Wieża Bismarcka w Katowicach
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ pomnika | zburzony pomnik |
| Całkowita wysokość | 19,36[1] m |
| Data budowy | 1903[2] |
| Data odsłonięcia | 30 sierpnia 1903 |
| Data likwidacji | 1934 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°14′27,48″N 19°00′16,98″E/50,240967 19,004717 | |
Wieża Bismarcka w Katowicach (niem. Bismarckturm in Kattowitz) − prosta budowla w kształcie wieży, sławiąca kanclerza niemieckiego Ottona von Bismarcka. Znajdowała się w parku im. Tadeusza Kościuszki (niem. Süd Park). Rozebrana w 1934 roku.
Wieżę wzniesiono na parkowym Wzgórzu Beaty (najwyższy punkt ówczesnych Katowic[3]) w 1903 roku[4]. Teren pod budowę przekazał nieodpłatnie hrabia Tiele-Winckler. Budynek zaprojektował nieodpłatnie dyrektor szkoły budowlanej G. Meyer z Katowic, który był również członkiem komitetu budowy obiektu. Budowniczym był Fedor Rudziński z Katowic, kierownictwo budowy przejął dyrektor G. Meyer. Budowa, której koszty wyniosły ok. 20 tys. ówczesnych marek[1], została sfinansowana w 90% z darowizn, w szczególności przekazanych na budowę przez "górnośląskich magnatów i wielkich przemysłowców" oraz kasę dawnego niemieckiego klubu gimnastycznego w Katowicach. Położenie kamienia węgielnego wieży miało miejsce 10 maja 1903 r.[1], a jej odsłonięcie odbyło się 30 sierpnia tego samego roku[5].
Była jedną z trzech postawionych w tym czasie wież na Górnym Śląsku. Posiadała wysokość blisko dwudziestu metrów. Jej podstawa miała zewnętrzne wymiary 7,50 m x 7,50 m, a wewnętrzne 3,50 m x 3,50 m. Jako materiał budowlany wykorzystano miejscowy piaskowiec katowicki. Projekt katowickiej wieży Bismarcka był bardzo zbliżony do standardowego projektu „Götterdämmerung” architekta Wilhelma Kreisa. W przeciwieństwie jednak do projektu Kreisa, naroża trzonu katowickiej wieży były kanciaste (zamiast obłych), podobnie jak w wieży Bismarcka w Ansbach w Bawarii. Na cokole o wysokości ok. 4 m wznosił się trzon wieży, zwężający się ku gzymsowi górnemu. W nadbudówce wbudowano misę ogniową, otoczoną platformą widokową. Do platformy widokowej z misą ogniową prowadziło wejście, usytuowane w cokole i wewnętrzne, żelazne schody. Kwadratowa misa ogniowa miała długość boku 1,12 m. Paliwo stanowił surowy benzen (z fabryki produktów naftowych i smołowych w Świętochłowicach), który pompą był podawany przez system rur do palnika z kutego żelaza. Wysokość płomienia przekraczała 5 m i był on widzialny ze znacznych odległości[1].
Na murze strony wejściowej (strona wschodnia) znajdował się medalion z brązu autorstwa rzeźbiarza Danza, przedstawiający podobiznę Bismarcka, po stronie zachodniej herb Bismarcka. Nad herbem znajdowała się wysoka na 2,50 m płaskorzeźba, przedstawiająca orła cesarskiego z brązu, wykonana w odlewni Gerdes w Katowicach[1].
W 1925 nadano parkowi imię Tadeusza Kościuszki. W tym czasie umieszczono medalion z portretem Naczelnika i tablicę poświęconą Tadeuszowi Kościuszce na Wieży Bismarcka. Zaprzestano też używania nazwy Wieża Bismarcka, zmieniając nazwę na wieża widokowa. Wieżę ostatecznie rozebrano w 1934 z inicjatywy wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego, a jej elementy wmurowano w fundamenty budowanej katedry katowickiej. Pod koniec lat trzydziestych XX wieku w rejonie Wzgórza Beaty zaczęto tworzyć zalążek skansenu. Sprowadzono wówczas do parku drewniany spichlerz z Gołkowic (z 1688) w powiecie pszczyńskim (spłonął w latach siedemdziesiątych XX wieku) i drewniany kościółek z Syryni.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d e wg strony poświęconej wieżom Bismarcka [1]
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, s. 61-64, ISBN 978-83-7729-386-7, OCLC 1066105156.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 14. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 87, ISBN 978-83-7729-502-1.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 38. ISBN 978-83-7729-021-7.
Bibliografia
- Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 35. ISBN 83-85831-35-5.
- Bismarckturm Kattowitz. bismarcktuerme.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-09)]. (pol.) www.bismarcktuerme.de [dostęp 2011-07-04]
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
- N: 50.30 N
- S: 50.125 N
- W: 18.885 E
- E: 19.125 E
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
- N: 51.1617 N
- S: 49.2956 N
- W: 17.8872 E
- E: 20.0559 E
Symbol pomnika do legendy mapy
wieża Bismarcka w Katowicach - parku Kościuszki (obecnie wieża nie istnieje)
Autor: Bartosz Wawrzinek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pocztówka z 1910 r. przedstawiająca Wieżę Bismarka w Katowicach