Wieża pancerna

Wysuwana, dwudziałowa wieża pancerna Systemu Séré de Rivières’a, w pozycji bojowej

Schemat wysuwanej wieży pancernej w konstrukcji fortu

Wieża pancerna – urządzenie fortu, w postaci stalowej, obrotowej kopuły, chroniące obsługę przed pociskami przeciwnika i pozwalające prowadzić ogień z zainstalowanego w nim uzbrojenia. Instalacja uzbrojenia w wieżach charakteryzuje fort pancerny.

Historia

Wieże pancerne pojawiły się w fortyfikacji stałej w ostatniej ćwierci XIX w. Miały postać żelaznej lub stalowej kopuły, kryjącej wewnątrz uzbrojenie, obsługę i mechanizmy pozwalające na jej obracanie, w celu pokrycia ogniem przedpola fortu^[1]. Możliwość obrotu odróżnia wieże od nieruchomych kopuł pancernych, czasem błędnie nazywanych wieżami^[2].

Pojawienie się wież pancernych (oraz innych form pancerzy fortecznych) było odpowiedzią na wzrastającą moc artylerii po roku 1870. Ówczesne ceglane działobitnie nie były w stanie ochronić dział i załóg przed pociskami wystrzeliwanymi z dział gwintowanych. Wieże mogły być obrotowe, wystające ponad strop dzieła fortyfikacyjnego lub wieże obrotowo-wysuwalne, które w stanie spoczynku ukryte są wewnątrz fortu, i pozwalają na ukrycie otworów strzelnic wieży za przedpancerzem w razie ostrzału przeciwnika. Podczas walki są wysuwane i mogą prowadzić ogień. Wieże uzbrajane są zwykle w jedno lub dwa działa lub karabiny maszynowe; istniały też wieże dla reflektorów^[3].

Czasza wieży pancernej opierała się na przedpancerzu oraz łożysku tocznym, co umożliwiało jej obrót w poziomie. Wieże wysuwane wyposażone były w urządzenia umożliwiające ich podnoszenie, na ogół w postaci przeciwwagi. Wieże należały do najdroższych elementów fortyfikacyjnych (według cen z lat 1930. obrotowa wieża dla ckm odporna na trafienie pociskiem 305 mm kosztowała ok. 200 tys. zł^[a], a nieruchoma kopuła pancerna - ok. 40 tys.)^[3]. Dla zabezpieczenia mechanizmów przed deszczem, w czasie pokoju wieże nakrywano blaszanymi osłonami^[1].

Na ziemiach polskich pierwszą wieżą pancerną w forcie była zainstalowana w forcie 38 „Śmierdząca Skała” wieża Grussona^[4]. W twierdzy Kraków wieże podnoszone otrzymał w czasie modernizacji fort 44 „Tonie”^[5].

Zbliżone ideowo i funkcjonalnie do wież pancernych są wieże artyleryjskie stosowane na okrętach i wieże stosowane na czołgach i innych pojazdach bojowych. Czasami stosowano wieże czołgowe, rzadziej okrętowe jako elementy fortyfikacji, w roli wież obrotowych.

Zobacz też

• Fahrpanzer
• Pantherturm

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Bogdanowski: Architektura obronna w krajobrazie Polski: od Biskupina do Westerplatte. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-12223-4.