Wat Tyler
 Rysunek Williama Blake’a z około 1819 roku | |
| Data i miejsce urodzenia | 4 stycznia 1341 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Walter „Wat” Tyler (ur. 4 stycznia 1341, zm. 15 czerwca 1381) – angielski przywódca powstania ludowego dążącego do ustanowienia w Anglii jednoklasowego społeczeństwa – „Wielkiej Społeczności”.
Życiorys
Zdolny dowódca i mówca. Miał walczyć we Francji. Nieprzychylni mu kronikarze opisują go jako „zręcznego człowieka o bystrym umyśle, lecz pozbawionego gracji” i „obdarzonego dużą inteligencją, którą należałoby wykorzystać w słusznej sprawie”. Przyłapanych na rabunku powstańców – swoich podkomendnych – zgodnie z ostrzeżeniem skazywał na śmierć. Powstańcy przysięgli przestrzegać tylko praw ustanowionych przez niego. Hasło powstania to stary dwuwiersz ludowy:
„When Adam delved, and Eve span
Who was then a gentleman?”
Gdy Ewa przędła, Adam rył [orał],
Kto wtedy jaśniepanem był?[1]
7 czerwca 1381 wybrany na wodza rebeliantów w Kencie, stał się głównym przywódcą powstania ludowego, które wybuchło w maju 1381 i objęło głównie południowo-wschodnią i wschodnią Anglię. Bezpośrednim powodem powstania było nałożenie podatku pogłównego, ponowne obarczenie chłopów pańszczyzną i ustalenie płacy wyrobników na niskim poziomie[2]. Głębszą przyczyną – trudności gospodarcze i napięcia społeczne (wyzysk i niewola chłopska), niezadowolenie z rządów baronów za małoletniości Ryszarda II i z kosztów wojny stuletniej, popularność radykalnych haseł społecznych głoszonych przez wędrownych kaznodziejów (jak John Ball) potępiających bogactwo Kościoła, nędzę ludu i rozpasanie panów.
Powstańcy pod wodzą Tylera zajęli Canterbury (10 czerwca), Londyn (13 czerwca) i Tower (14 czerwca), zabili m.in. kanclerza (arcybiskupa Canterbury) i skarbnika królewskiego. 14 czerwca Ryszard II udzielił żądanych przez część rebeliantów przywilejów (zniesienia poddaństwa, zmniejszenia obciążeń chłopskich). 15 czerwca Tyler zażądał z kolei m.in. konfiskaty dóbr kościelnych: „Majątek i dobra świętego Kościoła niechaj będą zabrane i rozdzielone według potrzeb ludu w każdej parafii po zaopatrzeniu znajdujących się na miejscu księży i mnichów, a wreszcie niechaj będzie więcej poddanych w Anglii, wszyscy niech będą wolni i jednego stanu”.
Podczas pertraktacji z Ryszardem II, Tyler został sprowokowany do obrony i zamordowany; doszło do bójki między Tylerem a burmistrzem Londynu (Lord Mayor) Williamem Walworthem, podczas której ten ostatni przebił Tylera mieczem. Pozbawieni przywódcy chłopi zostali prędko rozgromieni. W ciągu kilku tygodni powstanie krwawo stłumiono na prowincji; nadane przywileje (zniesienie poddaństwa i części podatków) odwołano.
Przypisy
- ↑ Inne tłumaczenie „Gdy Adam orał, a przędła Ewa
gdzie wtedy szlachcic się podziewa?”
lub „Gdy przędła Ewa, Adam orał łan
gdzie wtedy był jaśnie pan?”
. - ↑ Praca zbiorowa 1968 ↓, s. 438.
Bibliografia
- Praca zbiorowa: Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968.
- Wszystkie cytaty z: Hilton R. H., Fagan H., Powstanie angielskie 1381 r., PIW 1951, s. 222
Linki zewnętrzne
- Kronika z XIV wieku opisująca spotkanie Tylera z królem Ryszardem II (w języku angielskim)
Media użyte na tej stronie
Wat Tyler, graphite. One of Blake's visionary heads, the drawing is inscribed by John Varley Wat / Tyler / By Wm Blake from / his Spectre as in the act of Striking the Tax / Gatherer on the head. Drawn / Octr 30.1819 1h AM
Russian: Уолтер «Уот» Тайлер (англ. Walter "Wat" Tyler; 4 января 1341 — 15 июня 1381) — предводитель крупнейшего в средневековой Англии крестьянского восстания 1381 года.
William Blake (1757–1827)
Wat Tyler, ca. 1819
Graphite
Inscribed (in the hand of John Varley) at lower right, Wat / Tyler / By Wm Blake from / his Spectre as in the act of Striking the Tax / Gatherer on the head. Drawn / Octr 30.1819 1h AM; numbered at lower left, 99.
Like Cowper, Blake was often considered mad because he spoke so naturally of the visions that he had experienced since childhood. Friends from later life described evenings during which they watched him drawing religious or historical figures whom he said were sitting before him. In 1819 he began to record these visions for John Varley (1778–1842). This is the last of a series of six documented during the month of October. Varley recorded the details on the drawings. The Morgan also owns a visionary head of Christ.
This sheet is Blake's portrait of the fourteenth-century rebel and leader of the revolt against the poll tax, Wat Tyler, who had been killed in 1381. Perhaps Blake felt a kinship based upon his own antimonarchical stance that had led to a trial for sedition in Felpham a few years earlier.
Gift of Charles Ryskamp in memory of Michael S. Currier on the occasion of the 75th anniversary of the Morgan Library and the 50th anniversary of the Association of Fellows; 1999.2From http://www.britannia.com/history/articles/peasantsrevolt.html. The Death of Wat Tyler at the hands of Walworth, Mayor of London, with the young Richard II looking on. Library Royal MS 18.E.i-ii f. 175, dated c. 1385-1400.
See File:DeathWatTylerFull.jpg for another version
- 19:08, 5 September 2005 Bkwillwm 350x233 (42504 bytes) (From http://www.britannia.com/history/articles/peasantsrevolt.html. The Death of Wat Tyler at the hands of Walworth, Mayor of London, with the young Richard II looking on. The image is a close up of a larger medieval image. {{PD-old}} )
William Blake after Henry Fuseli Wat Tyler and the Tax-Gatherer 1797 published 1798 Tate Gallery