Wiatrownica (muzyka)

Ten artykuł od 2011-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Tonowa wiatrownica zasuwowa (model - przekrój)

Klapy tonowej wiatrownicy zasuwowej

Otwarta klapa wiatrownicy tonowej

Wiatrownica (niekiedy niepoprawnie nazywana wiatrownią) to część mechanizmu pneumatycznego, wykorzystywanego w instrumentach klawiszowych dętych (przede wszystkim w organach). Jest to drewniana skrzynia zawierająca w sobie rozwiązania pozwalające rozdzielać sprężone powietrze pochodzące z miecha na zasilanie odpowiednich piszczałek poszczególnych głosów.

W obecnym budownictwie organowym wyróżnia się dwa główne typy wiatrownic: poprzeczną (tzw. wiatrownicę tonową) i podłużną (tzw. wiatrownicę rejestrową).

Piszczałki poszczególnych dźwięków są ustawione wzdłuż wiatrownicy od największej do najmniejszej, zaś głosy stoją w rzędach jedne za drugimi w poprzek wiatrownicy.

Wiatrownica, która podzielona jest na przegrody biegnące wzdłuż wiatrownicy nazywana jest rejestrową. W przypadku załączenia danego rejestru (głosu) powietrze wypełnia cały kanał danego głosu. Dźwięk zaś odzywa się wtedy, kiedy organista przy użyciu traktury gry otworzy zawór (zwykle tzw. stożek) wpuszczający powietrze z kanału rejestrowego do piszczałki. W tego typu wiatrownicy jest tyle przegród, ile głosów.

W wiatrownicy tonowej, zwanej zasuwową, przegrody (tzw. kancele) biegną w poprzek wiatrownicy, więc przyciśnięcie klawisza otwiera zawór (tzw. klapę) wpuszczający powietrze do konkretnej przegrody obsługującej wszystkie rejestry (głosy). Zagrają natomiast piszczałki tylko tego głosu, który zostanie uruchomiony trakturą rejestrową poprzez przesunięcie zasuwy włączającej dany głos. Przegród w tego rodzaju wiatrownicy jest tyle, ile klawiszy (a więc tyle ile tonów - dźwięków).

We współczesnym budownictwie organowym najlepsze firmy organmistrzowskie stosują niemal wyłącznie tonowe wiatrownice zasuwowe w połączeniu z mechaniczną trakturą gry.