Wieża Eiffla
 nr rej. PA00088801 | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | Avenue Gustave Eiffel |
| Typ budynku | wieża |
| Architekt | |
| Wysokość całkowita | 330 m |
| Rozpoczęcie budowy | 1887 |
| Ukończenie budowy | 1889 |
Położenie na mapie Paryża  (c) Eric Gaba, Wikimedia Commons user Sting, CC BY-SA 3.0 | |
Położenie na mapie Francji  | |
Położenie na mapie Île-de-France  (c) Eric Gaba, Wikimedia Commons user Sting, CC BY-SA 3.0 | |
 48°51′30,05″N 2°17′40,38″E/48,858347 2,294550 | |
| Strona internetowa | |
Wieża Eiffla (fr. Tour Eiffel, wym. [tuʀ ɛˈfɛl]) – najbardziej znany obiekt architektoniczny Paryża, uznawany za symbol tego miasta i niekiedy całej Francji. Jest najwyższą budowlą w Paryżu, a w momencie powstania była najwyższą budowlą na świecie.
„Żelazna dama” stoi w zachodniej części miasta, nad Sekwaną, na północno-zachodnim krańcu Pola Marsowego.
Wieżę zbudowano specjalnie na paryską wystawę światową w 1889 roku. Miała upamiętnić setną rocznicę rewolucji francuskiej[1] oraz zademonstrować poziom wiedzy inżynierskiej i możliwości techniczne epoki, być symbolem ówczesnej potęgi gospodarczej i naukowo-technicznej Francji. Projekt podkreślał architektoniczne walory stali, wbrew dominującemu w XIX wieku akademizmowi, który uważał żelazo za prosty materiał budowlany. Projekt wykorzystywał doświadczenia epoki i jej konstruktora, Gustave’a Eiffela, w budowie kolejowych mostów stalowych. Po 20 latach budowla miała być rozebrana, lecz Eiffel nie chciał do tego dopuścić i założył na wieży laboratorium aerodynamiczne i meteorologiczne. Jednak dopiero udane eksperymenty (z udziałem Juliana Ochorowicza, wynalazcy i konstruktora) z umieszczonym na szczycie telegrafem „bez drutu” ocaliły wieżę i odstąpiono od jej demontażu. W przededniu I wojny światowej stała się obiektem militarnym: zapewniała Paryżowi łączność z posterunkami wojskowymi na granicy z Niemcami (do tej pory do komunikacji używano gołębi pocztowych). Zachowana budowla z czasem stała się największą atrakcją turystyczną Paryża, którą zwiedziło już ponad 300 milionów ludzi[2].
Opis budowli
Jest to ażurowa konstrukcja kratowa z kutej stali. Jej całkowita wysokość zmieniała się kilkukrotnie za sprawą zamocowanej na jej szczycie anteny[3]:
| Rok | Wysokość | Uwagi |
|---|---|---|
| 1889 | 312,27 m | wysokość do szczytu masztu flagowego |
| 1957 | 320,75 m | wysokość z zamocowaną anteną |
| 2000 | 324,00 m | wysokość z zamocowaną anteną |
| 2020 | 330,00 m | wysokość z zamocowaną anteną |
Jej wysokość zmienia się o 18 cm w zależności od temperatury[4]. Cała konstrukcja wieży składa się z 18 038 części metalowych i około 2,5 mln nitów, jej całkowita masa, razem z betonowymi filarami, wynosi około 10 000 ton. Nacisk wieży na podłoże wynosi 4,5 tony/m², a więc zaledwie dwukrotnie więcej niż nacisk wywierany przez kroczącego człowieka.
Konstrukcja wsparta jest na czterech podstawach o boku 25 m każda. Na wysokościach 57,63 m, 115,73 m i 276,13 m znajdują się tarasy widokowe. Zajmuje obszar kwadratu o boku 125 m. Na sam szczyt wieży prowadzi 1665 stopni.
Eiffel przeprowadził wiele obliczeń dotyczących odporności konstrukcji na działanie wiatru[5]. Największa zarejestrowana amplituda kołysania pod wpływem wiatru wyniosła 9 cm w 1999[6].
