Wieża Zegarowa na Wawelu

Wieża Zegarowa

nr rej. A-7 20.II.1933
Widok z ul. Powiśle
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Wawel, Kraków
Ukończenie budowy	XIV wiek
Plan budynku
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Wieża Zegarowa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wieża Zegarowa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Wieża Zegarowa
Położenie na mapie Krakowa Wieża Zegarowa
50°03′16,93″N 19°56′06,21″E/50,054703 19,935058

Wieża Zegarowa (Salomonowa) – jedna z trzech wież katedry wawelskiej, najwyższa budowla wzgórza wawelskiego.

Historia

Jej budowę rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku, z fundacji Kazimierza Wielkiego, wykorzystując fundamenty stojącej w tym samym miejscu wieży drugiej katedry. Materiałem do jej powstania były ciosy wapienne. Budowę przerwano na wysokości około 16 metrów i wznowiono dopiero po 150 latach, staraniem kanonika Kapituły Krakowskiej Jana Salomonowicza, od którego wieża nazywana jest Salomonową. Materiałem była teraz czerwona cegła. Prace ukończono w roku 1522. Kolejnego podwyższenia wieży o jedną kondygnację dokonano w 1677 z funduszy pozostawionych przez biskupa Andrzeja Trzebickiego. Wieża otrzymała wówczas hełm, który zdobiło 12 złoconych łabędzi nawiązujących do rodowego herbu biskupa Trzebickiego. Niestety nie zachowała się żadna ikonografia wieży z tego czasu. Hełm został zniszczony w wyniku huraganu, który przeszedł nad Krakowem w nocy z 15 na 16 grudnia 1703. Obalony hełm upadł, niszcząc miedziane pokrycie dachu, przebijając sklepienie katedry tuż nad konfesją św. Stanisława.

Wieżę nakrywa obecnie barokowy hełm projektu architekta Kacpra Bażanki, wykonany na zamówienie bpa Kazimierza Łubieńskiego (1715–1716). W narożach widnieją posągi czterech świętych: Kazimierza, Wacława, Stanisława i Wojciecha. W przyziemiu wieży znajduje się kaplica Czartoryskich.

Zegary

Pierwszy zegar zamontowano na wieży w roku 1521. Na jego tarczy zaznaczone były 24 godziny, doba rozpoczynała się wieczorem. Zegar posiadał jedną wskazówkę godzinową oraz wyposażony był w gong wybijający pełne godziny.

W 1602 roku wymieniono zegar na dwunastogodzinny z dobą rozpoczynającą się o północy. W latach 1613, 1629 przeprowadzano kolejne remonty mechanizmu zegara. W 1676 zdecydowano się na rozbiórkę starego mechanizmu w 1680 zastępując go obecnymi tarczami zegarowymi z herbami bpa Andrzeja Trzebickiego, zamontowanymi na północnej i zachodniej ścianie wieży. W 1681 roku wyposażono zegar w mechanizm wybijający kwadranse.

W 1899 roku na wieży zamontowano nowy mechanizm zegara, złożony z trzech zespołów odpowiedzialnych za chód wskazówki, gong wybijający pełne godziny, oraz gong wybijający kwadranse. Mechanizm ten, pracujący do dziś, wyposażony jest w obciążniki ważące po 120 kilogramów, zawieszone na linach wewnątrz wieży. Napęd nakręcany jest ręcznie, przy pomocy korby, co dwa dni.

Galeria

• 

  Wieża Zegarowa widziana od południowego zachodu

• 

  Widok z ul. Szpitalnej

• 

  Zegar fronowy

• 

  Hełm projektu Kacpra Bażanki

• 

  Wieża Zegarowa od frontu

• 

  Widziana od strony ul. Straszewskiego

• 

  Wieża Zegarowa (w środku) po lewej Wieża Zygmuntowska a po prawej Wieża Srebrnych Dzwonów

Bibliografia

• Krzysztof J. Czyżewski, Królewska Katedra na Wawelu, Kraków 1999
• Michał Rożek, Katedra wawelska w XVII wieku, Wyd. Literackie, Kraków 1980