Wawrowice (województwo warmińsko-mazurskie)

Wawrowice
— wieś —
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nowomiejski
Gmina	Kurzętnik
Wysokość	198 m n.p.m.
Strefa numeracyjna	56
Tablice rejestracyjne	NNM
SIMC	0845967
Położenie na mapie gminy Kurzętnik Wawrowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wawrowice
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wawrowice
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego Wawrowice
53°26′35″N 19°27′51″E/53,443056 19,464167

Wawrowice (do 1920 r. niem. Wawerwitz) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Kurzętnik. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa toruńskiego.

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 538. Wieś znajduje się nad brzegiem jeziora Skarlińskiego. Przepływa rzeczka Skarlanka. Osiedle Biedaszek. Najbliższa szkoła podstawowa oraz gimnazjum znajdują się w Marzęcicach.

Historia

Wieś lokowana w XIV w. na prawie chełmińskim. W 1414 r. wieś obejmowała 52 włók. W czasie wojny polsko-krzyżackiej wojska polsko-litewskie spaliły 25 stogów ze zbożem, uprowadziły 80 koni, 180 świń i pięcioro ludzi. Wszystkie straty wojenne wsi w 1414 r. oszacowano na 2400 grzywien. W dokumencie z 1557 r. wieś wymieniana jest jako podlegająca pod starostwo bratiańskie. W 1621 r. starosta bratiański – Paweł Działyński – wybudował we wsi browar i podległym sobie chłopom zakazał sprzedaży jęczmienia do Nowego Miasta Lubawskiego. Cały jęczmień miał być zawieziony do Wawrowic, do browaru. W XVII w. wieś podlegała pod wójta w Bratianie. W latach 1667–1672 we wsi mieszkali: Kania, Bartnik, Żywizna, Walerian, Wieczorek-Szargawa, Wołyniec, Leman, Szymanek, Walko Leśny, Jędrzej Bartnik, Pliszka, Jedrzejek Stagno, Marmara Bartnik, Golec Grom, Narodzanej, Jeznoch, Smilnikow.

W 1706 r. majątek ziemski należący do państwa obejmował 295 ha (w tym 254 ha gruntów ornych i 25 łąk). Grunty wiejskie obejmowały 40 włók i płacono czynsz w wysokości pół korca żyta i pół korca owsa od każdej włóki. W tym czasie była tu stacja pocztowa i parafia katolicka. W 1789 r. we wsi i folwarku było 21 domów. W 1885 r. we wsi było 7 domów z 21 rodzinami i 123 mieszkańcami, z których 99 było katolikami a 24 ewangelikami. We wsi hodowano bydło rasy wschodnio-fryzyjskiej.

W roku 1920 wieś znalazła się w granicach Polski. 8 czerwca 1921 r. przez Wawrowice przejeżdżał naczelnik państwa Józef Piłsudski. W 1926 r. majątek państwowy liczył 667 ha. W 1928 ziemie te włączono do gminy wiejskiej a sam majątek zlikwidowano. W 1928 r. powstało także kółko rolnicze i liczyło 62 członków. W zarządzie zasiadali: Różycki, Stendera, Łukaszewski i Miąskowski. W lipcu tegoż roku w wyniku pożaru spaliło się 8 ha lasu (młodnik). W tym okresie we wsi była czteroklasowa szkoła.

W czasie II wojny światowej ludność wiejska była szykanowana, wielu gospodarzy (m.in. Piotrowscy i Kołakowscy) zostało uwięzionych w obozie w Potulicach. W styczniu 1945 r. władze hitlerowskie ewakuowały około 90 Żydówek z podobozu w Gwiździnach, pod eskortą Niemca o nazwisku Litau. W lesie koło Skarlina Niemiec zaczął strzelać do więźniarek. Po wojnie odkryto zbiorową mogiłę z 24 ciałami. Pozostałe Żydówki uciekły. W Wawrowicach, w tutejszej szkole, zgromadzono żydowskie więźniarki, którym udało się uciec z „marszu śmierci”. Dzięki pomocy miejscowych rolników kobiety te doczekały końca wojny. Po 1945 r. w rejonie Wawrowic działał oddział partyzancki Cichego (Marcjan Sarnowski).

W latach 1955–1960 we wsi funkcjonował punkt felczerski. Tutejsi rolnicy – Renata i Benedykt Rochnowscy od 1975 r. współpracowali z toruńskim Poldrobem a od 1993 r. z olsztyńskim Indykpolem. Od 1973 r. Wawrowice są wsią sołecka, podlegająca gminie Kurzętnik, Sołectwo obejmuje obszar 632,45 ha, 55 indywidualnych gospodarstw rolnych i 313 mieszkańców.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii w Skarlinie.

Osoby związani z miejscowością

• Franciszek Klonowski, weteran powstania styczniowego. Po powrocie z Syberii zatrzymał się w Brodnicy, a potem mieszkał w Wawrowicach. W 1920 służył w wywiadzie 65 pułku piechoty. Zmarł 10 października 1924 w szpitalu w Nowym Mieście Lubawskim;
• z Wawrowic pochodził Augustyn Wyczyński, członek Sejmiku Powiatowego (przed 1939 r.);
• Renata Rochnowska

Zobacz też

• Wawrowice

Bibliografia

• Stanisław Grabowski, Z dziejów Kurzętnika i okolic. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 2008, 287 str., ​ISBN 978-83-205-4710-8​