Wełniak (roślina)

Wełniak
Ilustracja
Wełniak azjatycki
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządślazowce
Rodzinaślazowate
Podrodzinawełniakowe
Rodzajwełniak
Nazwa systematyczna
Bombax Linnaeus
Sp. Pl. 511. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

B. ceiba Linnaeus[3]

Kwiat Bombax ceiba

Wełniak (Bombax L.) – rodzaj drzew z rodziny ślazowatych. Obejmuje 8 gatunków[4][5]. Rośliny te występują w tropikalnej części Afryki, Azji i Australii[6].

Drzewa te sadzone są jako ozdobne, stanowią źródło lekkiego drewna i kapoku – lekkiego puchu nasiennego[5]. Szczególne znaczenie użytkowe ma wełniak azjatycki zwany też malabarskim[7][5]. Często sadzony jest jako drzewo cieniodajne w parkach i przy ulicach[7]. Stanowi istotne źródło kapoku (w naturze wykorzystywanego też przez mrówki Dolichoderus bispinosus do budowy ich mrowisk), z drewna sporządza się łodzie i zapałki[5], jest ono też wykorzystywane jako budulec konstrukcji podwodnych (nad wodą jest nietrwałe)[8]. Kwiaty tego gatunku są jadalne, a roślina wykorzystywana jest też jako lecznicza (w tym uznawana za afrodyzjak[5], żywica działać ma ściągająco i przeciwzapalnie)[5][7]. Z cierni Bombax buonopozense wykonywane są bierki szachowe[5].

Morfologia

Pokrój
Drzewa zrzucające liście, czasem z pniem pokrytym grubymi cierniami[6].
Liście
Dłoniastozłożone, z 5-9 całobrzegimi listkami[6], z których środkowy jest większy od pozostałych[4]. Zrzucane w porze suchej[6].
Kwiaty
Wyrastają pojedynczo lub skupione w wierzchotkowatych kwiatostanach w kątach liści[6]. Szypułki z trzema, szybko odpadającymi liśćmi podkwiatowymi[4]. Kwiaty dość okazałe[4], z kielichem kubeczkowatym lub rurkowatym, o brzegu uciętym lub głęboko podzielonym na łatki, czasem od zewnątrz ogruczolonym, odpadającym. Płatki korony kwiatu owalne, zwykle nieco asymetryczne. Pręciki bardzo liczne – od 70 do ponad 900, u nasady zrosłe, wyżej z wolnymi, długimi nitkami. Zakończone nerkowatymi lub owalnymi główkami składającymi się z pojedynczych pylników. Zalążnia pięciokomorowa z licznymi zalążkami, zwieńczona podzielonym na łatki lub całobrzegim znamieniem[6][4].
Owoce
Drewniejące torebki otwierające się 5 klapami, w środku z trwałą kolumienką, zawierające liczne nasiona otoczone mniej lub bardziej obfitym u różnych gatunków puchem[6][4].

Systematyka

Pozycja systematyczna

W systemach APG z końca XX i XXI wieku jest to rodzaj z podrodziny wełniakowych Bombacoideae w obrębie ślazowatych Malvaceae[2][9]. W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych wełniakowe podnoszone były zwykle do rangi rodziny wełniakowatych Bombacaceae[10]. Z rodzaju wyodrębniane są dawniej tu zaliczane rośliny z rodzaju Rhodognaphalon (Ulbr.) Roberty[5].

Wykaz gatunków[4]
  • Bombax albidum Gagnep.
  • Bombax anceps Pierre
  • Bombax blancoanum A.Robyns
  • Bombax buonopozense P.Beauv.
  • Bombax cambodiense Pierre
  • Bombax ceiba L. – wełniak azjatycki
  • Bombax costatum Pellegr. & Vuillet
  • Bombax insigne Wall.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-06-02] (ang.).
  3. ↑ a b Bombax. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-06-02].
  4. ↑ a b c d e f g Bombax L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-06-02].
  5. ↑ a b c d e f g h David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 121. ISBN 978-1-107-11502-6.
  6. ↑ a b c d e f g K. Kubitzki, C. Bayer (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. V. Flowering Plants. Dicotyledons. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2003, s. 272. ISBN 3-540-42873-9.
  7. ↑ a b c Jolanta i Karol Węglarscy: Rośliny dalekiej Azji. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2006, s. 156. ISBN 83-60247-27-7.
  8. ↑ A brief introduction to Bombax ceiba Linn
  9. ↑ Genus: Bombax (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN), United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. [dostęp 2010-02-24].
  10. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 961. ISBN 83-214-1305-6.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Bombax ceiba Flower in Lantau island, Hong Kong.JPG
Autor: Earth100, Licencja: CC BY-SA 3.0
A Bombax ceiba flower or Cotton Tree in full bloom on the living branch of the tree as Photographed by Earth100 on March 10 2013 at Tung Chung, Lantau island, south western Hong Kong. The nectar can even be seen in the center of the Flower, indicating it's maturity.
Bombax ceiba near Punjabi University, Patiala (02).jpg
Autor: Satdeep Gill, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bombax ceiba near Punjabi University, Patiala