Wieża ciśnień w Katowicach-Giszowcu

Wieża ciśnień
w Katowicach-Giszowcu
Symbol zabytku nr rej. A/1417/90 z 29 października 1990 roku[1]
Ilustracja
Wieża ciśnień w Giszowcu
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Adres

ul. Pszczyńska

Typ budynku

wieża ciśnień

Styl architektoniczny

historyzm z elementami neomanieryzmu

Architekt

Georg i Emil Zillmannowie

Wysokość całkowita

33,5 m

Rozpoczęcie budowy

1908

Ukończenie budowy

1909

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, po prawej znajduje się punkt z opisem „wieża ciśnień w Giszowcu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „wieża ciśnień w Giszowcu”
Ziemia50°13′01,3141″N 19°03′39,7170″E/50,217032 19,061032

Wieża ciśnień w Katowicach-Giszowcu – wieża wodna przy skrzyżowaniu ul. Górniczego Stanu i ul. Pszczyńskiej w Katowicach, w jednostce pomocniczej Giszowiec.

Historia

Czarnobiała pocztówka. Za drzewami jest widoczna wieża ciśnień.
Wieża wodna na fragmencie pocztówki z około 1909 roku

Wieża ta została zbudowana w 1909 roku[2]. Powstała ona w najwyżej położonym punkcie osiedla patronackiego Giszowiec celem doprowadzenia bieżącej wody na teren całego osiedla[3]. Zaprojektowali ją architekci: Georg i Emil Zillmannowie z Charlottenburga twórcy zabudowy Giszowca i Nikiszowca[4], w stylu historyzmu z elementami neomanieryzmu[2]. Woda do wieży była początkowo doprowadzana za pomocą pompy elektrycznej znajdującej się w Zawodziu wraz z pompą tłoczącą, która znajdowała się w kotłowni na terenie Giszowca[5]. Z wieży wodnej zostały poprowadzone wodociągi wzdłuż wszystkich ulic osiedla. Wodociągów tych początkowo nie doprowadzono do domów robotniczych, natomiast co 100 metrów postawiono hydranty, z których mogli również korzystać strażacy[5]. Łączny koszt budowy wodociągów na terenie Giszowca wyniósł 150 tysięcy marek[5].

Ze względu na uruchomienie systemu przepompowni, wieża ciśnień przestała spełniać swą funkcję i przez wiele lat stała nieczynna. Z czasem popadała w ruinę. W latach 90. XX wieku firma telekomunikacyjna umieściła na wieży antenę telefonii komórkowej, i wyremontowała obiekt. Obok wieży znajdują się zabytkowe wille tzw. kolonii amerykańskiej, wybudowane w latach 30. XX wieku dla amerykańskich urzędników spółki Silesian-American Corporation[3]. Wieża została wpisana do rejestru zabytków dnia 29 października 1990 roku (nr rej.: A/1417/90)[1]. Ochroną objęta jest wieża wraz z otoczeniem[2].

Opis

Jest to budynek ceglany, wzniesiony z czerwonej cegły ceramicznej[5]. Powstała ona na solidnej kolistej podstawie[5]. Murowana konstrukcja tamburu została wzmocniona stalowym szkieletem. Wieża ta ma 33,5 metrów wysokości[4]. W architekturze budowli zastosowano detale zapożyczone ze średniowiecznych fortyfikacji, w tym kamienne konsole, niewielkie balkony oparte na kroksztynach czy obramowanie portalu[4]. Budowla obejmuje dwie części: trzon, w kształcie walca, zwężający się ku górze z balkonem i ośmiokątny tambur ze zbiornikiem wodnym, podtrzymywany przez konsole[5]. Sam zaś nitowany zbiornik wodny typu Barkhausen ma pojemność 152 m³[4] Całość budowli została zakończona ośmiokątnym namiotowym dachem pokrytym dachówką karpiówką. Na szczycie został umieszczony taras z latarnią[5].

Przypisy

  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2020-11-20].
  2. ↑ a b c Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2020-11-20]. (pol.).
  3. ↑ a b Leszek Jabłoński (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, s. 23, ISBN 978-83-907011-6-5 (pol.).
  4. ↑ a b c d Agnieszka Gryglewska, Architektura wież wodnych województwa katowickiego, „Ochrona Zabytków” (45/1-2 (176-177)), Narodowy Instytut Dziedzictwa, 1992, s. 48-58, ISSN 0029-8247 (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, s. 33-34, 70, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
Zabytkowe budynki osiedla patronackiego Giszowiec w Katowicach
Pl. Pod Lipami
Pozostałe

Katowice Giszowiec.jpg

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Katowice Giszowiec.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Katowice Pszczyńska wieża ciśnień DSC 6321.jpg
Autor: Tomasz Górny (Nemo5576), Licencja: CC BY-SA 3.0
Katowice. Ulica Pszczyńska. Wieża ciśnień.