W latach 1980–1985 została przeprowadzona renowacja, w wyniku której budowla straciła na wadze 34 tony. Również wtedy zamocowano na wieży nowe oświetlenie składające się z 352 reflektorów, każdy po 1000 W, oświetlających wieżę w nocy (w 2004 wymieniono po raz kolejny lampy, tym razem zastosowano nowocześniejsze i bardziej oszczędne, bo mające 400 i 600 W). Oświetlenie zamontowane na samej wieży umożliwia zmianę jej wyglądu po zmroku (w okresie świąt państwowych i Nowego Roku). Wieża bywa przyozdabiana małymi lampkami lub podświetlana we francuskie barwy państwowe. W roku 2000 na szczycie wieży zainstalowano na stałe dwa reflektory, które każdej nocy kręcą się jak latarnia morska i są widoczne z odległości 80 km. Co siedem lat, aby zapobiec korozji, wieża jest malowana, do czego zużywa się 50–60 ton farby.
Na wieży dostępne są trzy poziomy widokowe. Pierwszy i drugi są dostępne schodami i windami, trzeci poziom jest dostępny tylko windą.
Wieża Eiffla była najwyższą budowlą świata do 1930 roku, gdy w Nowym Jorku zakończono budowę Chrysler Building[3] o wysokości 318,9 m.
Historia
Faktycznymi pomysłodawcami konstrukcji wieży byli dwaj pracownicy w biurze Gustave’a Eiffela: Maurice Koechlin i Émile Nouguier. Na początku czerwca 1884 mieli już projekt wieży z wstępnie policzoną konstrukcją. Początkowo Eiffel projektu nie zaaprobował. Dwaj pomysłodawcy zaangażowali znanego archietekta Stéphen'a Sauvestre'a, który dostosował surową techniczną konstrukcję do aktualnie panujących gustów. W dniu 18 września 1884 roku Eiffel, Koechlin i Nouguier zgłosili patent zarejestrowany pod numerem 164364. Z architektem Eiffel zawarł umowę o wypłacie honorarium w wysokości 3% wartości wieży. Projekt został zaprezentowany publicznie. 12 grudnia Eiffel odkupił prawa autorskie od Koechlina i Nouguiera, wraz z prawami do własności intelektualnej projektu, za 2% wartości wieży dla każdego. Budową od roku 1887 kierował Koechlin[7].
W 1884 został opracowany pierwszy projekt wieży o wysokości 300 m. Spośród wielu propozycji minister handlu, odpowiedzialny za wystawę, wybrał projekt Eiffela. Początkowo planowano wybudowanie wieży w kształcie mostu nad Sekwaną, ale nie mogło to być zrealizowane z powodu złego podłoża na brzegach rzeki. Spośród 107 propozycji lokalizacji wieży ostatecznie zdecydowano się na Pole Marsowe, na którym miała odbyć się wystawa.
W 1886 rozpoczęto prace przygotowujące teren pod budowę. Zbudowano cztery kamienne fundamenty o powierzchni ponad 650 m² każdy i sięgające 14 m pod ziemię od strony Pola Marsowego, a z drugiej strony 8 m. Prace nad fundamentami zakończono 30 czerwca 1887. Już w miesiąc po rozpoczęciu prac, 14 lutego 1887, dziennik „Le Temps” opublikował słynny „Protest artystów” przeciwko budowie wieży. Protest podpisało wiele znanych osób, między innymi: malarze Léon Bonnat, William Bouguerau i Ernest Meissonnier, poeci François Coppée, Leconte de Lisle i Sully Prudhomme, pisarze Aleksandre Dumas, Guy de Maupassant, Édouard Pailleron i Victorien Sardou, architekt Charles Garnier, kompozytor Charles Gounod, rzeźbiarz Eugène Guillaume[8]. Nie przeszkodziło to jednak w prowadzeniu prac budowlanych zgodnie z planem. Po roku 4 słupy zostały połączone w platformę. Elementy metalowe produkowano w fabryce Eiffela w Levallois-Perret. Po przetransportowaniu ich na plac budowy łączono je według projektu. Pracowano po 10 godzin dziennie. 31 marca 1889 Eiffel wywiesił flagę francuską.
Na budowę wieży przeznaczono (zamiast planowanych 3 mln[9]) 7,8 mln franków, czyli około 65 mln dzisiejszych złotych, z czego około 75% zwróciło się już w ciągu pierwszych 5 miesięcy (do końca roku, w którym zakończono budowę) od otwarcia wieży dla turystów. Dodatkowe zyski były czerpane ze sprzedaży małych figurek w kształcie wieży. Od momentu otwarcia wieżę zwiedziło ponad 300 milionów osób[2].
Od 30 czerwca 2008 na 2 miesiące, w związku z objęciem przez Francję prezydencji Rady Unii Europejskiej, wieża Eiffla przybrała barwy flagi Unii Europejskiej.
