Wełniak azjatycki

Wełniak azjatycki
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

ślazowce

Rodzina

ślazowate

Podrodzina

wełniakowe

Rodzaj

wełniak

Gatunek

wełniak azjatycki

Nazwa systematyczna
Bombax ceiba L.
Sp. Pl. 511 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Kwiaty i liście

Wełniak azjatycki (Bombax ceiba) – drzewo z rodziny wełniakowatych, pochodzące z południowych Indii i Cejlonu.

Morfologia

Pokrój
Drzewo osiągające do 40 m wysokości. Pień pokryty grubymi cierniami. Często potężne korzenie szkarpowe. W uprawie zazwyczaj w formie krzewiastej.
Liście
Dłoniaste, długoogonkowe z 5-7 listkami, środkowy o długości do 30 cm. Zrzucane w czasie suszy.
Kwiaty
Duże (o średnicy do 15 cm), jaskrawoczerwone, pojedyncze lub po kilka. Zapylane zarówno przez ptaki, jak i nietoperze[6].
Owoce
Podłużne torebki do 17 cm, wypełnione białym puchem. Nasiona około 8 mm

Zastosowanie

  • Drzewo wykorzystywane do produkcji kapoku, dostarcza niemal połowy światowej produkcji tego surowca, jednak jego jakość jest nieco gorsza niż kapoku dostarczanego przez puchowca pięciopręcikowego;
  • W Tajlandii pręcików używa się do barwienia potraw na czerwono;
  • Kora, korzenie, żywica mają właściwości lecznicze[7].
  • Drewno wykorzystywane jako budulec do konstrukcji podwodnych. Nad wodą jest nietrwałe. W Indiach przede wszystkim do produkcji zapałek[8].
  • Owoce wykorzystywane w kuchni indyjskiej[9]. Spożywa się również kwiaty[8].

Znaczenie w hinduizmie

  • W Indiach kwiaty wełniaka wykorzystywane są w rytuałach hinduistycznych.
  • Z kwiatów otrzymuje się również barwnik używany podczas wiosennego święta holi.
  • Pień tego drzewa stanowi trzon konstrukcji ogniska holi-dahan. W niektórych regionach Indii prowadzi to do zniszczenia tysięcy drzew[7].

Dla okresu obchodów holi, miesiąc wcześniej do centrum wioski indyjskiej przesadza się jedno takie drzewko. Zostaje przystrojone w atrybuty bogini Holi Mata i jej brata, oraz obłożone wysuszonym nawozem krowim, sianem i kawałkami drewna. Wieczorem w dniu święta stos się podpala (bogini dokonać miała ceremonii samospalenia sati), obserwując w jakim kierunku drzewo się przewróci. Wtedy płomienie są gaszone i drzewo przesadza się w pierwotne jego miejsce[10].

  • z drzewa śal (Salmalia malabarica) wykonuje się rytualny pal reprezentujący boga hinduizmu bengalskiego o imieniu Dharmathakur[11].
  • Małżeństwo zmarłego z drzewem (młodego mężczyzny lub dziewczyny) zachodzi z wełniakiem azjatyckim[12].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-24] (ang.).
  3. Plant List (ang.). [dostęp 2011-06-12].
  4. Plant List (ang.). 2001–. [dostęp 2018-08-30].
  5. Bombax ceiba, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  6. Bombax ceiba | Botany Photo of the Day, botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  7. a b http://nopr.niscair.res.in/bitstream/123456789/6288/1/IJTK%208(4)%20638-644.pdf
  8. a b A brief introduction to Bombax ceiba Linn
  9. Bombax ceiba – Silk Cotton Tree, www.flowersofindia.net [dostęp 2017-11-27].
  10. Mateusz Wierciński, 2. Culture and Society, Wokół znaczenia rytuałów ćarak pudźi i przechodzenia przez ogień w Indiach, s. 364
  11. Mateusz Wierciński, 2. Culture and Society, Wokół znaczenia rytuałów ćarak pudźi i przechodzenia przez ogień w Indiach, s. 368
  12. Mateusz Wierciński. Mitologem drzewa w Indiach i jego obrzędowa egzemplifikacja w dzisiejszym Radźastanie. „Acta Asiatica Varsoviensia”. Warszawa. No 5/1991. s. 97. 

Bibliografia

  • Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Bombax-flower-leaf.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0