Sygnalista (demaskator)

Kobieta demonstrująca przeciwko uciszaniu sygnalistów informujących o nieprawidłowościach w bankach (protest Occupy Wall Street, 2011)

Sygnalista, demaskator[1] (ang. whistleblower, dosł. „człowiek dmuchający w gwizdek”) – osoba nagłaśniająca działalność, która według niej jest najprawdopodobniej nielegalna lub nieuczciwa. Jest to termin powstały i stosowany w anglosaskim kręgu kulturowym (Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia).

Działalność

Sygnalista informuje opinię publiczną o malwersacjach, aktach korupcji, naruszeniach przepisów i tym podobnych nieprawidłowościach mających miejsce w organizacji, w której pracuje. Jest to aktywność polegająca na zgłaszaniu przez pracownika osobom odpowiedzialnym za sprawy etyczne i dyscyplinarne przypadki nieuczciwości, nierzetelności lub złamania zasad etycznych albo prawa przez innych pracowników. Konsekwencją takiego czynu bywa mobbing: demaskator może mieć problemy w swoim środowisku pracy, doznawać prześladowania i poniżania przez zwierzchników i współpracowników.

Według Aleksandry Kobylińskiej z Instytutu Spraw Publicznych sygnalista to: osoba, która decyduje się opowiedzieć przełożonym, lub innym organom do tego przeznaczonym, o nadużyciach w swoim miejscu pracy. Z tego tytułu często narażona jest na działanie odwetowe ze strony pracodawców. Tacy pracownicy zwykle motywowani są troską o interes organizacji, ale nie napotykają na odpowiednią reakcję kierownictwa[2].

Niekiedy dzieli się sygnalistów na wewnętrznych i zewnętrznych. Sygnalista wewnętrzny jest osobą zatrudnioną w danej organizacji, natomiast zewnętrzny jest kimś spoza niej lub byłym pracownikiem przedsiębiorstwa[3].

Sygnaliści

Sytuacja w wybranych państwach

W niektórych państwach, np. w Stanach Zjednoczonych, istnieje instytucja chroniąca sygnalistów, National Whistleblower Center. Działa we wszystkich stanach i zajmuje się lobbingiem na rzecz ochrony sygnalistów. Ustawa Sarbanesa-Oxleya z 2002 roku terminem whistleblowers nazywa pracowników publicznie notowanych spółek, którzy uczestniczą w śledztwie w sprawie oszustw w tych spółkach. Zapewnia im ochronę prawną przed zemstą ze strony menadżerów (grzywna lub nawet 10 lat więzienia).

Uważa się, że w Polsce sygnaliści są głównym źródłem informacji o nieprawidłowościach w firmach i zakładach pracy[2]. W 2014 Fundacja im. Stefana Batorego wydała film poświęcony przypadkom represji i mobbingu wobec sygnalistów w Polsce[4].

Przykłady

W 2002 roku za działalność tego rodzaju tytuł Człowieka Roku tygodnika „Time” przyznano pracownikom Federalnego Biura Śledczego, Worldcomu i Enronu.

W 2019 pielęgniarka Bogumiła Sawicka, zauważając podejrzane kroplówki podawane sportowcom klubu Pogoń Siedlce, poinformowała Polską Agencję Antydopingową[5]. Sportowcom dożylnie podawano suplementy w dawce 10 razy większej niż dopuszczalna, która może pomóc wypłukać z organizmu substancje zabronione[6], jednak jest też niebezpieczna dla zdrowia. Za swoją działalność pielęgniarka spotkała się z ostracyzmem w miejscu pracy i z ostracyzmem społecznym[7].

Przypisy

  1. ↑ Wojciech Rogowski, Ochrona sygnalistów (ang. whistleblower) jako przejaw społecznej odpowiedzialności biznesu, Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych (CARS), Uniwersytet Warszawski [dostęp 2015-01-15].
  2. ↑ a b Sygnalista – wzorowy pracownik, czy donosiciel? Dyskusja w radiowej „Trójce”. siprp.pl.
  3. ↑ Frederick Lipman: Whistleblowers: Incentives, Disincentives, and Protection Strategies. New Jersey: John Wiley & Sons Inc., 2012. ISBN 978-1-118-09403-7.
  4. ↑ Joanna Gucman: Sygnaliści (whistleblowers) w Polsce – historia Doroty Ziry. Watchdog Portal. [dostęp 2016-11-24].
  5. ↑ Kacper Sosnowski: Pielęgniarka z Siedlec ujawniła aferę dopingową. Teraz sama ma problemy. „Mam własne wartości” (pol.). sport.pl, 2019-11-24. [dostęp 2020-04-14].
  6. ↑ Dziesięciokrotnie przekroczona dawka, pielęgniarka ujawniła aferę dopingową (pol.). tvn24.pl, 2020-01-09. [dostęp 2020-04-14].
  7. ↑ Radosław Leniarski: Pielęgniarka, która ujawniła doping w Siedlcach, może wylecieć z zawodu (pol.). wyborcza.pl, 2020-04-14. [dostęp 2020-04-14].

Bibliografia

  • J. Marciniak: Przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu. Jak w praktyce zwalczać mobbing i inne formy dyskryminacji. WP ALPHA pro Sp. z o.o., s. 22, cyt. za: Publikacja Fundacji Batorego (materiały z seminarium: Przeciw korupcji, 19.02.2003)
  • Małgorzata Sidor-Rządkowska, cyt. za: ibidem, s. 74

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Whistle Blowers Occupy Wall Street 2011 Shankbone.JPG
Autor: David Shankbone , Licencja: CC BY 3.0
A woman protesting weak protections for whistleblowers at the Occupy Wall Street protest in New York.