W dniu 14 listopada 2015, po serii zamachów w Paryżu, wieżę zamknięto i nie podświetlono na znak żałoby.
Galeria
- Zdjęcia wieży Eiffla
Fotografia z błyskawicą z 1902 r.
Historyczna, pokolorowana fotografia z wystawy w 1900 r.
Widok od podstawy
Widok ze szczytu na Pole Marsowe
Budowle wzorowane na wieży Eiffla
Zobacz też
- lista 72 nazwisk na wieży Eiffla
- lista najwyższych wież na świecie
- lista najwyższych wolno stojących budowli na świecie
Przypisy
- ↑ Frédéric Seitz: La Tour Eiffel, consécration du fer. T. Les Expositions Universelles à Paris de 1855 à 1937. Paris: Action Artistique de la Ville de Paris, 2005, s. 119. ISBN 2-913246-55-9.
- ↑ a b [1]
- ↑ a b Tour Eiffel, Paris, www.emporis.com [dostęp 2020-08-10].
- ↑ Nieugięta królowa Paryża, Rzeczpospolita, 23.04.2009 r.
- ↑ Elegant Shape Of Eiffel Tower Solved Mathematically By CU-Boulder Prof, 5 stycznia 2005 [dostęp 2020-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2006-01-25] (ang.).
- ↑ Frequently asked questions on the monument: opening times, costs, guided tours – History/Technical- Toureiffel.paris, web.archive.org, 8 kwietnia 2016 [dostęp 2020-01-11] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-08].
- ↑ Ludwik Konior, "Homo architectonicus" w rozdziale: Kto zaprojektował wieżę Eiffla?, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004, s. 91-99, ISBN 83-08-03630-9.
- ↑ Frédéric Seitz: La Tour Eiffel, consécration du fer. T. Les Expositions Universelles à Paris de 1855 à 1937. Paris: Action Artistique de la Ville de Paris, 2005, s. 122. ISBN 2-913246-55-9.
- ↑ Berndt Ingmnar Gutberlet: 20 najwspanialszych budowli świata. Tłum. Barbara Niedźwiedzka. Katowice: Post Factum, 2018, s. 270. ISBN 978-83-8110-389-3.
Linki zewnętrzne
- Galeria darmowych zdjęć wieży Eiffla [dostęp 22 maja 2009]
- Oficjalna strona wieży Eiffla [dostęp 22 maja 2009]
Media użyte na tej stronie
Autor: Superbenjamin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blank administrative map of France for geo-location purpose, with regions and departements distinguished. Approximate scale : 1:3,000,000
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
.svg)
(c) Eric Gaba, Wikimedia Commons user Sting, CC BY-SA 3.0
Blank land cover map of the city and department of Paris, France, as in January 2012, for geo-location purpose, with distinct boundaries for departments and arrondissements.
(c) Eric Gaba, Wikimedia Commons user Sting, CC BY-SA 3.0
Blank administrative map of the region of Île-de-France, France, as in January 2015, for geo-location purpose, with distinct boundaries for regions, departments and arrondissements.
Autor: KGGucwa, Licencja: CC BY-SA 3.0
A double-decker tramway in Blackpool, England, UK.
Wieża Eiffla - widok od podstawy
Lightning striking the Eiffel Tower, June 3, 1902, at 9:20 P.M. This is one of the earliest photographs of lightning in an urban setting In: "Thunder and Lightning", Camille Flammarion, translated by Walter Mostyn Published in 1906.
Blueprint of the Eiffel Tower by one of its main engineers, Maurice Koechlin (ca. 1884). Authorization given by Koechlin Family
Autor: Benh LIEU SONG, Licencja: CC BY-SA 3.0
Eiffel Tower, seen from the Champ de Mars, Paris, France
(c) the Dronalist, CC BY 3.0
Beautiful Morning views of Eiffel tower and surrounding park via drone.
Autor: Animation réalisée par moi-même (Kuxu) avec le logiciel GifMovieGear4, d'après des images libres de droits (parue dans La tour de 300 mètres (1900) ⇒ source : http://gallica.bnf.fr/anthologie/notices/01206.htm ) retravaillée sous Paint. Les panneaux de transition (texte écrit) ont été réalisés sous OpenOffice2 Writer, d'après les textes de la source citée précédemment., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Animated gif file showing the stages of construction of the Eiffel Tower, from July 1887 to March 1889.
View to the southeast from the top of the Eiffel Tower, down the Champ de Mars, with the Tour Montparnasse (Montparnasse Tower) in the distance.
Eiffel Tower and general view of the grounds, Exposition Universal, 1889, Paris, France