanymi Pawła I i niełaska cesarska – dowodem na to miało być zwolnienie z floty także dwóch synów admirała^[20]. Jeden z nich, Pawieł, został później przywrócony do służby, brał udział w wojnach napoleońskich, gdzie wyróżnił się w bitwie nad Berezyną, awansował do stopnia admiralskiego i pełnił funkcję ministra marynarki^[21].

Wasilij Cziczagow zmarł 4 kwietnia^?/ 16 kwietnia 1809 roku w Petersburgu i został pochowany na cmentarzu Łazarza przy ławrze Aleksandra Newskiego^[16]. W pogrzebie uczestniczył cesarz Aleksander I^[21]. Imieniem obu admirałów Cziczagowów nazwano szereg obiektów geograficznych oraz liczne okręty i statki^[22].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• A. A. Lebiediew (А. А. Лебедев). W. Ja. Cziczagow i jego rol w istorii russkogo parusnogo fłota (В. Я. Чичагов и его роль в истории русского парусого флота). „Gangut (Гангут)”. Wypusk 63, 2011. Moskwa. ISSN 2218-7553. 
• N. W. Skrickij (Н. В. Скрицкий): Gieorgijewskije kawalery pod Andriejewskim fłagom. Russkije admirały – kawalery ordiena Swiatogo Gieorgija I i II stiepieniej (Георгиевские кавалеры под Андреевским флагом. Русские адмиралы – кавалеры ордена Святого Георгия I и II степеней). Moskwa: 2002. ISBN 5-9524-0053-1.